Bài viết được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Như Thu Trúc - Bác sĩ Sản phụ khoa - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.
Nếu trong 1 giờ kế tiếp đếm số lần thai máy là 3 lần hay ít hơn thì đây là dấu hiệu báo động cần nghi ngờ thai nhi bị yếu, người mẹ nên đi khám và nhập viện nếu cần thiết để được theo dõi sức khỏe thai bằng máy Monitor
Cử động thai hay gọi là thai máy, là khi thai nhi có những cử động như xoay trở mình, tay chân hay toàn thân thai nhi có cử động mà bà mẹ cảm nhận được.
Tất cả sản phụ có thai từ trên 7 tháng hay trên 28 tuần nên đếm số lần thai máy của thai nhi để theo dõi tình trạng sức khỏe thai nhi. Thường trong những tháng giữa này, số lần thai máy của thai nhi thường không đều đặn, nhưng càng về sau số lần thai máy càng đều đặn hơn. Thời gian hoạt động rõ nhất là từ cuối tuần thứ 27-32.
Số lần thai máy của thai nhi thường đếm sau bữa ăn và đếm 3 lần mỗi ngày, tối thiểu phải đếm 1 lần trong ngày. Khi đếm nên nằm nghỉ ngơi yên tĩnh, thai phụ cũng cần đi tiểu để bàng quang trống trước khi đếm số lần thai máy và đếm trong 1 giờ xem thai máy trung bình bao nhiêu lần.
Thường xuyên theo dõi số lần thai máy của thai nhi trong 1 giờ ở những tháng cuối thai kỳ
Thai nhi khỏe khi có trung bình hơn 4 lần thai máy mỗi giờ. Nếu trong 1 giờ thai chỉ cử động 3 lần hay ít hơn, bà mẹ cần đếm số lần thai máy của thai nhi thêm 1 giờ nữa vì có thể là lúc thai đang ngủ. Nên nằm nghỉ ngơi hoàn toàn để dễ theo dõi số lần thai máy thai.
Nếu trong 1 giờ kế tiếp đếm số lần thai máy vẫn là 3 lần hay ít hơn thì đây là dấu hiệu báo động cần nghi ngờ thai nhi bị yếu, người mẹ nên đi khám và nhập viện nếu cần thiết để được theo dõi sức khỏe thai bằng máy Monitor hoặc người mẹ có thể tiếp tục đếm số lần thai máy trong 12 giờ liên tục nếu có ít hơn 10 lần cử động thì cần nhập viện ngay để được xử lý tích cực.
Số lần thai máy của thai nhi trung bình mỗi ngày là 16 - 45 lần
Khoảng cách tối đa ghi nhận giữa các cử động của thai nhi là 50 - 75 phút.
Có thể không cảm nhận được cử động của thai nhi trong khoảng thời gian thai nhi ngủ. Thời gian ngủ kéo dài 20 - 40 phút, hiếm khi quá 90 phút. Theo dõi số lần thai máy của thai nhi không tốn kém và thực hiện đơn giản. Việc theo dõi số lần thai máy này giúp người mẹ theo dõi được tình trạng của thai nhi, từ đó, phát hiện kịp thời các bất thường. Các can thiệp Y khoa tiến hành sau đó nhờ vậy sẽ hiệu quả hơn. Ngoài ra, theo dõi số lần thai máy của thai nhi góp phần giúp người bà mẹ bớt lo lắng, căng thẳng hơn, nhất là trong những thai kỳ nguy cơ cao.
Tuy nhiên, nếu thai phụ thực hiện không đúng cách, sự thay đổi trong số lần thai máy của thai nhi có thể gây ra những lo lắng không cần thiết hay nguy hiểm hơn, thai phụ không đánh giá đúng và bỏ sót những đe dọa đang diễn ra lên thai nhi. Do đó, việc nhân viên Y tế hướng dẫn các thai phụ thực hiện theo dõi đúng và chính xác là hết sức quan trọng.
Mỗi ngày, bà mẹ hãy chọn cùng một thời điểm, thường là sau khi ăn tối, nghỉ ngơi tư thế nằm, và tập trung đếm số cử động thai [đá, đấm, xoay, cuộn] trong vòng 1 giờ, cùng với số thời gian để có được 10 cử động thai, và ghi lại trong 1 biểu đồ. Hãy tránh chu kỳ ngủ của thai [có thể từ 20 đến 75 phút]. Buổi tối tới đêm là lúc thai nhi hoạt động nhiều nhất.
Bà mẹ cần đi tiểu để bàng quang trống trước khi đếm cử động thai. Đặt tay lên bụng để cảm nhận những cử động của thai.
Một thai nhi khỏe mạnh là khi có ít nhất 4 đợt cử động trong 1 giờ.
Nếu một hôm nào đó bé yên ắng, ít đạp hơn so với bình thường, mẹ có thể làm một số hoạt động sau để kích thích phản ứng của bé:
- Chuyển từ nằm sang ngồi, đứng dậy, đi lại nhẹ nhàng.
- Ăn đồ ngọt như bánh , uống sữa
- Mát xa nhẹ nhàng toàn thân, hoặc xoa bụng nhẹ nhàng, hoặc gõ gõ nhẹ lên bụng để gọi bé dậy.
Sau đó mẹ tiếp tục theo dõi cử động của bé. Trường hợp số lần đạp của bé ít đi đến mức chưa đến 10 lần trong 12 tiếng đồng hồ hoặc mẹ đếm số lần đạp của bé trong 1 tiếng đồng hồ sau ăn mà không đến 4 lần, thì rất có thể đây là dấu hiệu báo có sự bất thường, mẹ cần đi khám ngay lập tức để được kiểm tra.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số hoặc đặt lịch trực tiếp . Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Thai máy là thuật ngữ dùng để chỉ cử động của thai nhi khi nằm trong bụng mẹ, đó có thể là đạp chân, đá chân, lắc lư hoặc cú lộn vòng của thai nhi. Ngoài ra, thai máy cũng là cách thai nhi phản ứng lại với những tác động từ môi trường bên ngoài như tiếng ồn, ánh sáng hoặc thậm chí là thực phẩm mà mẹ nạp vào cơ thể. Trong bài viết dưới đây, Bác sĩ Nguyễn Thị Trang, Trung tâm Sản Phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội sẽ giúp mẹ nắm rõ thai máy ở vị trí nào và hướng dẫn theo dõi thai máy đúng cách.
Thai máy là gì?
Thai máy là thuật ngữ dùng để chỉ cử động của thai nhi khi nằm trong bụng mẹ, đó có thể là đạp chân, đá chân, lắc lư hoặc cú lộn vòng của thai nhi. Ngoài ra, thai máy cũng là cách thai nhi phản ứng lại với những tác động từ môi trường bên ngoài như tiếng ồn, ánh sáng hoặc thậm chí là thực phẩm mà mẹ nạp vào cơ thể.
Bác sĩ Trang cho biết, thai máy là một dấu hiệu tích cực cho thấy thai nhi phát triển khỏe mạnh trong bụng mẹ, vì thế mẹ không cần quá lo lắng. Hiện tượng thai máy ở mỗi mẹ bầu là khác nhau, thời gian xuất hiện thai máy cũng không giống nhau bởi phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Nhưng nhìn chung, vào những tháng cuối thai kỳ mẹ sẽ thấy thai máy diễn ra mạnh hơn với tần suất thường xuyên hơn. [1]
Tầm quan trọng của thai máy
Nhiều mẹ bầu thắc mắc thai máy có quan trọng không? Như đã chia sẻ, cảm nhận được sự chuyển động của thai nhi trong bụng sẽ giúp mẹ yên tâm về sức khỏe và sự phát triển của bé. Đây chính là dấu hiệu tích cực cho thấy thai nhi vẫn đang phát triển bình thường về cả kích thước và sức mạnh.
Trong quá trình theo dõi thai kỳ, bác sĩ sẽ hướng dẫn mẹ theo dõi cử động thai và lưu ý cử động thai trong 3 tháng cuối thai kỳ, từ tuần thai thứ 28. Nếu mẹ thấy bé ít cử động hơn so với bình thường hoặc không cử động, đó có thể là dấu hiệu cho thấy sức khỏe của bé có vấn đề, mẹ cần đến ngay bệnh viện để được bác sĩ khám và kiểm tra.
Thai máy bắt đầu lúc mấy tuần?
Bác sĩ Trang chia sẻ, thai nhi bắt đầu những cử động đầu tiên rất sớm từ tuần thứ 8, nhưng lúc này khối lượng thai nhi nhỏ, các cơ quan chức năng chưa hoàn thiện, những cử động khá yếu ớt nên mẹ khó cảm nhận rõ ràng. Tuy vậy, mẹ có thể quan sát cử động của bé khi siêu âm ở tuần thứ 11 – 13. [2]
Hầu hết mẹ bầu sẽ cảm nhận được cử động thai nhi trong tử cung lần đầu tiên vào khoảng tuần thứ 16 – 24 của thai kỳ, thường là những cử động nhanh. Nếu mang thai lần đầu, có thể mẹ sẽ cảm nhận thai máy muộn hơn sau tuần thứ 20. Trong khi đó, mẹ bầu mang thai từ lần thứ hai trở lên có thể cảm nhận thai máy sớm hơn từ tuần thứ 16.
Cùng với sự phát triển của thai nhi, mẹ sẽ thấy tần suất và kiểu cử động thai nhi có sự thay đổi. Thông thường, khoảng thời gian thai nhi hoạt động nhiều nhất là vào buổi chiều và buổi tối. Bé sẽ có những khoảng thời gian ngủ trong một ngày, thường kéo dài khoảng 20-40 phút nhưng hiếm khi hơn 90 phút. Trong lúc ngủ, bé sẽ không cử động nên mẹ sẽ không có cảm giác thai máy trong những khoảng thời gian này.
Cử động thai nhi sẽ có xu hướng tăng dần đến những tuần cuối thai kỳ, thường tăng đến tuần thứ 32 và giữ nguyên đến cuối thai kỳ. Khuyến khích mẹ cần theo dõi những cử động của bé thường xuyên, tránh bận rộn quá mức có thể không cảm nhận được hoặc bỏ qua những cử động của con.
Có những quan niệm xưa cũ cho rằng mẹ bầu mang thai bé trai sẽ bắt đầu cử động sớm hơn khi mang thai bé gái, bởi bé trai hiếu động hơn nên sẽ cử động nhiều và mạnh hơn. Tính đến thời điểm hiện tại chưa có nghiên cứu khoa học nào chứng minh điều này. Vì thế, mẹ không nên dựa vào cảm giác thai máy để nhận định giới tính của thai nhi trong bụng.
Đặc biệt, mẹ cũng cần phân biệt hiện tượng thai máy với cơn gò tử cung. Nếu là thai máy, mẹ sẽ cảm thấy cử động thai ở một vị trí cụ thể, còn cơn gò tử cung sẽ gây căng cứng cả vùng bụng. Trường hợp phát hiện cơn gò tử cung, mẹ cần đến ngay bệnh viện để được bác sĩ kiểm tra và có can thiệp kịp thời trong tình huống cần thiết.
Thai máy ở vị trí nào của bụng mẹ?
Thai máy ở vị trí nào là thắc mắc của hầu hết mẹ bầu khi muốn quan sát cử động của con yêu. Bác sĩ Trang chia sẻ, thai máy có thể diễn ra ở bất cứ vị trí nào trên bụng mẹ, tuy nhiên phần bụng dưới và bụng trái sẽ xuất hiện nhiều hơn. Hơn thế, thai nhi sẽ cử động nhiều hơn khi mẹ nằm nghiêng bởi đây là tư thế bé cảm thấy thoải mái nhất vì được cung cấp nhiều máu.
Vị trí thai máy cũng sẽ phản ánh tình trạng sức khỏe hiện tại của bé như sau: [3]
1. Thai máy ở vùng bụng dưới
Nếu chợt thấy bé đạp nhiều ở vùng bụng dưới, mẹ không cần quá lo lắng vì có thể xuất phát từ những nguyên nhân sau:
- Do mẹ ăn no: thai nhi sẽ đạp nhiều hơn khi cơ thể mẹ được nạp nhiều thức ăn hơn. Khi đó, bé sẽ nhận được nhiều dinh dưỡng hơn nên tần suất hoạt động cũng mạnh mẽ và nhiều hơn.
- Do môi trường bên ngoài ồn ào: điều này khiến bé khó chịu nên sẽ cử động nhiều hơn.
- Do tư thế nằm của mẹ: như đã chia sẻ, khi mẹ nằm nghiêng sẽ thấy bé thai máy nhiều hơn bởi tư thế này cung cấp nhiều máu và dinh dưỡng cho bé.
2. Thai máy ở vùng bụng trái
Nếu mẹ thấy bé cử động nhiều ở phía bụng trái, đó là tín hiệu tốt cho thấy bé vẫn đang phát triển khỏe mạnh và lớn dần nên không gian bụng mẹ không đủ rộng rãi, bé phải quay đầu về phía cổ tử cung của mẹ. Khi quay đầu xuống dưới, mông của bé sẽ ở vị trí đáy tử cung, phần lưng có thể nằm bên phải hoặc bên trái tử cung. Nếu ở bên phải, chân tay bé sẽ quay về phía trái.
“Tốt nhất mẹ nên tuân thủ lịch khám thai định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ để được tư vấn vị trí thai máy trong từng giai đoạn thai kỳ có bình thường hay không, đảm bảo sức khỏe và sự phát triển của bé”, bác sĩ Trang nhắn nhủ.
Mẹ sẽ có cảm giác thai máy như thế nào?
Cảm giác đầu tiên mà mẹ có thể cảm nhận được là sự rung chuyển, lắc lư, lăn, nhào lộn hoặc một cú đá nhỏ. Bước sang tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba [3 tháng giữa và 3 tháng cuối], mẹ sẽ cảm nhận rõ ràng các cử động hơn như cú đá, cú thúc hoặc khuỷu tay của bé.
Mẹ sẽ cảm nhận thai máy theo những gì bé đang làm và tùy giai đoạn tăng trưởng, phát triển của bé. Mỗi em bé sẽ có cử động khác nhau, không bé nào không bé nào, có một số bé năng động hơn so với những bé khác.
Tần suất thai máy bao nhiêu là bình thường?
Không có một con số cụ thể cho tần suất thai máy bình thường. Khi mẹ bắt đầu cảm nhận được những cử động của bé một cách đều đặn hơn, thường là tuần thứ 24 – 28 của thai kỳ, mẹ sẽ biết được tần suất và cảm giác thai chuyển động như thế nào là bình thường. Bác sĩ Sản Phụ khoa khuyến cáo mẹ nên liên tục cảm nhận cử động của bé cho đến khi sinh.
Điều quan trọng là mẹ cần dành thời gian mỗi ngày thường xuyên theo dõi thai máy. Nếu không chú ý hoặc quá bận rộn, mẹ rất dễ bỏ lỡ những tín hiệu vô cùng quan trọng này từ bé. Khi quá bận rộn, mẹ vẫn nên cố gắng theo dõi thai máy mỗi ngày 1 lần khi nghỉ ngơi, nên chọn một thời điểm nhất định trong ngày để quan sát và đánh giá. Nếu nhận thấy bé có giảm cử động hoặc thậm chí không cử động so với giai đoạn trước đó, mẹ cần đến ngay bệnh viện để được bác sĩ khám và đánh giá thêm.
Mẹ cũng cần lưu ý, một số loại thuốc như thuốc giảm đau mạnh hoặc thuốc an thần có thể xâm nhập vào hệ tuần hoàn khiến bé cử động ít hơn. Ngoài ra, rượu và thuốc lá cũng có thể ảnh hưởng đến cử động của bé.
Hướng dẫn mẹ cách theo dõi thai máy
Bác sĩ Trang chia sẻ cách theo dõi thai máy cho mẹ như sau: [4]
- Mẹ chọn một thời điểm cố định vào từng buổi sáng, trưa, chiều và tối, tốt nhất là sau bữa ăn để đếm cử động thai. Nếu quá bận, mẹ nên dành ít nhất 1 lần/ngày.
- Trước khi đếm cử động thai, mẹ nên đi tiểu để làm trống bàng quang.
- Cách nhận biết thai máy là đặt tay lên bụng, tiến hành đếm số cử động của thai nhi trong vòng 1 giờ. Thai nhi khỏe mạnh sẽ cử động 4 lần/giờ, nếu ít hơn 4 lần mẹ nên tiếp tục đếm trong 1-2 giờ tiếp theo. Trường hợp trong vòng 4 giờ nhưng thai nhi có ít hơn 10 cử động, nghĩa là đang có tình trạng giảm cử động thai, mẹ nên nhập viện để được khám và theo dõi tình trạng sức khỏe thai nhi.
Mẹ nên dành những mốc thời gian cố định trong ngày để cảm nhận cử động của con yêu
Thai máy như thế nào là bất thường?
Như đã đề cập phía trên, thai nhi khỏe mạnh sẽ có ít nhất 4 lần cử động trong 1 giờ. Nếu mẹ không thấy thai máy hoặc tần suất ít hơn so với bình thường kèm một số triệu chứng như co thắt tử cung, nôn mửa, xuất huyết âm đạo… mẹ cần đến ngay bệnh viện ngay lập tức. Lý do bởi đây có thể là dấu hiệu của những tình trạng xấu như thiếu ối, thai nhi bị thiếu oxy…
Nếu mẹ thấy thai nhi cử động liên tục một cách bất thường, mẹ cần điều tiết lại cảm xúc và tâm trạng bởi sự căng thẳng ở mẹ có thể ảnh hưởng đến cử động của bé. Sau khi mẹ đã điều tiết tâm trạng, nếu bé cử động về tần suất bình thường như trước đó thì không cần lo lắng. Nhưng nếu tình trạng cử động thai liên tục vẫn tiếp diễn, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể.
“Nếu mẹ chưa từng cảm nhận thai máy lần nào đến tuần thứ 24, mẹ nên đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra nhịp tim thai nhi và siêu âm để đánh giá thêm các bất thường khác”, bác sĩ Trang chia sẻ.
Mẹ cần làm gì nếu thấy giảm hoặc không thấy cử động thai?
Ở bất kỳ thời điểm nào trong thai kỳ, nếu mẹ không thấy cử động thai hoặc cử động ít hơn so với bình thường, mẹ nên đến ngay bệnh viện để được kiểm tra. Tùy vào từng giai đoạn cụ thể mà bác sĩ sẽ có tư vấn chăm sóc thai kỳ phù hợp.
Thông thường, ở tam cá nguyệt thứ ba [3 tháng cuối], bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm như non-stress test, siêu âm, đo lượng nước ối, siêu âm Doppler mạch máu thai để đánh giá tình trạng sức khỏe thai nhi. Nếu có bất kỳ sự lo ngại nào về tình trạng sức khỏe và phát triển của bé, bác sĩ sẽ có chỉ định phù hợp để đảm bảo an toàn cho bé. Một số trường hợp cần đưa em bé ra ngoài càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, đa phần các trường hợp giảm cử động thai vẫn can thiệp được để duy trì thai kỳ bình thường đến khi sinh nở, bé sinh ra khỏe mạnh.
Theo dõi thai máy hay cử động thai nhi là một trong những cách đánh giá sức khỏe và sự phát triển của thai nhi, nhất là vào những tháng cuối thai kỳ. Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, nhất là hệ thống máy siêu âm 3D, 4D, siêu âm màu Doppler, siêu âm thế hệ mới nhất Voluson E10…
Lựa chọn khám thai và sinh con tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, mẹ sẽ được theo dõi thai kỳ chặt chẽ và sát sao bởi đội ngũ bác sĩ hàng đầu, an tâm tận hưởng thai kỳ khỏe mạnh, sinh nở an toàn, mẹ tròn con vuông.
Để đặt hẹn khám thai và tư vấn tại hệ thống bệnh viện, mẹ vui lòng liên hệ đến:
Hy vọng qua bài viết này mẹ đã biết thai máy là gì và cách theo dõi đúng để nắm rõ tình trạng sức khỏe của thai nhi, phát hiện sớm những bất thường để can thiệp kịp thời và hiệu quả. Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc băn khoăn nào, mẹ có thể liên hệ đến hotline Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được các chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi hỗ trợ!