Kiến trúc sư được mệnh danh là những người tạo ra bộ mặt cảnh quan đô thị. Hiểu theo nghĩa rộng hơn, họ là người có nhiệm vụ kế thừa, phát triển và thiết kế nên bản sắc văn hóa của công trình, đô thị và quốc gia. Nói thế để thấy rằng người kiến trúc sư có vai trò rất lớn lao và quan trọng.
Nghề đẹp và khó
Kiến trúc là một ngành đặc thù nằm giữa hai lĩnh vực: Nghệ thuật và Kỹ thuật. Một kiến trúc sư [KTS] thành công là người biết dung hòa hai mảng có vẻ mâu thuẫn đó trong công việc. Vừa sáng tạo, lãng mạn lại vừa phải nắm vững và cập nhật công nghệ, gò mình vào các tính toán khô cứng. Nhưng chính hai mặt tưởng như mâu thuẫn ấy lại tương hỗ nhau, giúp người KTS sáng tạo ra những sản phẩm kiến trúc.
Trong một thiết kế công trình, có 4 tiêu chí được đặt theo thứ tự: Thích dụng, bền vững, thẩm mỹ và tinh tế.
Tính Thích dụng của công trình được đặt lên hàng đầu bởi nó quyết định công năng của công trình, nhằm tạo ra tiện ích cao nhất cho người sử dụng. Thẩm mỹ chỉ đứng ở hàng thứ 3, nhưng lại rất quan trọng. Người ta thường nhìn vào “mặt tiền” trước để đánh giá “tài năng” của KTS, đây cũng là điểm [đôi khi] khiến cho KTS phải hy sinh công năng của công trình để phục vụ cho nhu cầu thẩm mỹ của khách hàng.
Có thể ví von công trình giống như một cơ thể sống: công năng tốt đảm bảo cho các cơ quan nội tạng hoạt động ổn định, trao đổi chất thuận lợi. Sự bền vững tượng trưng cho sức khỏe, còn tính thẩm mỹ tượng trưng cho áo quần, sắc đẹp và các make-up bên ngoài.
Tuy nhiên, sai lầm của nhiều KTS là quá quan tâm đến vẻ đẹp công trình mà bỏ rơi sự bền vững và công năng. Sai lầm này rất dễ phát hiện ra khi công trình đó được đưa vào sử dụng.
Tâm sự người trong nghề
“Tôi là một KTS trẻ, mọi chuyện đối với tôi cũng rất bình thường; có thể coi là may mắn hơn nhiều người, cũng có thể là sẽ kém may mắn hơn rất nhiều người khác. May mắn nhất là tôi vẫn giữ được lòng yêu nghề, vẫn giữ được sự hăng hái tham gia vào các dự án lớn, chịu trách nhiệm nặng nề và vất vả cho dù thu nhập còn hạn chế.
Một đàn anh trong nghề có lần nói với tôi: “Làm thiết kế cho khách hàng cũng như… đi câu cá, luôn phải cân nhắc: nên chọn mồi con cá thích hay là mồi mình thích?”. Một đồng nghiệp người nước ngoài cũng bảo tôi: “Không có KTS giỏi mà chỉ có nhà đầu tư giỏi kiến trúc”.
Nhiều người chỉ xem KTS là dân “cò”, lợi dụng quy định để làm tiền. Vai trò tư vấn, thiết kế của KTS chưa được coi trọng đúng mức, cho nên KTS vẫn phải đi “câu cá” dài dài.
Trong công việc, KTS trẻ thiếu kinh nghiệm thường gặp phải những tình huống không biết nên khóc hay nên cười. Chủ nhà làm việc với KTS từ các bản vẽ thiết kế sơ phác đến chi tiết rồi xin photocopy lại để bàn bạc với các thành viên trong gia đình. Sau đó họ tìm cách bác ý kiến của KTS và không ký hợp đồng, để rồi lại dùng chính thiết kế ấy để tự xây dựng… mà không phải trả khoản nào cho lao động chất xám của KTS.
[Ghi theo lời kể của KTS Đ.Đ.Hải, Công ty Tư vấn Xây dựng và Thiết kế A&D, Hà Nội].
Nghề KTS có thích hợp với phụ nữ?
Hiện nay số lượng các nữ sinh viên học ngành kiến trúc ngày càng đông, trong số đó có nhiều bạn học rất xuất sắc. Điểm mạnh của họ là thiên hướng “vị nghệ thuật” nên trong các thiết kế luôn mang nét nữ tính, trang nhã, nhẹ nhàng.
Số các nữ KTS thành công cũng không hiếm. Với đề tài “Reload” [tìm lại], nữ KTS Trần Mai Anh [hiện đang là giảng viên tập sự khoa Quy Hoạch ĐH Kiến Trúc Hà Nội] đã đạt giả nhất cuộc thi quốc tế mang tên “Xưởng thiết kế mùa hè Cergy- Pontoise” tổ chức tại Pháp tháng 9-2005.
Năm 2004, giải thưởng kiến trúc hàng đầu thế giới, Pritzker Architecture Prize, lần đầu tiên trong 25 năm hình thành và tồn tại, đã trao danh hiệu cao quý này cho bà Zaha Hadid. Nữ KTS người Anh gốc Iraq này đã làm việc hết sức mình để sáng tạo ra những công trình vĩ đại trên khắp châu Âu.
Nếu nghề bác sĩ nắm giữ sự sống cho con người, nghề làm báo định hướng dư luận xã hội thì nghề Kiến trúc sư [KTS] cũng tạo ra những dấu ấn mạnh mẽ cho riêng mình đó là để lại những công trình cho hậu thế.
Kiến trúc là một ngành đặc thù nằm giữa hai lĩnh vực: Nghệ thuật và Kỹ thuật. Một KTS thành công là người biết dung hòa hai mảng có vẻ mâu thuẫn đó trong công việc. Vừa sáng tạo, lãng mạn lại vừa phải nắm vững và cập nhật công nghệ, gò mình vào các tính toán khô cứng. Nhưng chính hai mặt tưởng như mâu thuẫn ấy lại tương hỗ nhau, giúp người KTS sáng tạo ra những sản phẩm kiến trúc đạt đến sự cân bằng hoàn hảo.
KTS – nghề của sự “cân bằng hoàn hảo”
- Nghề chọn người hay người chọn nghề?
Nếu những nghề khác thường được “người chọn nghề”, thì với nghề KTS, thì phần nhiều lại đúng với khái niệm “nghề chọn người” vì nếu không có lòng say nghề, có một chuyên môn giỏi cộng thêm tố chất thuộc về ‘bẩm sinh’ thì sẽ khó trụ lại được với nghề. KTS được ví như những nhà toán học mang tâm hồn bay bổng, lãng mạn của người nghệ sĩ. Nghề KTS đòi hỏi sự chính xác cân bằng hài hòa trong từng phép tính và khối óc thẩm mỹ cao để cho ra đời những sản phẩm kiến trúc đẹp, có tỉ lệ vàng [golden ratio] và an toàn, tiện lợi cho người sử dụng.
Nhiều bạn trẻ cho rằng KTS là một nghề hái ra tiền, tuy nhiên, đó chỉ là góc nhìn từ bên ngoài. Để đạt được cái lí tưởng như người ta vẫn nói về nghề kiến trúc, 1 tháng “hái” ra 30 – 40 triệu, KTS phải phấn đấu rất nhiều, phải khẳng định rất nhiều. Tài năng của họ chủ yếu là do năng khiếu bẩm sinh về mỹ thuật, khả năng tính toán về kỹ thuật, tài chính, và những kinh nghiệm tích lũy được theo năm tháng. Vậy những kiến thức và kỹ năng mà các bạn sinh viên kiến trúc cần là gì? Kinh nghiệm từ những KTS “lão làng” cho thấy các bạn cần chuẩn bị cho bản thân:
- Kiến thức chuyên ngành: có thể chia làm 2 loại:
- Kiến thức cứng [mang tính quyết định]: nắm vững các nguyên lý thiết kế, nguyên ký cấu tạo để thiết kế các công trình kiến trúc, quy hoạch; đọc, hiểu và triển khai ý đồ, bản vẽ kỹ thuật đúng, đầy đủ, chính xác theo quy định [đặc biệt cần đối với kiến trúc sư chủ trì và triển khai thiết kế];
- Kiến thức mềm [mang tính bổ trợ]: vật lý kiến trúc, hình họa, kinh tế xây dựng, kỹ thuật điện, nước …;
- Kỹ năng:
- Kỹ năng cứng: khả năng sử dụng thành thạo các phần mềm tin học chuyên ngành: autocad, photoshop, 3D MAX, corel draw, powerpoint…
- Kỹ năng mềm: kỹ năng thuyết trình báo cáo; kỹ năng tư duy, quan sát , sáng tạo, chủ động trong công việc, kỹ năng làm theo nhóm; kỹ năng ngoại ngữ, kỹ năng giao tiếp, quan hệ xã hội.
II. Những chuyện muôn thủa trong nghề Kiến trúc
Có lẽ, chuyện KTS và hành nghề kiến trúc thì có rất nhiều, nhưng nói nhiều nhất và đọng lại nhiều nhất luôn là chuyện chất lượng thiết kế, chất lượng công trình và một chuyện khá … tế nhị là thiết kế phí [nói một cách dân dã là tiền].
Chuyện sau xin được nói trước. Đã là một ngành nghề kinh doanh, dịch vụ xã hội mà lại không quan tâm đến tiền là không thật. KTS kiếm được nhiều tiền hẳn phải có được nhiều đầu việc, và thiết kế phí phải cao [mà khách hàng vẫn chấp nhận]. Người KTS có toàn quyền thoả thuận với khách hàng của mình trong tương quan kinh phí và nội dung công việc; hoặc tuỳ từng đối tượng khách hàng mà đưa ra giá phù hợp. Và cũng như mọi ngành nghề kinh doanh khác, cũng tuân theo quy luật cung – cầu; dịch vụ thiết kế kiến trúc cũng phải linh hoạt và nương theo thị trường, theo từng hoàn cảnh, thời điểm.
Khi có nhiều việc thì KTS sẵn sàng “chảnh”, đưa ra mức giá cao; và khi không có việc thì sẵn sàng hạ tới phá giá để có được hợp đồng. Nhiều khách hàng chuẩn bị xây nhà đi “thăm dò” thị trường kiến trúc không khỏi thắc mắc vì sao nhiều giá khác nhau thế; cho một ngôi nhà, một nhiệm vụ thiết kế và khối lượng công việc. Tất nhiên dân gian có câu “tiền nào của đấy”; nhưng thiết kế kiến trúc lại không phải là hàng hoá bán sẵn để có thể đánh giá ngay lập tức. Và điều nữa, về mặt chuyên môn, có thể đánh giá, thẩm định thiết kế về mặt kỹ thuật thuần tuý; vậy còn sự sáng tạo – bản chất của kiến trúc, liệu có đánh giá được bằng tiền không? Hay lại… “tiền mất tật mang”?
Chuyện thứ hai, là chuyện chuyên môn, chuyện thiết kế – tư vấn, hay chuyện nghề. Khi đặt ra câu hỏi: công trình đẹp [hay xấu] là do ai? Câu trả lời rất đơn giản và logic nhất là: do người thiết kế, tức là KTS. Câu trả lời đó đúng theo lý thuyết, nhưng thực tế không phải vậy. Giới làm nghề đều thừa nhận rằng tuỳ từng trường hợp cụ thể để có ảnh hưởng ở mức độ nào, song về cơ bản vai trò quan trọng nhất của một công trình thành hay bại chính là do chủ đầu tư.
Một trong những cây đại thụ của nền kiến trúc hiện đại thế giới Corbusier từng nói: “Không có KTS tồi, mà chỉ có những ông chủ kém thông minh”. Câu nói với cách phủ định của ông dường như để khẳng định một điều: Vai trò của ông chủ rất quan trọng, và KTS phải đảm nhiệm thêm một nhiệm vụ nữa bên cạnh việc sáng tạo công trình đẹp là làm cho các ông chủ thông minh hơn.
Điều đó quả là khó khăn! Chuyện ông chủ áp đặt khiên cưỡng ý muốn cho KTS là chuyện rất phổ biến. Nhiều KTS vô cùng sợ và “dị ứng” khi làm việc các công trình hành chính, công trình có vốn ngân sách với chủ đầu tư luôn áp đặt kiểu uy quyền. Ở mảng nhà ở, công trình nhỏ cũng tương tự. Nhiều KTS kể rằng không biết bao nhiêu lần khách hàng tới văn phòng ôm theo cả đống tạp chí [hoặc dẫn KTS đến nơi này nơi kia] và yêu cầu vẽ sao cho giống y cái này cái kia – ở trong tạp chí hay đã xây ở đâu đó rồi.
Tất cả những việc đó đã biến KTS thành thợ vẽ, phủ nhận những giá trị tốt đẹp nhất và vai trò sáng tạo của họ; xói mòn đạo đức nghề nghiệp. Những công trình xấu mọc lên không biết là lỗi của ai, nhưng bộ mặt đô thị và xã hội phải gánh chịu.
III. Tham khảo về lương dành cho nghề Kiến trúc trên Thế giới:
So sánh mức lương của KTS tại 3 quốc gia phát triển: Mỹ, Anh, Úc ta có thể thấy KTS tại Úc có mức lương cao hơn tại Mỹ và Anh quốc. Cụ thể, với một KTS mới ra trường, lương 1 năm tại Úc là 41.549AUD [tương đương 916 triệu VND], tại Mỹ là 40.070 USD [837 triệu VNĐ] và tại Anh là 22.002 GBP [754 triệu VNĐ]. Mức lương cũng thay đổi tùy vào loại hình lao động, theo đó KTS làm việc trong khu vực Chính phủ tại Mỹ có mức lương cao nhất lên đến 83.526USD/năm [1,74 tỷ VNĐ/năm]. Một vài thông số về lương của ngành Kiến trúc tại một số quôc gia mà chúng tôi khai thác từ trang www.payscale.com.
1. Mỹ
2. Anh
3. Australia
IV. Một số địa chỉ đào tạo ngành này:
1. Tại Việt Nam: Các bạn có thể dễ dàng tìm thấy thông tin tuyển sinh ngành kiến trúc trên nhiều trang web của các trường ĐH Kiến trúc Hà Nội, ĐH Kiến trúc TP HCM, ĐH Xây dựng Hà Nội, ĐH Bách Khoa TP.HCM, ĐH Bách Khoa Hà Nội…
2. Tại nước ngoài:
·Monash University, Úc
·University of New South Wales – UNSW, Úc
·RMIT University, Úc
·University of Technology, Sydney – UTS, Úc
·University of Melbourne, Úc
·University of Lincoln, Vương quốc Anh
·University of Sheffield, Vương quốc Anh
·University of Greenwich, Vương quốc Anh
·Leeds Metropolitan University, Vương quốc Anh
·University of Oklahoma, Mỹ
·University of Arizona, Mỹ
·Iowa State University, Mỹ
Thông tin quan trọng:
1. Tìm việc tại Úc: tại đây
2. Tìm kiếm khóa học trực tuyến: tại đây
3. Những công trình kiến trúc độc đáo thế giới: tại đây
Những chỉ dẫn thêm về ngành học này cũng như việc xin học, visa du học, cơ hội làm việc và định cư tại các nước phát triển, vui lòng xem thêm tại: www.ducanhduhoc.com hoặc điện thoại: 04 3 9716 229 – 08 3929 3995 – 031 3686 689, email: duhoc@ducanh.edu.vn