Kỹ năng sơ cấp cứu được vận dụng đúng nơi, đúng lúc sẽ tạo nên sự khác biệt to lớn giữa sự sống và cái chết, giữa tàn tật và sự phục hồi, … Nắm vững kỹ năng sơ cấp cứu không chỉ giúp bạn chủ động trong việc phòng tránh những tai nạn, mà con mang đến sự tự tin, làm chủ cuộc sống, đồng thời giúp đỡ cho người thân yêu và cộng đồng.
Đào tạo Sơ Cấp Cứu cho Cơ Quan Doanh Nghiệp, vui lòng liên hệ: 02363.650.565
Xem thêm:
>> Xử Trí Sặc Sữa Ở Trẻ Nhỏ
>> Sơ Cứu Chảy Máu Cam
>> Sơ Cứu Vết Thương Chảy Máu
>> Sơ Cứu Choáng Ngất
>> Hô Hấp Nhân Tạo Cho Người Lớn
>> Tự Xử Trí Dị Vật Đường Thở Cho Bản Thân
Dị vật đường thở là trường hợp những dị vật có thể là chất rắn, lỏng thông thường trong cuộc sống xâm nhập vào đường hô hấp qua mũi, qua miệng rơi xuống từ thanh quản đến phế quản. Mọi lứa tuổi có thể bị dị vật đường thở nhưng hay gặp nhất là trẻ dưới 4 tuổi. Xử lý đúng cách trong những phút đầu tiên ngay sau khi trẻ bị hóc dị vật là điều vô cùng quan trọng, giúp trẻ nhanh chóng thoát khỏi tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.
Vì sao trẻ dễ bị hóc dị vật ???
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng hóc dị vật ở trẻ nhỏ, mà điều quan trọng là do sự lơ là, chủ quan, thiếu kiểm soát của người lớn:
Trẻ còn nhỏ rất tò mò, thích khám phá thế giới xung quanh và bỏ vào miệng tất cả những gì rơi vào tầm tay.
Trẻ ăn uống khi đang khóc hoặc đùa giỡn khi có thức ăn trong miệng.
Trẻ ăn thức ăn dễ hóc, không phù hợp với từng lứa tuổi. Bé chưa có răng hàm nên không thể nhai và nghiền nát hoàn toàn các mẩu thức ăn cứng. Việc nhai và nuốt cũng chưa thuần thục [quả có hạt như nhãn, chôm chôm, loại hạt cứng, thạch rau câu, hạt trân châu...].
Nhận biết trẻ bị dị vật đường thở.
Trẻ đang bú, đang ăn hoặc đang chơi đột nhiên lên cơn ho sặc sụa, mặt đỏ và/ hoặc tím tái, vã mồ hôi, thở gắng sức, ý thức trẻ lịm dần...
Nếu dị vật gây tắc nghẽn đường thở hoàn toàn có thể ngưng thở ngay lập tức, tiếp đó hôn mê và tử vong.
Những sai lầm thường gặp phải trong sơ cứu hóc dị vật.
Nhiều bậc phụ huynh mắc sai lầm khi sơ cứu cho trẻ bị hóc dị vật, khiến tình trạng của trẻ không giải quyết được mà còn nặng hơn như:
Nhiều phụ huynh mất bình tĩnh để nhận định có phải trẻ bị hóc dị vật đường thở không? Thiếu kiến thức về xử trí sơ cứu không đúng cách khi trẻ bị hóc dị vật.
Cố gắng lấy tay hoặc các vật khác vào miệng trẻ để móc dị vật ra: có thể làm dị vật xuống sâu hơn, hoặc gây trầy xước, chấn thương niêm mạc vùng hầu họng của trẻ.
Sử dụng một số mẹo dân gian như: cho trẻ nuốt cơm, hoa quả,...điều này có thể khiến tình trạng hóc dị vật trở nên nghiêm trọng hơn.
Vuốt xuôi ngực: Mỗi khi trẻ sặc hay nghẹn, nhiều bậc phụ huynh vuốt ngực cho trẻ, đây là cách làm sai vì có thể làm dị vật chui sâu hơn vào đường thở
Nên làm gì khi trẻ bị hóc dị vật?
- Nếu trẻ còn hồng hào, ho hoặc khóc thành tiếng có nghĩa là trẻ đang thở, đường hô hấp không bị tắc nghẽn hoàn toàn, bé không bị ngạt trầm trọng
- Cha mẹ bình tĩnh, đứng bên cạnh cổ vũ, động viên trẻ tiếp tục ho. Phản xạ ho và ọe có thể giúp trẻ tống được vật thể lạ ra ngoài.
- Tuyệt đối không dùng ngón tay mò mẫm tìm vật lạ, không cho trẻ uống bất cứ thứ gì, vì như vậy bạn có thể vô tình đẩy vật này vào sâu hơn. Chỉ móc ra những thứ mà bạn nhìn thấy.
- Nếu sau khi cơn ho dịu đi, bạn vẫn tiếp tục nghe thấy thở ồn ào hay tiếng ho thì hãy đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay lập tức, có thể vật lạ đã đi sâu vào phế quản, dễ gây viêm phế quản phổi tái diễn nếu không xử trí triệt để.
- Nếu bé thở khó khăn trong vòng vài phút, đưa đi cấp cứu ngay để gắp dị vật ra.
- Nếu trẻ xuất hiện tím tái, khó thở, ngưng thở, không khóc được hoặc khóc yếu, không nói được, cha mẹ nhanh chóng gọi cấp cứu, tiến hành sơ cứu kịp thời, đúng cách.
- Đối với trẻ dưới 2 tuổi
Thực hiện động tác vỗ lưng, vỗ ngực:
- Đối với trẻ lớn [từ trên 2 tuổi]
Thực hiện thủ thuật Heimlich:
- Để trẻ nằm ngửa, quỳ xuống dạng 2 chân cạnh đùi trẻ.
- Đặt gốc một lòng bàn tay lên vùng thượng vị, dưới xương ức, đặt tiếp bàn tay thứ hai chồng lên bàn tay thứ nhất.
- Ẩn 5 cái đột ngột, mạnh và nhanh vào bụng theo hướng từ dưới lên trên.
- Sau đó kiểm tra đường thở. Nếu dị vật chưa rơi ra ngoài thì tiếp tục lặp lại các bước như trên cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở.
Chú ý: Nếu trẻ ngưng thở
- Gọi cấp cứu ngay.
- Bắt đầu hồi sức tim phổi [ hà hơi thổi ngạt và ấn tim ngoài lồng ngực] tỉ lệ 2 lần thổi ngạt và 30 lần ép tim cứ như vậy đến khi nhân viên y tế đến nơi.
Các biện pháp phòng ngừa.
Trẻ nhỏ rất hiếu động, tò mò khám phá và chưa nhận thức được những nguy hiểm rình rập, vì vậy người lớn luôn cần để trẻ trong tầm quan sát của mình. Bên cạnh đó, cần có các biện pháp phòng ngừa cất đặt đồ đạc nguy cơ thành dị vật đường thở xa tầm tiếp cận của trẻ:
Đồ chơi
- Để bóng bay [đã thổi căng hoặc chưa thổi] ngoài tầm tay của trẻ.
- Để đồ chơi nhỏ [ví dụ như đồ chơi xếp hình Lego, giầy dép của của búp bê Barbie...] xa tầm tay. Nhắc anh chị của bé tuân thủ quy định.
- Không cho bé chơi với những thứ đồ chơi có thể tháo rời. Luyện cho trẻ thói quen không cho vào miệng ngậm mút.
Đồ đạc trong nhà
- Không để cúc áo và các loại pin trong tầm tay của trẻ.
- Khóa những ngăn tủ chứa vật dụng nhỏ mà trẻ có thể với tới.
Phòng ngừa sặc thức ăn
- Luôn cho trẻ ngồi một chỗ khi ăn.
- Không bao giờ ép trẻ ăn, uống khi đang khóc, chạy nhảy hoặc không nên nô đùa khi có thức ăn trong miệng, vì như vậy trẻ có thể bị nghẹn.
- Động viên trẻ ăn từ từ và nhai kỹ. Đảm bảo đúng chế độ ăn uống theo lứa tuổi của trẻ.
- Không cho trẻ nhỏ dưới 2 tuổi ăn thức ăn dễ hóc như lạc, thạch, nhãn, kẹo dẻo chip chip, hạt trân châu...
Tổng hợp
CNĐD Dương Thúy Nga, Khoa Nhi, Bệnh viện TWQĐ 108
Nguyên nhân:
Trẻ nhỏ: Sặc sữa, cơm, cháo, thuốc
Đồ chới trẻ em
Trẻ lớn: Hạt đậu, mãng cầu, mận, Saboche……
Dấu hiệu nhận biết: bệnh cảnh xảy ra đột ngột
Trẻ khỏe mạnh đang chơi hoặc đang ăn
Hội chứng xâm nhập
Ho sặc sụa
Tím tái
Khó thở, nghe tiếng rít
Chỉ định
Dị vật đường thở: bé ho, sặc sụa sau đó tím tái , khó thở thực hiện thủ thuật sơ cứu dị vật đường thở
Chống chỉ định:
Dị vật đường thở: bé ho, sặc sụa sau đó bé hồng hào , khó thở nhẹ hoặc không khó thở không nên thực hiện thủ thuật cấp cứu dị vật đường thở, giữ yên trẻ khám chuyên khoa tai mũi họng soi gắp dị vật
Kỹ thuật:
Trẻ nhỏ: thực hiện thủ thuật vỗ lưng ấn ngực
Trẻ lớn: thực hiện thủ thuật Heimlich
-Thủ thuật vỗ lưng ấn ngực
Trẻ sơ sinh và nhũ nhi: không sử dụng thủ thuật heimlich mà sử dụng thủ thuật vỗ lưng ấn ngực vì nguy cơ chấn thương tạng.
- Đặt trẻ nằm sấp dọc theo cánh tay cấp cứu viên, đầu thấp, người cấp cứu đặt tay dọc lên đùi mình và dùng gót bàn tay còn lại vỗ nhẹ và nhanh 5 cái lên lưng trẻ vùng giữa hai xương bả vai.
- Nếu dị vật không bật ra, lật ngược trẻ lại, đặt nằm dọc trên đùi ở tư thế đầu thấp. Ấn ngực 5 lần tại vị trí ép tim với tần suất 1 lần/giây.
Làm sạch đường thở giữa các lần vỗ lưng ấn ngực, quan sát khoang miệng,dùng tay lấy dị vật nếu nhìn thấy, không dùng ngón tay đưa sâu để lấy dị vật.Sau mỗi động tác làm sạch đường thở, xác định theo dị vật đã được tống ra chưa và đường thở đã được giải phóng chưa, nếu chưa được lặp lại trình tự các động tác thích hợp tới khi thành công.
-Thủ thuật Heimlich
Trẻ còn tỉnh
Bước 1: Cấp cứu viên đứng sau lưng trẻ .
Bước 2: Vòng 2 tay ra trước, quàng lấy bụng người bệnh. Đặt 1 nắm tay vùng thượng vị ngay đầu dưới xương ức, bàn tay kia đặt chồng lên.
Bước 3: Giật tay lên thật mạnh và đột ngột ấn mạnh nhanh 5 lần theo hướng từ trước ra sau, từ dưới lên. Động tác này phải thực hiện dứt khoát và không đè ép vào lồng ngực thì mới có hiệu quả.
Trẻ hôn mê
Đặt trẻ nằm ngửa trên nền đất hoặc ván cứng. Cấp cứu viên quỳ gối, hai đầu gối đặt mé ngoài gối của nạn nhân.
Đặt 2 bàn tay chồng lên nhau, đặt gót bàn tay lên vùng dưới xương ức trẻ . Đột ngột ấn mạnh và nhanh 5 lần theo hướng từ trước ra sau.
Chú ý:
Khi dị vật ra khỏi họng và nằm tại miệng trẻ , cần lấy vật này ra một cách thận trọng, tránh để dị vật tụt vào họng trở lại. Sau đó: kiểm tra phổi, bụng, mở miệng dùng đè lưỡi, gắp dị vật nếu nhìn thấy, không dùng tay móc dị vật nếu không thấy. Có thể dùng kìm magill để gắp dị vật sau hầu. Thông khí nếu người bệnh giảm tri giác và lặp lại các bước nếu cần.
Nếu đường thở tắc nghẽn hoàn toàn và không thông khí được bằng mask hoặc nội khí quản, cân nhắc chọc nhẫn giáp và mở khí quản.
Cần tránh:
Cần tránh: Chổng đầu bé xuống Cần tránh: Móc họng trẻMóc họng trẻ
Phòng ngừa:
Cho bú sữa đúng cách
Không ăn, bú, uống thuốc khi đáng khóc, cười
Thuốc dạng siro hoặc tán nhuyễn
Không chơi vật dụng nhỏ, hạt
THS BS NGUYỄN HỮU NHÂN – TRƯỞNG KHOA CẤP CỨU
BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG THÀNH PHỐ