Theo Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình [Bộ Y tế], dự báo, số người cao tuổi của Việt Nam tăng lên 16,8 triệu người vào năm 2039 và đạt 25,2 triệu người vào năm 2069.
Chủ đề của Ngày Quốc tế người cao tuổi [1/10] năm nay là "Gia đình và xã hội hãy tạo điều kiện để người cao tuổi sống vui, sống khỏe, sống có ích."
Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình [Bộ Y tế] dự báo số người cao tuổi của Việt Nam tăng lên 16,8 triệu người vào năm 2039 và đạt 25,2 triệu người vào năm 2069.
[Phát động hưởng ứng Tháng hành động vì Người Cao tuổi Việt Nam]
Hiện tuổi thọ trung bình của người Việt Nam là 73,6 tuổi, đáng lưu ý khi phụ nữ Việt Nam có tuổi thọ cao hơn nam giới. Điều đáng nói, trung bình người cao tuổi ở Việt Nam mắc 3-4 bệnh.
Người dân Việt Nam có tuổi thọ tương đối cao nếu so với các quốc gia có cùng mức sống, nhưng lại có số năm sống với bệnh tật nhiều. Mỗi người Việt Nam trung bình có 10 năm phải sống với bệnh tật, vì vậy ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng sống và làm giảm số năm sống khỏe mạnh...
Theo Tiến sỹ Phạm Vũ Hoàng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số-Kế hoạch hóa gia đình, vấn đề thích ứng với già hóa và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi luôn được đặt ra bởi Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới.
Việt Nam bắt đầu giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 với số người từ 65 tuổi trở lên chiếm 7% tổng dân số. Năm 2021, số người cao tuổi tại Việt Nam chiếm 8,3% tổng dân số [8,16 triệu người cao tuổi].
Dự báo, Việt Nam sẽ bước vào thời kỳ dân số già từ năm 2036, khi đó, tỷ trọng nhóm dân số từ 65 tuổi trở lên đạt 14,2% tổng dân số.
Tiến sỹ Phạm Vũ Hoàng cho rằng thời gian để Việt Nam chuyển từ giai đoạn già hóa dân số sang dân số già rất ngắn, khoảng 25 năm. Già hóa dân số mang đến cả cơ hội và thách thức. Về cơ hội, già hóa dân số có thể thúc đẩy sự phát triển các lĩnh vực như bảo hiểm, ngân hàng, dinh dưỡng, du lịch, đổi mới công nghệ và ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất hoặc quản lý trong bối cảnh thiếu lực lượng lao động.
Tuy nhiên, già hóa dân số cũng đặt ra những thách thức nghiêm trọng về tăng trưởng kinh tế, an sinh xã hội, lao động, thiết kế cơ sở hạ tầng, đặc biệt trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh không lây nhiễm cần điều trị suốt đời như huyết áp, tim mạch, đái tháo đường, sa sút trí tuệ, giảm thính lực, rối loạn giấc ngủ...
Các chuyên gia y tế cho hay để người cao tuổi sống vui, sống khỏe, sống có ích, công tác chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người cao tuổi cần được tiếp tục quan tâm hơn nữa, đồng thời để nâng cao sức khỏe cho người cao tuổi, công tác dự phòng bệnh đóng vai trò quan trọng, trong đó việc duy trì thói quen thăm khám sức khỏe định kỳ, có sổ theo dõi bệnh và tuân thủ việc dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ rất cấn thiết.
Chủ đề của Tháng hành động năm 2023 “Người cao tuổi được phát huy và chăm sóc đầy đủ” có ý nghĩa nhân văn rất sâu sắc, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam là quốc gia có tốc độ già hóa dân số rất nhanh, người cao tuổi ngày càng đông và là nguồn lực cần được phát huy đầy đủ, đồng thời còn một bộ phận người cao tuổi đang đứng trước những tác động rủi ro tuổi già.
Những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn coi trọng, phát huy vai trò và chăm sóc, bảo vệ người cao tuổi trong đó có chăm sóc y tế. Việt Nam có truyền thống tốt đẹp từ ngàn đời là luôn kính trọng và chăm sóc người cao tuổi. Nhiều chính sách, chương trình chăm sóc sức khỏe nói riêng và chăm sóc người cao tuổi nói chung đã được Việt Nam ban hành, thực hiện.
Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới đã đặt ra mục tiêu thích ứng với già hóa dân số. Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030 một lần nữa tái khẳng định mục tiêu đó để góp phần phát triển đất nước nhanh, bền vững./.
Nội dung trên được các chuyên gia chia sẻ chiều ngày 15/12, tại chương trình Làm gì để chủ động ứng phó với xã hội già hóa dân số?
Thông tin về tình hình già hóa dân số tại Việt Nam, TS. Phạm Vũ Hoàng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số, Bộ Y tế cho biết, hiện Việt Nam có dân số gần 100 triệu người, số người từ 60 tuổi trở lên là 12,6 triệu người, chiếm khoảng 11,86% dân số. Dự báo đến năm 2030, sẽ có khoảng 18 triệu người, chiếm 17,5% dân số, tức là cứ 6 người dân thì có hơn 1 người cao tuổi.
Theo ông Hoàng, Việt Nam cũng là một trong số các quốc gia có tốc độ già hóa rất nhanh, nhanh hơn nhiều so với các quốc gia có trình độ phát triển. Theo các số liệu dự báo dân số, đến năm 2038 Việt Nam sẽ chuyển sang giai đoạn dân số già [khi số người từ 60 tuổi trở lên chiếm từ 20% dân số] và là một trong số những quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới, chỉ mất khoảng 27 năm trong khi các nước phát triển mất nhiều thập kỷ, có nước đến hơn 1 thế kỷ.
Ông Hoàng phân tích, già hóa dân số Việt Nam có đặc điểm như dân số cao tuổi tăng nhanh ở nhóm tuổi cao nhất, số lượng và tỷ lệ người cao tuổi nhóm từ 80 tuổi trở lên tăng nhanh nhất. Phần lớn người cao tuổi sống ở nông thôn, là nông dân và làm nông nghiệp. Tỷ lệ người cao tuổi sống ở nông thôn là 67,2% [tương ứng là 7,7 triệu người], gấp 2 lần người cao tuổi sống ở khu vực thành thị và chủ yếu là làm nông nghiệp; đời sống vật chất còn gặp nhiều khó khăn.
Theo kết quả Điều tra biến động dân số - kế hoạch hóa gia đình ngày 1/4/2011, số lượng người từ 60 tuổi trở lên đạt hơn 8,6 triệu người [chiếm 10% tổng dân số], tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên chiếm 7%. Như vậy, Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn "già hóa dân số" vào năm 2011.
Bên cạnh đó, người cao tuổi chủ yếu sống tại gia đình, với 61,3% người cao tuổi sống chung với con cái. “Tuy nhiên, mô hình gia đình ở Việt Nam tiếp tục thay đổi mạnh chuyển từ gia đình truyền thống sang gia đình hạt nhân, ngày càng có nhiều người cao tuổi không sống chung với con cháu”, ông Hoàng lý giải.
Với tốc độ già hóa dân số nhanh, ông Hoàng cho rằng sẽ làm tăng gánh nặng kinh tế, xã hội để duy trì ổn định cuộc sống khoẻ mạnh của nhóm người cao tuổi. Vì vậy, việc chuẩn bị các điều kiện cần và đủ để đáp ứng nhu cầu của dân số già, theo dự báo mới nhất là sẽ bắt đầu là năm 2038, sẽ là một thách thức rất lớn ở nước ta.
Dẫn chứng việc này, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số cho biết, với các nước phát triển, quá trình già hoá dân số diễn ra từ từ, nhưng hệ thống an sinh xã hội cũng đã vấp phải những thách thức giữa tiết kiệm, tích lũy và bảo hiểm cho người cao tuổi. Những thách thức này nảy sinh từ mối quan hệ giữa quy mô dân số già ngày càng tăng, quy mô dân số lao động giảm dần, tạo thêm áp lực cho quốc gia và người lao động khi phải cân đối nguồn lực cho tiết kiệm bảo hiểm tuổi già thông qua hệ thống an sinh xã hội.
Đối với nước ta, việc xây dựng một hệ thống an sinh xã hội phù hợp càng khó khăn, phức tạp hơn vì cùng một lúc phải đầu tư cho phát triển và thích ứng với già hoá dân số.
Mặt khác, tuổi thọ bình quân của người Việt Nam cao [73,6 tuổi] nhưng tuổi thọ khỏe mạnh chỉ là là 63,2 tuổi ở nam và 70,0 tuổi ở nữ, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, người cao tuổi nam giới có 8 năm phải sống với bệnh tật, nữ giới là 11 năm sống chung với bệnh tật, bình quân mỗi người cao tuổi có 3 bệnh, đối diện với nguy cơ giảm chức năng sống, các hoạt động hàng ngày do quá trình lão hóa.
Trong khi đó, hệ thống chăm sóc sức khỏe chưa đáp ứng những nhu cầu ngày càng tăng của người cao tuổi. Bệnh viện, các chuyên khoa về lão khoa và hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu ở các cấp chưa bắt kịp với nhu cầu của người cao tuổi.
GS. Nguyễn Đình Cử, Nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội, Đại học Kinh tế Quốc dân cũng đánh giá, già hóa dân số trên thế giới cũng như ở nước ta là hoàn toàn không thể đảo ngược và ngày càng trầm trọng, bởi mức sinh ngày càng thấp, tuổi thọ ngày càng cao nên tỷ lệ người cao tuổi trong tổng dân số ngày càng lớn.
Mặc dù vậy, GS. Nguyễn Đình Cử cũng nhìn nhận, già hóa dân số không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội, có thể vượt qua thách thức do già hóa, nếu thực hiện được già hóa khỏe mạnh.
“Cao tuổi nhưng khỏe mạnh, người lao động có thể kéo dài tuổi làm việc. Khi đó, người cao tuổi vẫn duy trì được việc làm có thu nhập, xã hội vượt qua nỗi lo thiếu lao động, suy giảm tăng trường kinh tế. Già hóa khỏe mạnh sẽ mang lại lợi ích kép là giảm chi phí thuốc men, duy trì được thu nhập”, GS. Nguyễn Đình Cử nhấn mạnh.
Mặt khác, khi số lượng người cao tuổi càng lớn, nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ dành riêng cho người cao tuổi, đặc biệt là dịch vụ chăm sóc sức khỏe càng đa dạng và càng nhiều, từ đó cũng tạo cơ hội cho việc phát triển lĩnh vực này.