Cả nước có khoảng bao nhiêu tài xế công nghệ

Tự do về thời gian, không thích thì tắt ứng dụng (app) nghỉ, đó là nguyên do chị Nguyễn Thị Thu Phương (quê Nghệ An) gắn bó với nghề xe ôm công nghệ. Trước khi chuyển sang công việc này, chị làm kế toán thời vụ cho một số cơ quan, doanh nghiệp. Song vì có con nhỏ, phải sắp xếp thời gian đưa đón con đi học nên chị chuyển sang chạy xe ôm công nghệ.

Bình quân chị Phương chạy 5-6 giờ/ngày. Sau khi công ty khấu trừ chi phí, trung bình tổng thu nhập mỗi tháng của chị khoảng 7 - 8 triệu đồng. "Đó là chưa tính tiền xăng và chi phí bảo dưỡng xe, còn nếu lỡ ốm, đau, bệnh tật thì thuốc thang mình tự lo, tính đi tính lại chẳng dư được là bao. Chạy xe ôm công nghệ là một trong những nghề nhiều rủi ro, vì vậy nếu có thêm các chế độ phúc lợi xã hội cơ bản thì chúng tôi sẽ an tâm hơn khi làm việc" - chị Phương nói.

Là lao động ngoại tỉnh và làm mẹ đơn thân nên mọi chi phí đều do chị gánh vác. Chị trăn trở với thu nhập ở mức đủ sống, nếu đề xuất này được thông qua thì tài xế xe ôm công nghệ đỡ khổ.

Tài xế xe công nghệ cần được nhà nước hỗ trợ tiếp cận với chính sách an sinh xã hội

Đồng tình với khuyến nghị của Tổng LĐLĐ Việt Nam, anh Nguyễn Hoàng Duy Khương (quê An Giang) cho biết nếu không may ốm đau, bị tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp thì người làm nghề này sẽ được hỗ trợ phần nào. Rời quê lên TP HCM mưu sinh, ban ngày anh Khương học nghề tóc, chiều làm ở quán ăn, tối nhờ chạy xe ôm công nghệ nên mỗi tháng anh Khương có thêm 3 - 4 triệu đồng để trang trải chi phí sinh hoạt. "Ở thành phố chi phí sinh hoạt đắt đỏ nên kiếm được đồng nào hay đồng đó. Sợ nhất vẫn là những cuốc xe đêm vì rủi ro rất cao" - anh Khương trải lòng.

Cần chính sách hỗ trợ

Theo thống kê của Tổng LĐLĐ Việt Nam, với các tài xế xe công nghệ của Công ty Grab, bình quân thu nhập (đã trừ phí, xăng...) của tài xế môtô là 318.000 đồng/ngày (7 triệu đồng/tháng), tài xế ôtô là 564.000 đồng/ngày (12 triệu đồng/tháng). Ngoài thu nhập trên, các loại thưởng, trợ cấp, chương trình hỗ trợ... từ công ty cung ứng dịch vụ không thường xuyên và khá thấp. Thu nhập không cao nhưng tài xế xe công nghệ phải làm việc rất căng thẳng. Trong đó, tài xế môtô là 9,2 giờ/ngày, ôtô là 11,2 giờ/ngày; các ngày lễ, Tết, ngày nghỉ dường như không có và phải chịu áp lực giao hàng sớm, đúng giờ...

Đề xuất được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nêu trong văn bản gửi Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội góp ý về chính sách an sinh, cải thiện điều kiện việc làm cho đối tượng tài xế xe công nghệ.

Đề xuất này dựa trên kết quả nghiên cứu “Khảo sát thực trạng và tăng cường sự tham gia của lái xe công nghệ Grab tiếp cận các chương trình an sinh xã hội, cải thiện điều kiện việc làm”, do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với Trung tâm Tư vấn Sức khỏe và Phát triển cộng đồng thực hiện.

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam thông tin, tính đến nay, cả nước có khoảng 200.000 lái xe công nghệ (mô tô, ô tô) cung cấp dịch vụ chở người hoặc vận chuyển thức ăn, hàng hóa được điều hành trên nền tảng công nghệ. Có gần 50% lái xe công nghệ đang hành nghề tại Hà Nội và TP HCM; phần lớn là người ngoại tỉnh, nữ chiếm 5%.

Nghiên cứu bước đầu với sự tham gia của các lái xe công nghệ của Công ty Grab cuối năm 2021 cho thấy: Các lái xe công nghệ có xuất thân đa dạng từ lái xe truyền thống chuyển sang, lao động tự do, sinh viên, công nhân, người buôn bán nhỏ…; 25% lái xe công nghệ có trình độ tiểu học và trung học cơ sở, tỷ lệ có trình độ cao đẳng trở lên là 26%.

Có 2/3 các lái xe công nghệ đã có gia đình và 60% đang phải làm kiếm tiền để nuôi dưỡng từ 2 người trở lên. Trong khi đó, thu nhập từ nguồn lái xe công nghệ khá thấp: Bình quân lái xe máy là 318.000 đồng/ngày và 7 triệu đồng/tháng; lái xe ô tô là 564.000 đồng/ngày và 12 triệu đồng/tháng (đã trừ phí, xăng).

Ngoài thu nhập trên, các loại thưởng, trợ cấp, chương trình hỗ trợ từ công ty cung ứng dịch vụ với mức khá thấp và không thường xuyên.

Thu nhập không cao nhưng nhìn chung lái xe công nghệ phải làm việc rất căng thẳng. Tài xế xe máy 9,2 giờ/ngày, tài xế ô tô 11,2 giờ/ngày; các ngày lễ, Tết, ngày nghỉ dường như không có và chịu áp lực giao sớm/đúng giờ…Ngoài ra, họ còn phải làm việc trong điều kiện vất vả: thời tiết, đường xá, va quệt, tai nạn; chịu áp lực từ khách hàng; mất, hỏng hàng hóa thậm chí cả vấn đề quấy rối tình dục và nhiều hành vi nguy hiểm khác.

Kết quả khảo sát cũng chỉ ra, phần lớn các tài xế công nghệ không chú ý tới việc tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, đặc biệt là nhóm lái xe ít tuổi, thâm niên lái xe thấp: Chỉ có 42% đã được nghe đến các chế độ an sinh xã hội và 67% không rõ gồm những chế độ gì; biết và nghe về bảo hiểm xã hội tự nguyện là 66%, bảo hiểm y tế tự nguyện là 89%.

Từ thực tế nghiên cứu, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đề xuất Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, đánh giá thực trạng việc làm, điều kiện làm việc, an sinh xã hội, quản lý nhà nước về lao động tại các công ty đang cung cấp dịch vụ nền tảng, ứng dụng sàn giao dịch thương mại điện tử - lái xe công nghệ (Grab, Now, Be, Gojek, Aha…) để hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội.

Đồng thời, tiếp tục sửa đổi, hoàn thiện Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Bảo hiểm y tế và các chính sách khác để tăng cường khả năng tiếp cận các chương trình an sinh xã hội cho đối tượng lao động tự do nói chung và nhóm lái xe công nghệ nói riêng, theo hướng mở rộng, linh hoạt, phù hợp đặc điểm, điều kiện thực tế về việc làm, thu nhập của các đối tượng trong thời gian tới.

Lái xe công nghệ là những người có thiết bị và hiểu biết nhất định trong sử dụng thiết bị và nền tảng công nghệ. Do vậy, cần hỗ trợ lái xe công nghệ đăng ký tham gia và hướng dẫn họ thụ hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế thông qua các app công nghệ.

Tận dụng lợi thế này, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam kiến nghị cơ quan bảo hiểm xã hội nên nghiên cứu, đề xuất các giải pháp để doanh nghiệp có thể cung cấp dịch vụ nền tảng hỗ trợ các lái xe công nghệ tiếp cận, tham gia vào quá trình phát triển hệ thống an sinh.