“Auction of the Empire” – Cuộc bán đấu giá Đế chế – tai tiếng tiết lộ về kết cục của một nền văn minh không chống chọi nổi với độc tài và tham nhũng
Tiền có mua được chức vụ chính trị tối cao không? Đó là một câu hỏi chính trị đầy tranh cãi. Câu trả lời có vẻ tốt nhất, với tôi là thế này: Đôi khi được và đôi khi không. Chỉ cần hỏi hai ứng viên tổng thống Hoa Kỳ Jeb Bush và Michael Bloomberg.
Sự việc này đã xảy ra giữa thanh thiên bạch nhật vào năm 193 sau Công nguyên tại La Mã cổ đại. Chức vị Hoàng đế của Đế chế La Mã đã được bán đấu giá và chiến thắng thuộc về một người đàn ông tên Didius Julianus. Đây là một câu chuyện đáng lưu tâm.
Sau gần 500 năm, Cộng hòa La Mã cổ đại không kháng cự nổi mối hiểm họa từ hệ thống phúc lợi xã hội/chiến tranh trong vài thập kỷ trước khi Chúa giáng sinh. Thay vào đó là Đế chế La Mã, một chế độ chuyên quyền hoàng đế đã kéo dài thêm 500 năm nữa. Đừng nhầm lẫn giữa hai thời kỳ. Đế chế, nơi quyền tự do thời kỳ đầu bị khuất phục bởi quyền lực tập trung, rất khác so với nền cộng hòa tiền nhiệm của nó.
Tuy nhiên, trong hai thế kỷ đầu, Đế chế dựa vào những thành tựu trong quá khứ. Mặc dù có vài hoàng đế thời kỳ đầu là những bạo chúa đầy sát khí, rất tàn độc [như Hoàng đế Nero và Hoàng đế Caligula.] Đế chế dưới thời Hoàng đế Marcus Aurelius có lãnh thổ rộng hơn và ảnh hưởng lớn hơn dưới thời của vị hoàng đế đầu tiên, Augustus.
Sự qua đời của Hoàng đế Marcus Aurelius vào năm 180 và 12 năm cai trị bạo lực và bất ổn sau đó của hoàng tử Commodus đã kết thúc thời đại Pax Romana [Hòa bình của La Mã.] Sự việc Hoàng tử Commodus bị ám sát vào đêm giao thừa năm 192 khiến nhiều người La Mã nắm chắn hy vọng rằng năm 193 sẽ có hòa bình và ổn định. Nhưng điều đó đã không xảy ra. Năm mới vô cùng bất ổn đến mức được lưu lại trong lịch sử La Mã là một năm của 5 vị Hoàng Đế.
Lực lượng tinh nhuệ bảo vệ hoàng gia sắp đặt cho một sĩ quan quân đội tên là Pertinax kế tục Commodus trở thành Hoàng đế. Chúng ta biết rằng tiền đóng một vai trò nào đó, và Pertinax đã đề nghị một khoản tiền khá lớn 12,000 sestertii [tiền xettec đồng cổ La Mã] cho mỗi cảnh vệ, và việc này được thực hiện một cách lén lút [lặng lẽ trong hậu trường.] Sau 87 ngày ông Pertinax cố gắng tẩy rửa thân phận thối nát của vị pháp quan Hoàng gia tham nhũng, những vệ binh bất mãn đã quay ra giết chết và chặt đầu nhà thực hiện cải cách này. Sự việc này thiết lập tiền đề cho một hành động trơ tráo trong thời đại của vị hoàng đế kế tiếp sẽ được ghi chép vào sử sách.
Biết rằng Vệ binh hoàng gia có thể được mua chuộc, hai người đàn ông xuất hiện và tự xưng là ứng viên của ngai vàng La Mã. Một người là Titus Flavius Sulpicianus, cha vợ của Pertinax đã chết. Người kia là Didius Julianus 60 tuổi vốn nổi bật trong cả chính trị lẫn quân sự. Sử gia Chris Scarre đã ghi lại trong “Biên niên sử những Hoàng đế La Mã” như sau:
“Không có nỗ lực nào được tạo ra để che đậy bản chất các cuộc đàm phán; hoàng gia đặt sứ giả vào thế cùng đường rằng vị trí hoàng đế được đưa ra để mua bán… Cuộc đấu giá đã tiếp tục một thời gian, nhưng cuối cùng sự lựa chọn của những người lính rơi vào nhân vật Didius Julianus. Ông ấy không chỉ được đấu với giá cao hơn, mà còn cảnh cáo họ rằng nếu họ bầu Sulpician, họ có thể bị ông trả thù vì đã giết Pertinax”.
Nhà sử học Edward Gibbon đã nhắc đến “Cuộc bán đấu giá Đế chế” tai tiếng này sau khi nó được mô tả chi tiết bởi một sử học gia khác, ông Cassius Dio [155 – 235 sau Công nguyên], người đã sống vào thời điểm đó và viết lại câu chuyện này đang diễn ra. Trong bộ sử La Mã 80 tập của mình, ông mô tả tình tiết tai tiếng như sau:
“Nên khi ông Didius Julianus nghe tin về cái chết của ông Pertinax, ông đã vội vàng lên ngôi. Sau đó tiếp tục công việc hổ thẹn và đê tiện nhất với La Mã. Bởi vì, chính trường đã trở thành cái chợ, hoặc là một sàn bán đấu giá, cả thành phố và đế chế được đấu giá. Người bán là kẻ đã giết chết vị Hoàng đế tiền nhiệm, bên mua là ông Sulpicianus và ông Didius Julianus đã giành giật một cách quyết liệt để trả giá cao hơn… Họ từ từ nâng giá đấu lên 20,000 sestertii cho mỗi người lính. Vài người lính đã nói với ông Julianus, “Ngài Sulpicianus trả giá khá cao, ông có thể trả thêm không?” Và sau đó nói với ông Sulpicianus “Ngài Julianus hứa khá nhiều, ông có trả hơn không?” Ông Sulpicianus sẽ thắng trong ngày này, trở thành Hoàng đế và cũng là người đầu tiên đặt tên cho con số 20,000, nếu ông Julianus đã không tăng thêm 5,000 ngay lúc đó, ông ta hét to số tiền và giơ ngón tay ra hiệu con số này”.
Bán! Một đế chế khổng lồ và một chức vị cao ngất ngưỡng – chỉ 25,000 sestertii cho mỗi lính canh, xấp xỉ giá trị của 10 con ngựa.
Dựa trên ý nghĩa chiếc áo của vị trí Hoàng đế, Hoàng đế Didius Julianus đã giảm giá tiền tệ bằng cách giảm hàm nghĩa kim loại quý của hệ thống tiền tệ La Mã. Nhưng ngay cả biện pháp đó cũng không làm cái giá ông đưa ra có thể chấp nhận được. Ông ta không bao giờ hoàn thành những gì đã hứa. Sau 66 ngày nắm quyền, Didius Julianus cùng chung số phận với hoàng đế tiền nhiệm – bị những vệ binh bất mãn ám sát.
“Nhưng ta đã làm điều gì xấu xa?” người ta nói ông ấy đã khóc khi nói những từ cuối cùng, “Ta đã giết ai?”
Trước khi năm cũ qua đi, ba người đàn ông khác đã gắng sức tước lấy chức vị Hoàng đế cho tới khi một người đàn ông được biết như là người cai trị không thể bác bỏ được – Severus. Năm của năm vị Hoàng đế ngập ngụa trong sự thèm khát quyền lực, bê bối và đẫm máu. Đế chế La Mã gần như xuống dốc từ đây. Khi nạn ngoại xâm xảy ra năm 476, nhiều người La Mã đã chào đón những kẻ xâm lược bởi vì họ hiểu điều này không thể tệ hơn người cai trị của chính họ.
Và, đáng buồn thay, có lẽ họ đã đúng!
Để có thêm thông tin, mời quý vị tham khảo [Các ấn bản Anh ngữ]:
- “Các Hoàng đế La Mã: Một tiểu sử hướng dẫn về những người cai trị Đế chế La Mã, 31 trước Công Nguyên – 476 sau Công Nguyên” bởi Michael Grant
- “Những kiến trúc sư cho sự sụp đổ của La Mã: Vai trò của Septimius Severus và những người kế vị ông trong sự suy tàn của Đế chế La Mã với tư cách là một thực thể chính trị