Câu 3: Nội dung và nghệ thuật văn bản Bàn luận về phép học
Nội dung: Bài tấu giúp ta hiểu được mục đích của việc học là để làm người có đạo đức, có tri thức, góp phần xây dựng đất nước chứ không phải học để cầu danh lợi. Học tốt phải có phương pháp họ, học rộng nắm gọn, học phải đi đôi với hành.
Nghệ thuật:
- Lời bàn luận chân thật, thẳng thắn, lập luận chặt chẽ, lí lẽ rõ ràng
- Ngôn ngữ giản dị, rõ ràng, ý tứ bộc lộ trực tiếp giàu sức thuyết phục
Trắc nghiệm ngữ văn 8: bài Bàn luận về phép học
Câu 5: Hãy nêu ngắn gọn những nội dung chính và chi tiết kiến thức trọng tâm bài học " Bàn luận về phép học"
[toc:ul]
A. Ngắn gọn những nội dung chính
1. Giới thiệu chung
- Tác giả: Nguyễn Thiếp [1723 - 1804] tự là Khải Xuyên, hiệu là Lạp Phong Cư Sĩ, người đương thời gọi là La Sơn Phu Tử; quê ở làng Mật Thôn, xã Nguyệt Ao, huyện La Sơn
- Tác phẩm: trích từ bài tấu của Nguyễn Thiếp gửi vua Quang Trung vào năm 1791
2. Phân tích bài thơ
a. Bàn luận về mục đích của việc học
Mục đích chân chính của việc học chính là để làm người:
- Diễn đạt bằng câu châm ngôn ngắn gọn, hình ảnh so sánh cụ thể.
- " Ngọc không mài, không thành đồ vật; người không học, không biết rõ đạo” => chân lí học tập đúng đắn từ lâu đời
- Chỉ bằng con đường học tập thì con người mới trưởng thành, là người có đạo đức
- Học là một quá trình tất yếu, quy luật muôn đời
- Phê phán lối học: Chuộng theo lối học hình thức, cầu danh, hưởng lợi à => Nước mất, nhà tan.
=> Học để trở thành người tốt có tri thức, đạo đức.
B. Bàn luận về cách học
Phạm vi học: Việc học phải được phổ biến rộng khắp.
Phương pháp học :
- Việc học phải đưược phổ biến rộng khắp: mở trưường , mở rộng thành phần người học, tạo điều kiện thuận lợi cho ngưười đi học.
- [Mở trường ở phủ, huyện, mở trường tư, con cháu các nhà... ở đâu thì tiện học đấy].
- Dạy học phải bắt đầu từ kiến thức cơ bản, có tính nền tảng: học từ thấp lên cao; học rộng, nghĩ sâu biết tóm lược những điều cơ bản, cốt yếu nhất; học phải biết kết hợp với hành.
- [ Phép dạy : Theo Chu Tử...Tiểu học – bồi lấy gốc...Tứ thủ...ngũ kinh..chư sử...theo điều học mà làm...yên]
=> Nguyễn Thiếp có con mắt nhìn cách tân về phép học: sự mới mẻ, tiến bộ, đúng đắn, thực tiễn, khoa học
c. Tác dụng của phép học
- Đất nước nhiều nhân tài, chế độ vững mạnh, quốc gia hưng thịnh.
B. Phân tích chi tiết nội dung bài học
1. Bàn luận về mục đích của việc học
Mục đích chính của việc học
- Mở đầu đoạn trích tác giả nêu lên câu châm ngôn để cho thấy được mục đích chân chính của việc học là gì "Ngọc không mài, không thành đồ vật; người không học". Theo đó chúng ta sẽ đi tìm hiểu hai luận điểm chính là bàn luận về mục đích của việc học và tác dụng của việc học.
- Lựa chọn cách nói trực tiếp, không vòng vo, tác giả khẳng định mục đích chính của việc học là học đạo lí, học làm người bằng sự so sánh, liên tưởng đến hiện tượng có thật: ngọc không mài không thành đồ vật.
2. Bàn luận về cách học
Phê phán những lối học sai trái, lệch lạc, không đạt hiệu quả:
- Lối học a dua, hình thức
- Lối học hòng cầu danh lợi
- Đặc điểm chung của cả 2 lối học này và những lối học tiêu cực khác là đều không quan tâm đến tam cương, ngũ thường, đến kiến thức thực học mà chỉ để thỏa mãn những nhu cầu không chính đáng.
Kết quả của những lối học lệch lạc: Hỏng từ chúa đến quần thần đến dân chúng. Chính điều ấy là một trong những nguyên nhân khiến nước mất nhà tan, vận nước ngắn ngủi, đời sống nhân dân không thể phát triển, văn minh được.
Phương pháp học đúng đắn:
- Nguyên tắc đầu tiên trong phép học là nguyên tắc vừa sức, học thích hợp với đối tượng, học từ thấp đến cao. Như thế cũng là theo hệ thống: “Lúc đầu học tiểu học để bồi lấy gốc. Tuần tự tiến lên học đến tứ thư, ngũ kinh, chư sử”. Phải chăng là tác giả với tầm nhìn xa rộng đã thấy ý nghĩa lớn lao, gốc rễ từ mảnh đất gieo hạt đầu tiên để từ đó cái cây đức, cây tài tươi tốt về sau?
- Nguyên tắc thứ hai của phép học nói một cách gọn gàng, hàm súc: “Học rộng rồi tóm lược cho gọn, theo điều học mà làm”, thực ra có hai ý nhỏ mỗi ý nhỏ này có thể phát biểu thành những luận điểm lớn trong những trường hợp khác. Trước hết là học rộng, học nhiều nhưng phải biết chủ động: học cái gì nắm chắc được cái ấy. Muốn nắm chắc được tri thức, không có một cách nào khác hơn là tóm tắt được nó, nghĩa là tinh lọc được nó, chọn lấy cái chính và biến nó thành nhận thức, thành trí tuệ của riêng mình.
=> Kết quả: đào tạo được nhân tài, nhà nước thịnh trị. Cách tác giả dùng cách nói tăng tiến để thấy được mối quan hệ giữa giáo dục với chính trị: giáo dục tạo ra người tài đức, đất nước có người tài thì sẽ thái bình thịnh trị.
3. Tác dụng của phép học
Cuối cùng tác giả khẳng định tác dụng to lớn và lâu dài của việc học đối với mỗi cá nhân và cho toan đất nước. Họa may kẻ nhân tài mới lập được công, nhà nước nhờ thế mà vững yên. Đó mới thực là cái đạo ngày nay có quan hệ tới lòng người. Xin chớ bỏ qua
- Đạo học thành thì người tốt nhiều; người tốt nhiều thì triều đình ngay ngắn mà thiên hạ thịnh trị.
- Phương pháp học tập tốt sẽ là tiền đề để tạo ra những người có đức có tài giúp cho đất nước hưng thịnh.
- Người học giỏi mà có đạo đức thì cũng góp phần làm cho đất nước hưng thịnh.
4. Tổng kết
- Nội dung: văn bản giúp ta hiểu mục đích của việc học là để làm người có đạo đức, tri thức góp phần làm hưng thịnh đất nước chứ không phải để cầu danh lợi. Muốn học tốt phải có phương pháp, họccho rộng nhưng phải nắm cho gọn, đặc biệt học phải đi đôi với hành.
- Nghệ thuật:
- Thể văn biền ngẫu
- Lập luận chặt chẽ, chứng cứ hùng hồn, lời văn trang trọng.
- Ý nghĩa: Bằng hình thức lập luận chặt chẽ, sáng rõ, Nguyễn Thiếp nêu lên quan niệm tiến bộ của ông vế sự học.
1. Phần đầu tác giả nêu khái quát mục đích chân chính của việc học. Mục đích đó là gì?
2.
Tác giả đã phê phán những lối học lệch lạc, sai trái nào? Tác hại của lối học ấy là gì?
3. Để khuyến khích việc học, Nguyễn Thiếp khuyên vua Quang Trung thực hiện những chính sách gì?
4. Bài tấu có đoạn về “phép học”, đó là những “phép học” nào? Tác dụng và ý nghĩa của những phép học ấy? Từ thực tế việc học của bản thân, em thấy phương pháp học tập nào là tốt nhất? Vì sao?
5. Xác định trình tự lập luận của đoạn văn bằng một sơ đồ.
I. Tác giả , tác phẩm
1. Tác giả
Nguyễn Thiếp [1723 – 1804] tự là Khải Xuyên, hiệu là Lạp Phong Cư Sĩ, người đương thời kính trọng gọi là La Sơn Phu Tử, quê ở làng Mật Thôn, xã Nguyệt Ao, huyện La Sơn [nay thuộc huyện Đức Thọ], tỉnh Hà Tĩnh.
Nguyễn Thiếp là người “thiên tư sáng suốt, học rộng hiểu sâu”, từng đỗ đạt, làm quan dưới triều Lê nhưng sau đó từ quan về dạy học.
2. Thể loại
Tấu là một loại văn thư của bề tôi, thần dân gửi lên vua chúa để trình bày sự việc, ý kiến, đề nghị thời xưa.
3. Tác phẩm
Bàn luận về phép học là phần trích từ bài tấu của Nguyễn Thiếp gửi vua Quang Trung vào tháng 8 năm 1791. Văn bản chỉ rõ mục đích của việc học là để làm người có đạo đức, có tri thức, góp phần làm hưng thịnh cho đất nước.
II. Đọc hiểu văn bản
Câu 1 trang 78 - SGK Ngữ văn 8 tập 2: Phần đầu tác giả nêu khái quát mục đích chân chính của việc học. Mục đích đó là gì?
Ở đoạn đầu “Ngọc không mài… những điều tệ hại ấy” tác giả nêu rõ mục đích chân chính của việc học:
+ Học để “biết rõ đạo”
+ Học cách làm người, để sống tốt, cư xử đúng mực.
→ Việc học mang ý nghĩa to lớn, cao quý: học để biết cách sống chuẩn mực.
Câu 2 trang 78 - SGK Ngữ văn 8 tập 2: Tác giả đã phê phán những lối học lệch lạc, sai trái nào? Tác hại của lối học ấy là gì?
Sau khi xác định mục đích của việc học, tác giả soi vào thực tế đương thời để phê phán những biểu hiện lệch lạc, sai trái trong việc học. Lối học này gây những tác hại lớn.
Tác hại của lối học lệch lạc, sai trái đó là làm cho “chúa trọng nịnh thần” người trên, kẻ dưới đều thích sự chạy chọt, luồn cúi, không có thực chất, dẫn đến cảnh “nước mất, nhà tan”.
Câu 3 trang 78 - SGK Ngữ văn 8 tập 2: Để khuyến khích việc học, Nguyễn Thiếp khuyên vua Quang Trung thực hiện những chính sách gì?
+ Học phải biết kết hợp với hành. Học không phải chỉ đế biết mà còn để làm.
Câu 4 trang 78 - SGK Ngữ văn 8 tập 2: Bài tấu có đoạn về “phép học”, đó là những “phép học” nào? Tác dụng và ý nghĩa của những phép học ấy? Từ thực tế việc học của bản thân, em thấy phương pháp học tập nào là tốt nhất? Vì sao?
Bài tấu bàn về "phép học" đó là những phép học:
- Từ đơn giản đến phức tạp: học bồi lấy gốc
- Từ thấp đến cao: tuần tự tiến lên Tứ thư Ngũ kinh, Chư sử
- Từ lý thuyết đến thực hành: học kết hợp với thực hành
→ Khi thực hiện theo phép học này người học mới có thể "lập công trạng", lấy những điều học được mang lại cho đất nước sự "vững yên", "thịnh trị" cho đất nước.
→ Từ việc học của bản thân, em thấy phương pháp học tốt nhất là học từ những thứ cơ bản, rồi tới những điều phức tạp. Học phải kết hợp với thực hành để việc học trở nên nhuần nhuyễn, có ích.
Câu 5 trang 78 - SGK Ngữ văn 8 tập 2: Xác định trình tự lập luận của đoạn văn bằng một sơ đồ.
Củng cố bài học bằng sơ đồ lập luận của đoạn văn:
Luyện tập
Câu 1 trang 79 - SGK Ngữ văn 8 tập 2: Phân tích sự cần thiết và tác dụng của phương pháp "học đi đôi với hành".
Sự cần thiết và tác dụng của phương pháp “học đi đôi với hành”
Học là quá trình tiếp thu kiến thức và lý thuyết, lý luận. Hành là quá trình áp dụng lý thuyết học được vào thực tiễn đời sống và lao động. Phương pháp “học đi đôi với hành” chính là sự kết hợp hoàn hảo giữa nhận thức và hành động của con người, tạo ra tính thực tiễn, bổ sung lẫn nhau làm cho những điều chúng ta học trở nên có ý nghĩa và kết quả. Nếu chỉ học mà không thực hành sẽ sa vào lý thuyết suông, không thể nắm bắt được ý nghĩa sâu sắc với thực tiễn. Học đi đôi với hành thực sự cần thiết và hữu dụng với tất cả mọi người. Song trên thực tế nước ta, phương pháp này chưa được xem trọng, đó là nguyên nhân làm cho chất lượng giáo dục không được cải thiện. Vì thế cần xác định đúng đắn mục tiêu học tập, và thường xuyên áp dụng phương pháp “học đi đôi với hành” để việc học trở nên ý nghĩa.