Gần đây Trái Đất đang ngày càng phát ra nhiều tín hiệu SOS, có thể nhận thấy ngày càng nhiều người đang cố gắng thay đổi thói quen sống vì môi trường. Trong đó, việc cơ bản và đơn giản nhất có thể làm đó là tìm hiểu và phân loại rác. Nhưng phân loại rác không chỉ là rác tái chế và rác vô cơ, mà còn có rác hữu cơ [compost], thứ chiếm 50%-70% tổng số rác thải trong gia đình.
Vậy rác hữu cơ là gì? Đó là những thức ăn còn dư lại, là bã trà hay bã cà phê, là vụn bánh, là những phần cành, ngọn, rễ dư của rau củ mà chúng ta thường bỏ đi, là xương hay mỡ thừa khi làm thức ăn,… Đó cũng có thể là những rơm,rạ, hoa, cỏ, lá, cành không còn được sử dụng nữa.
Nếu xử lý đúng cách, rác hữu cơ có thể được dùng làm thức ăn cho động vật hoặc tái chế làm phân bón. Thế nhưng không phải gia đình nào cũng biết rằng phân loại rác hữu cơ đúng cách tại nhà.
Nếu không xử lý đúng cách, rác hữu cơ sẽ gây hại đến môi trường như thế nào?
Trong tự nhiên, rác hữu cơ sẽ tự phân hủy nhờ ánh sáng, nước, các vi sinh vật hoặc những con bọ sống. Từ đó, chúng trở thành chất dinh dưỡng nuôi lớn cây xanh. Tuy nhiên, nếu không phân loại, rác hữu cơ thường sẽ được đổ chung với bãi xử lý rác vô cơ – nơi chỉ là một bãi đất trống với hàng ngàn bao tải rác.
Nơi đó không có oxi nên rác hữu cơ sẽ bị yếm khí và không thể phân hủy hoàn chỉnh, tạo thành khí metan [CH4] vào bầu khí quyển. Khí metan độc gấp 28-36 lần khí CO2. Ngoài ra, rác hữu cơ khi bị phân hủy sẽ trở nên nhầy nhụa, nếu tiếp xúc với các kim loại ở bãi rác vô cơ sẽ dễ tạo thành một chất độc tên là leachate thấm vào lòng đất, gây hại đến nguồn nước ngầm.
Trung bình một xe tải ép rác có thùng nhiên liệu chứa 120 đến 200 lít, mỗi lít xăng thải khoảng 2kg khí CO2 vào bầu khí quyển, nghĩa là cả thùng nhiên liệu sẽ thải ra 240 đến 400 kg khí CO2. Đồng thời, theo nghiên cứu của World Bank, trung bình 50-80% rác được thu gom là rác hữu cơ. Nếu chúng ta tự xử lý tại nhà, hoặc có những trung tâm xử lý rác hữu cơ chuyên nghiệp, số lần xe chở rác phải chạy sẽ giảm xuống đáng kể, lượng khí CO2 thải ra cũng giảm bớt.
Xử lý rác hữu cơ tại nhà đúng cách còn ích lợi nào khác?
Bạn có để ý rằng khi để rác trong nhà quá lâu thì chúng sẽ sinh mùi khó chịu không? Nhờ phân loại và xử lý rác hữu cơ tại nhà hơn nửa năm nay, mình đã nhận ra mùi từ thùng rác trước kia là do rác hữu cơ phân hủy. Bản chất rác vô cơ không có mùi. Nếu xử lý đúng cách thì bầu không khí trong nhà sẽ thoáng và sạch hơn.
Động vật nuôi cũng sẽ ngừng bới thùng rác tìm thức ăn, rác sẽ ít vương vãi. Đồng thời, các loại ruồi, muỗi và côn trùng sẽ bớt dần. Nhờ đó ta hạn chế được sự sinh sôi của các bệnh truyền nhiễm do côn trùng mang theo.
Nếu bạn thích trồng cây tại nhà thì xử lý rác hữu cơ tại nhà còn giúp bạn tiết kiệm tiền. Bạn không cần phải mua phân bón nữa vì có thể tự ủ phân tại nhà. Hơn nữa, phân bón hữu cơ giúp đất trữ nước hiệu quả hơn, giúp bạn tiết kiệm được phần nào nước tưới cây.
Dùng phân hữu cơ cho cây trồng vừa an toàn, vừa tăng năng suất trồng trọt. Sử dụng phân bón hoá học vừa dễ gây độc cho đất và nguồn nước ngầm, thậm chí là cho cây trồng. Phân bón hữu cơ giúp cải thiện lý tính và hoá tính của đất, tăng cường chất mùn làm đất tơi xốp, cải thiện độ ẩm và tăng thành phần dinh dưỡng có sẵn trong đất trồng. Nhờ đó mà cây sẽ khỏe và có năng suất hiệu quả hơn.
Làm sao để xử lý rác hữu cơ đúng cách?
Chuyển hóa rác hữu cơ thành chất dinh dưỡng cho cây trồng là cách tốt nhất. Nếu bạn không trồng trọt, có thể hỏi người thân, bạn bè, hoặc bón loại phân đó cho một số gốc cây gần nhà.
Trước hết hãy bắt đầu bằng việc phân loại rác hữu cơ vào một thùng riêng tại nhà. Bạn cũng có thể mua hoặc tự làm thùng đựng rác hữu cơ. Lưu ý là thùng phải có nắp đậy. Trên nắp và trên thân phải có lỗ thoát hơi và có nơi để nước chảy ra đất. Khi mở thùng để kiểm tra thành phẩm, tránh hít phần khí tản ra.
Đối với các bạn du học sinh và người Việt ở nước ngoài, có những nơi chính phủ hỗ trợ người dân chuyển rác hữu cơ thành phân bón. Do đó hãy phân loại rác theo quy định và hướng dẫn để đảm bảo chúng được phân hủy đúng cách.
Nếu ở nơi bạn sống có sản xuất hoặc bán máy phân hủy rác hữu cơ [composting machine] thì hãy cân nhắc đầu tư cho gia đình mình một cái. Bạn chỉ cần đổ rác hữu cơ vào, nhấn nút và đợi 3-6 tiếng, máy sẽ phân hủy chúng thành một loại mùn hữu cơ.
Trên thị trường có rất nhiều loại máy, chẳng hạn như Food Cycler, Taihi, Zera Food Cycler,… Trước khi mua bạn cần lưu ý về kích cỡ, điện năng tiêu thụ và một số chức năng kèm theo như lọc khí CO2 và khí metan. Năm 2017, một nhóm sinh viên đã từng thử nghiệm máy ép rác hữu cơ tại nhà. Với nhiều kinh phí hơn, tin rằng trong tương lai các siêu trí tuệ của Việt Nam có thể sáng chế ra nhiều chiếc máy giúp cải thiện quá trình sống xanh ở Việt Nam.
Tuy rằng Việt Nam chưa có hệ thống xử lý rác hữu cơ chính thức, và không phải ai cũng có điều kiện để mua máy phân huỷ, vẫn có những cách “cây nhà lá vườn” khác.
Đối với các gia đình ở nông thôn, ven thành phố, hoặc nhà có sân vườn, là một cách đơn giản và hiệu quả. Bạn cần chọn một điểm không dễ ngập nước và không bị đọng nước mưa. Đào một cái hố không quá sâu, cho rác hữu cơ vào, có thể tùy chọn bỏ thêm chế phẩm sinh học. Sau đó phủ một lớp đất và đậy nắp lại. Khi hố rác đã đầy, khoảng 20-25 ngày sau bạn có thể trồng cây ngay phía trên.
Một cách xử lý tại nhà khác là dùng phương pháp vermicompost. Phương pháp này sử dụng một số loài giun đất để đẩy nhanh quá trình ủ phân, kìm hãm các vi khuẩn có hại. Sau khi giun tiêu thụ sẽ thải ra một loại phân hữu cơ giàu dinh dưỡng, thực vật dễ hấp thụ.
Kết
Mỗi hành động nhỏ đều có thể tạo nên sức ảnh hưởng lớn. Vì vậy, thay vì vứt vỏ chuối vào thùng rác cho tiện, bạn hãy dùng một chiếc hộp hay bao nhỏ mang nó về nhà để phân hủy đúng cách.
Tái chế rác hữu cơ sẽ giúp cải thiện không gian nhà bạn, mỹ quan đô thị, bảo vệ sức khỏe gia đình, và đặc biệt là giúp bảo vệ môi trường. Tại các thành phố lớn trên thế giới, người dân đang dần nhận ra tầm quan trọng của phân loại rác hữu cơ và bắt đầu khuyến khích nhau cùng chung tay vì một thế giới tốt hơn. Vậy thì tại sao Việt Nam không cùng tham gia góp sức?
Bài viết này được thực hiện bởi Rosie-Ân Hồ
Xem thêm:
[Bài viết] Ngoài giảm nhựa, chúng ta còn cách nào để sống xanh?[Bài viết] Ăn gì, ăn thế nào để bớt gây hại cho môi trường?
Mỗi năm ở Việt Nam có hơn 15 triệu tấn chất thải mới, trong đó chiếm 50% tổng số là rác thải từ các khu đô thị. Mặc dù việc thu gom rác thải đang được cải thiện trên khắp cả nước nhưng vẫn còn rất hạn chế, đặc biệt ở các vùng nông thôn xa thành phố lớn. Vì vậy chúng ta cần biết cách phân loại rác thải sinh hoạt. Dưới đây là một số lời khuyên cho bạn trong việc xử lý rác thải để có hiệu quả nhanh chóng và thân thiện với môi trường. Có gần 100 bãi chôn lấp rác tại Việt Nam, nhưng trong số đó chỉ có chưa đến 20 bãi rác được coi là vệ sinh, số còn lại gây nguy hiểm cho người lao động và người vô gia cư đang sinh sống bằng việc nhặt rác ở các nơi này và còn góp phần vào vấn nạn ô nhiễm không khí của đất nước. Để tiến hành quản lý và xử lý rác thải sinh hoạt trong mỗi gia đình, một trong những điều đầu tiên các gia đình có thể thực hiện là giảm thiểu việc xử lý rác bằng cách hạn chế xả rác. Hãy thận trọng khi mua sắm và cố gắng hạn chế sử dụng bao bì không cần thiết, thay vào đó bạn có thể dùng túi vải đựng đồ để dùng được nhiều lần. Càng ít thải rác, chúng ta càng góp phần giúp cho môi trường Việt Nam được cải thiện. Cách tốt nhất để làm xử lý rác thải sinh hoạt là giảm lượng rác được thải ra. Để làm điều này,bạn có thể sử dụng các bao bì tái sử dụng để sau khi dùng xong có thể bán cho người thu mua đồng nát.Nhiều sản phẩm tẩy rửa, vệ sinh bán trên thị trường có bao bì có thể được tái chế, do đó chúng vừa giúp bạn tiết kiệm thời gian xử lý rác thải mà còn thân thiện với môi trường, nhất là bạn còn có thể kiếm thêm một ít tiền tiêu vặt từ việc bán đồng nát nữa!
Tất nhiên là bạn không thể nào hạn chế hoàn toàn việc phải dùng tới bao bì đựng đồ, do đó hãy cố gắng sử dụng các bao bì có thể tái chế được. Các loại rác thải có thể bán cho đồng nát giúp giảm việc xử lý rác trong mỗi hộ gia đình. Khi mua thực phẩm hoặc các chất tẩy vệ sinh, hãy lựa chọn các sản phẩm đựng trong hộp bìa carton hoặc chai nhựa tái chế.
Bạn có thể giảm một nửa công việc xử lý rác thải bằng cách mua sắm hợp lý, vừa giúp giảm rác thải vừa bảo vệ môi trường.
Để góp phần bảo vệ môi trường, điều quan trọng là bạn phải biết phân loại rác thải như thế nào cho đúng cách để chắc chắn các loại rác thải khác nhau được phân chia thành đúng loại. Người ta ước tính rằng hơn hai triệu tấn chất thải trong các bãi rác ở Việt Nam thực sự là những chất thải có thể thu gom đồng nát được.
Vì thế điều quan trọng nhất là bạn cần biết cách xử lý rác thải có thể tái chế và không thể tái chế. Khi phân loại chất thải, hãy bỏ các đồ có thể tái chế như thẻ nhựa, giấy, các đồ nhựa, kim loại, thủy tinh và vải vào một thùng rác riêng, ở xa thùng rác chứa rác thải sinh hoạt.
Theo số liệu thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, tổng khối lượng chất thải sinh hoạt hằng năm ở nước ta là 25 triệu tấn. Tuy nhiên, chỉ có 30% trong số đó là được xử lý hoặc sử dụng để sản xuất phân hữu cơ, còn lại là 70% chôn lấp trực tiếp.
Hiện nay có 2 phương pháp xử lý rác thải sinh hoạt an toàn cho sức khỏe con người và bảo vệ môi trường: sinh học và đốt trực tiếp. Hãy cùng Cleanipedia tìm hiểu ngay ở bài viết dưới đây nhé:
Đây là phương pháp xử lý rác thải sinh hoạt đơn giản và dễ thực hiện nhất, chủ yếu dựa vào sức người và thời gian chứ không phụ thuộc vào máy móc, công nghệ. Phương pháp này đặc biệt rất hiệu quả với các chất thải rắn hữu cơ, do thành phần này chiếm tỉ trọng lớn [từ 44-50% trọng lượng] nên có thể tận dụng để sản xuất phân hữu cơ.
Quá trình xử lý sinh học rác thải sẽ dựa vào hoạt động phân huỷ của vi sinh vật nhằm phân hủy các chất hữu cơ có trong rác. Để thúc đẩy quá trình phân hủy đó đạt hiệu quả cao và triệt để, bạn cần phải tạo các điều kiện và môi trường tối ưu cho những vi sinh vật tham gia phân huỷ. Xử lý rác thải bằng phương pháp sinh học hiện tại có 2 cách: ủ đống và chôn lấp.
Có thể xem ủ đống là một trong những cách xử lý đơn giản với quy mô nhỏ nhất. Rác thải sinh hoạt sẽ được ủ thành đống hoặc luống, nổi trên mặt đất hay chìm hẳn dưới hố, hoặc là nửa nổi nửa chìm. Đây là một quá trình ổn định sinh hóa các chất hữu cơ để chuyển đổi thành các chất mùn. Trong suốt quá trình ủ, oxy sẽ được tiêu thụ dần cho đến hết, và chuyển từ hiếu khí sang kị khí; nhiệt độ có thể dao động lên tới khoảng 60-70 oC.
Ngoài rác thải sinh hoạt, phương pháp ủ đống còn được áp dụng với những rác thải sản xuất của làng nghề, phế thải công nghiệp công nghiệp đường [bã thân cây mía], công nghiệp cà phê [vỏ hạt cà phê], công nghiệp giấy [phế liệu từ thực vật], phế thải nông nghiệp [rơm, rạ] và các loại phế thải chăn nuôi [phân và nước tiểu gia súc và gia cầm].
Quy trình ủ đống bao gồm các bước:
Khử nước.
Xử lý chất thải cho tới khi thành dạng xốp và ẩm.
Kiểm soát độ ẩm và nhiệt độ để đảm bảo chúng luôn trong trạng thái hiếu khí.
Rác thải phân hủy thành CO2, nước, các hợp chất hữu cơ…
Đây là phương pháp lưu giữ rác thải trong bãi và có lớp đất phủ đất lên trên. Với cách xử lý rác thải sinh hoạt này, chất thải sẽ trải qua quá trình phân hủy sinh học và tạo thành các sản phẩm như axit hữu cơ, các hợp chất nitơ và một số các loại khí như CO2, CH4 …
Quy trình thực hiện phương pháp chôn lấp:
Bố trí, sắp xếp rác thải thành những lớp dày khoảng 40- 80 cm lên mặt đất, rồi sau đó nén chúng lại và tiếp tục trải những lớp khác lên.
Cứ mỗi lớp rác dày khoảng 2- 2,2 mét thì phủ một lớp đất dày từ 10- 60 cm lên trên rồi lại nén chặt lại. Lặp lại cho đến khi đạt độ cao 15 mét. Mỗi lớp như vậy là 1 ô rác.
Phương pháp này được sử dụng phổ biến tại nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là đối với chất thải rắn độc hại công nghiệp, y tế…, giúp xử lý triệt để các tác nhân gây ô nhiễm có trong rác, không gây tốn diện tích. Tuy nhiên chi phí đầu tư cho phương pháp xử lý rác thải sinh hoạt này cao hơn so với phương pháp sinh học, đồng thời dây chuyền vận hành phức tạp, đòi hỏi tay nghề cao.
Quá trình này thường được thực hiện trong các lò đốt rác chuyên dụng ở nhiệt độ cao [từ 850 đến 1.100 oC]. Phản ứng cháy sẽ liên tục được thực hiện, và nhiệt độ sẽ được duy trì bằng cách bổ sung năng lượng bằng điện hay nhiệt toả ra khi đốt cháy nhiên liệu như gas, dầu diezen…
Phương pháp thiêu đốt góp phần giảm bớt tới mức nhỏ nhất chất thải cho khâu xử lý cuối cùng là chôn lấp tro, xỉ. Ngoài ra, năng lượng phát sinh trong quá trình thiêu đốt có thể tận dụng cho các ngành công nghiệp sử dụng nhiệt hoặc phát điện.
Có 2 công nghệ đốt: đốt cả đống và đốt tầng lỏng:
Công nghệ đốt cả đống: Rác thải sẽ được đưa vào khoang đốt với tốc độ chậm, khí sinh ra được đưa qua ống dẫn đến tuốc bin để sản xuất điện, sau đó qua các bộ phận giảm bớt sự ô nhiễm không khí và hủy bụi. Cuối cùng là qua ống khói và thoát ra bên ngoài.
Công nghệ đốt tầng lỏng: Rác thải sẽ được xử lý sơ bộ để phân thành từng lô có kích thước tương đồng nhau, sau đó được đưa vào một thùng sắt hình trụ có khả năng chịu nhiệt cao, trong thùng có chứa một lớp các chất trơ như cát silic, đá vôi, alumin, các vật liệu gốm đã được lỏng hóa nhờ khí nén ở mức cao.
Giảm lượng rác thải sinh hoạt bằng việc thay đổi một số thói quen hàng ngày như sử dụng túi tái sử dụng thay vì túi nilon hay tái sử dụng đồ nhựa.
Hãy mua sắm một cách thông minh – bạn nên lựa chọn các sản phẩm có hộp làm bằng chất liệu tái chế như bìa hoặc nhựa để dễ bán lại cho người thu mua đồng nát.
Chú ý phân loại rác thải trước khi bỏ vào thùng rác. Người ta ước tính rằng lượng rác thải có thể được tái chế nhưng không được phân loại ở các bãi rác đang gia tăng ở mức độ bùng phát.
Tác giả: Team Cleanipedia
Bản quyền thuộc về: Unilever Vietnam. Ghi rõ nguồn khi tham khảo.
Xuất bản lần đầu 25 tháng 6 năm 2021