SKĐS - Theo thống kê của Bộ Y tế, hàng năm nước ta có khoảng 10.000 - 12.000 trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh nhưng chỉ có 6.000 trẻ được phẫu thuật, số còn laị phải chờ và thậm chí tử vong trước khi được phát hiện bệnh.
Ngày 10/12/2019, Bệnh viện E tổ chức công bố quyết định thành lập Khoa Phẫu thuật Tim mạch trẻ em – Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện E và bổ nhiệm TS.BS Đỗ Anh Tiến làm Trưởng khoa và Cử nhân điều dưỡng Trương Thị Thủy làm Điều dưỡng trưởng khoa Phẫu thuật Tim mạch trẻ em. Đây là hoạt động nhằm hướng tới lễ kỷ niệm 10 năm thành lập và phát triển của Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện E, vào tháng 2/2020 tới đây.
Theo thống kê của Bộ Y tế, hàng năm nước ta có khoảng 10.000 - 12.000 trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh nhưng chỉ có 6.000 trẻ được phẫu thuật, số còn laị phải chờ và thậm chí tử vong trước khi được phát hiện bệnh. Điều đáng nói, bệnh tim bẩm sinh chiếm đến 90% trong tổng số các bệnh tim mạch ở trẻ và trong đó có đến 50% trường hợp bệnh tim bẩm sinh không xác định được nguyên nhân.
Các nguyên nhân còn lại dẫn đến những bất thường về cấu trúc tim và mạch máu lớn ngay khi trẻ được sinh ra thường do gen di truyền hoặc do môi trường [nhiễm virus, nhiễm khuẩn, hóa chất, tia xạ, tia X, di truyền và việc sử dụng các loại thuốc]…
GS.TS Lê Ngọc Thành – Giám đốc Bệnh viện E khẳng định: “Việc phát hiện sớm dị tật bệnh tim bẩm sinh và được điều trị đúng cách sẽ giúp trẻ giảm những biến chứng, có cơ hội phát triển tốt hơn, gia đình cũng giảm bớt được những lo lắng về sức khỏe của con và gánh nặng chi phí điều trị bệnh”.
Kể từ khi ra đời đến nay, Trung tâm Tim mạch – Bệnh viện E đã có những bước tiến vững chắc. Hiện đơn vị là một trong những cơ sở đi đầu cả nước trong lĩnh vực phẫu thuật tim mạch và lồng ngực [cả trẻ em và người lớn]. Trung tâm Tim mạch còn quy tụ những bác sĩ giỏi có nhiều năm kinh nghiệm về điều trị bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em. Đây là một trong những lĩnh vực được Trung tâm tim mạch tập trung nghiên cứu, phát triển, áp dụng những kỹ thuật mới.
Hằng năm, tại Trung tâm Tim mạch đã có hàng trăm trẻ bị bệnh tim bẩm sinh đã được phẫu thuật và điều trị thành công bao gồm: bệnh lý thông liên nhĩ, thông liên thất, ống động mạch, teo van động mạch phổi… Đặc biệt, các bác sĩ ở đây đã phẫu thuật tim bẩm sinh phức tạp thành công cho bệnh nhân nhi nhỏ tuổi nhất [8 giờ tuổi sau sinh bị đảo gốc động mạch] hay bệnh nhân nhi nhẹ cân nhất [chỉ nặng 1,7kg mắc hội chứng thiểu sản quai động mạch chủ]. Tỷ lệ thành công của các ca phẫu thuật tim mạch là khoảng 95%...
Ngoài ra, để kịp thời phát hiện và điều trị sớm cho trẻ mắc bệnh lý tim bẩm sinh, Trung tâm tim mạch, Bệnh viện E còn thường xuyên tổ chức những buổi khám tầm soát tim mạch miễn phí dành cho trẻ em tại nhiều tỉnh thành trong cả nước, hỗ trợ kinh phí cho những trường hợp bệnh nhi có hoàn cảnh khó khăn, kêu gọi tấm lòng thiện nguyện của các tổ chức, cá nhân tài trợ tiền mổ tim cho các bệnh nhi nghèo.
Để có thể cứu sống các em, mọi phẫu thuật hoặc can thiệp đều được khuyến cáo thực hiện trong năm đầu đời với tỉ lệ thành công rất cao. Tuy nhiên, việc thực hiện phẫu thuật cho các em bị mắc tim bẩm sinh không hề đơn giản, nhất là trong bối cảnh các bệnh viện điều trị các bệnh lý tim bẩm sinh ở trẻ không có nhiều.
Xuất phát từ nhu cầu thực tế đó, Bệnh viện E quyết định thành lập Khoa Phẫu thuật tim mạch trẻ em, với mong muốn nhiều trẻ bị bệnh tim bẩm sinh được điều trị cũng như phát triển chuyên sâu và nâng cao chất lượng điều trị, phẫu thuật các bệnh tim bẩm sinh phức tạp.
Ngày 21/8, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội tổ chức Hội nghị thường niên y học bào thai lần thứ I với chủ đề “Bất thường tim bẩm sinh: Từ chẩn đoán trước sinh đến can thiệp sau sinh” với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước về y học bào thai và phẫu thuật tim bẩm sinh.
Đồng hành cùng sản phụ không may có bào thai mắc tim bẩm sinh
Sản phụ 41 tuổi mang thai lần thứ 3, bị mắc tiểu đường thai kỳ, mắc ung thư tuyến giáp chưa điều trị. Ở tuần thai 26, trên siêu âm, các bác sĩ phát hiện thai có nhịp nhanh trên thất, phù thai, dịch màng phổi 2 bên.
Tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội, sản phụ được chỉ định điều trị nội khoa bằng Fecainide. Sau một tuần điều trị, thai có nhịp xoang, phù thai, có tràn dịch ổ bụng, tràn dịch màng phổi ít, nhịp tim về 126 lần/phút. Ở tuần 30, thai phụ không còn phù thai. Tuần 37, sản phụ được mổ lấy thai chủ động. Một tuần sau chào đời, nhịp tim thai của trẻ trở về bình thường. Đây là một trong những trường hợp được quản lý thành công trước sinh do nhịp nhanh kịch phát trên thất.
Nhiều năm qua, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã phát hiện sớm các bào thai mắc bệnh tim bẩm sinh và có chiến lược chăm sóc, điều trị cho các sản phụ cho tới khi em bé chào đời.
Mới đây nhất, sản phụ sản phụ [33 tuổi, thai IVF] được phát hiện bào thai ở tuần 22 có đảo gốc động mạch, vách liên thất. Vách liên thất liên tục không thấy luồng thông, hai động mạch song song, động mạch chủ đi ra từ thất phải, động mạch phổi đi ra từ thất trái.
Thai phụ được chăm sóc đặc biệt vì bệnh lý tim phụ thuộc ống của bào thai nếu không được chẩn đoán trước sinh và có kế hoạch hồi sức sơ sinh sẽ dẫn đến tình trạng nguy kịch ở trẻ.
Các bác sĩ đã lập kế hoạch điều trị cho bé từ sớm. Ngay sau khi chào đời ở tuần 39 bằng sinh thường, thai nhi được chuyển viện ngay 2 tiếng và được phẫu thuật ngay tại Bệnh viện Nhi Trung ương để sửa chữa bệnh tim phụ thuộc ống.
Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Duy Ánh, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Hà Nội, cho biết, tim bẩm sinh là bất thường bẩm sinh thường gặp nhất, chiếm khoảng 1% tổng số trẻ sinh hàng năm. Đây là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong giai đoạn sơ sinh, chiếm gần 7% nguyên nhân tử vong từ 20 tuần tuổi thai đến 1 năm sau sinh.
Tại Việt Nam, có khoảng 8.000-10.000 trẻ mắc tim bẩm sinh sinh ra hằng năm, trong đó có 50% số trẻ bị bệnh tim bẩm sinh rất nặng. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 5.000 trẻ được phẫu thuật, số còn lại phải chờ và thậm chí tử vong trước khi đến lượt. Vì thế, quan trọng nhất ban đầu phải sàng lọc, chẩn đoán bệnh, tìm ra phương án điều trị cho sản phụ trong lúc mang thai, khi sinh và cả sau sinh.
Theo Bộ Y tế, chẩn đoán trước sinh giúp có chiến lược chuyển dạ tốt hơn có sự chuẩn bị về điều kiện can thiệp hay phẫu thuật ngay sau sinh. Tuy nhiên, tim bẩm sinh là dị tật bị bỏ sót nhiều nhất trong siêu âm sàng lọc trước sinh do tính đặc thù chuyên khoa.
Theo Giáo sư Nguyễn Duy Ánh, có 29% trường hợp bỏ sót hoặc không chẩn đoán ra hoặc chẩn đoán không hết bệnh lý tim bẩm sinh. Có nhiều thai nhi chào đời tử vong nhanh vì không được chẩn đoán trước sinh đúng, để có phương án phẫu thuật can thiệp tim kịp thời trong 24 giờ sau khi chào đời.
Theo đó, bác sĩ Ánh cho rằng cần phải tư vấn, chuẩn bị tâm lý cho bố mẹ khi phát hiện con mắc tim bẩm sinh, tìm hiểu biện pháp điều trị, đưa ra quyết định tiếp cận phù hợp và lập kế hoạch cụ thể cho sản phụ trước và sau khi sinh.
Thời điểm siêu âm sàng lọc tim bẩm sinh tốt nhất trong khoảng 18-22 tuần, có thể khảo sát toàn bộ cấu trúc giải phẫu của tim. Tuy nhiên, có một số bất thường có thể phát hiện muộn sau giai đoạn này gồm rối loạn nhịp, viêm cơ tim, suy tim, hở hoặc hẹp van tim, các khối u tim.
Bác sĩ thực hiện kỹ thuật can thiệp bào thai.
Các bệnh lý thường không chẩn đoán được trước sinh gồm lỗ thông liên thất hoặc thông liên nhĩ nhỏ, tổn thương van tim tối thiểu, bất thường trở về bán phần tĩnh mạch phổi, bất thường động mạch vành.
Từ sau 30 tuần, cấu trúc tim lớn hơn nhưng các mặt cắt siêu âm quan sát cấu trúc tim lại khó đạt được do buồng ối có ít không gian cho cử động thai ở tư thế thuận lợi.
Các chuyên gia nhấn mạnh, thai nhi được chẩn đoán có bất thường tim bẩm sinh cần có kế hoạch quản lý thai kỳ phát hiện tất cả các bất thường kèm theo và chiến lược hồi sức sơ sinh cũng như theo dõi và điều trị sau sinh.
Nếu bệnh lý tim bẩm sinh được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, khả năng khỏi bệnh tương đối cao. Ngược lại, nếu không được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ sau này như suy tim, loạn nhịp tim, nhiễm trùng tim, tăng áp động mạch phổi, thậm chí dẫn đến tử vong.
Tăng khả năng sống sót cho trẻ mắc tim bẩm sinh bằng chẩn đoán trước sinh
Tại hội nghị, Giáo sư Yves Ville, Trưởng khoa Sản và Y học bào thai, Bệnh viện Necker Enfants Malades và Đại học Paris cho hay, thế giới mỗi năm có khoảng 1-1,5 triệu trẻ em sinh ra bị mắc dị tật bẩm sinh. Có khoảng 1/4 trẻ mắc dị tật tim cần phẫu thuật trong năm đầu sau sinh, 4,2% số tử vong sơ sinh do dị tật tim bẩm sinh.
Do đó, việc theo dõi kéo dài quan trọng với trẻ mắc tim bẩm sinh vì 90% trẻ sống sót sau phẫu thuật tim lúc mới chào đời sẽ là bệnh nhân người lớn mắc tim bẩm sinh.
Nhưng theo Giáo sư Yves, chẩn đoán trước sinh là một phần lớn của tảng băng chìm và nhiều người chưa để ý tới vấn đề này.
Giáo sư Yves Ville chia sẻ về can thiệp bào thai mắc bệnh lý tim bẩm sinh.
Trong khi đó, chẩn đoán trước sinh giúp lựa chọn được bào thai có khả năng sống tốt nhất sau khi chào đời hoặc trường hợp nào phải đình chỉ thai nghén nếu bào thai bị tổn thương tim vô cùng phức tạp.
Đặc biệt, khi phát hiện thai nhi mắc tim bẩm sinh, các bác sĩ sẽ lập kế hoạch sinh nở, chăm sóc, dự đoán nhu cầu chăm sóc sau sinh để giúp thai nhi có khả năng tiếp cận y tế tốt nhất sau khi chào đời, tránh tổn thương não do thiếu oxy.
“Dị tật tim nặng cần can thiệp 24 giờ sau sinh và rõ ràng chẩn đoán làm tăng khả năng sống sót gấp 2 lần của trẻ”, Giáo sư Yves nhấn mạnh.
Hiện nay, thế giới đã có thể sửa chữa tổn thương tim ngay từ trong bào thai. Đây là một kỹ thuật đỉnh cao trong lĩnh vực sản khoa, là phương pháp điều trị đột phá cho thai nhi. Hiện các bác sĩ tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã được học về kỹ thuật này và đang chuẩn bị các điều kiện tốt nhất để triển khai tại Việt Nam.
Theo Giáo sư Yves, các bệnh lý tim mạch có thể điều trị trong tử cung gồm: Loạn nhịp tim thai nhanh; block nhĩ thất bẩm sinh; nong van tim qua đường ống thông. Tùy từng bệnh lý của bào thai, các bác sĩ có thể điều trị qua rau thai hoặc sử dụng liệu pháp xâm lấn để tạo hình van động mạch chủ.
Giáo sư Nguyễn Duy Ánh cho hay, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội sẽ sớm đưa vào triển khai các kỹ thuật mới sửa chữa các tổn thương của bào thai như thoát vị hoành, tim bẩm sinh, Spina Bifida, truyền máu thai thiếu máu, dẫn lưu dịch màng phổi, ứ nước bể thận... Bệnh viện cũng đang chuẩn bị sẵn sàng cơ sở vật chất, đầu tư trang thiết bị hiện đại để triển khai các kỹ thuật mới ngay tại Trung tâm Can thiệp bào thai, tăng cơ hội chữa bệnh cho thai nhi.
Với mong muốn thúc đẩy lĩnh vực y học bào thai, Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội tổ chức Hội nghị thường niên Y học bào thai lần thứ I với chủ đề “Bất thường tim bẩm sinh: từ chẩn đoán trước sinh đến can thiệp sau sinh” - một bệnh lý có tỷ lệ xuất hiện cao và là thách thức không chỉ trong sàng lọc, chẩn đoán, can thiệp trước sinh mà còn trong các chiến lược phối hợp quản lý, hồi sức sau sinh với sự tham gia của các giáo sư đầu ngành về y học bào thai trên thế giới và tại Việt Nam.
Tại hội nghị, các bác sĩ được tiếp nhận nhiều thông tin về: Tiếp cận toàn diện trong quản lý trước sinh thai có dị tật tim trên thế giới; Quản lý bệnh lý thai có dị tật tim bẩm sinh tại Việt Nam; Siêu âm khảo sát tim thai; Quản lý thai nghén các thai phụ có bệnh tim bẩm sinh; Chiến lược quản lý sản khoa với trường hợp thai có bệnh lý tim bẩm sinh; Can thiệp bào thai các bệnh lý tim bẩm sinh...