TTO - Hôm nay [11-11], lãnh đạo thế giới tề tựu về Paris và London để kỷ niệm 100 năm ngày kết thúc Thế chiến thứ nhất. Đây là sự kiện khơi mào cho tất cả biến động lịch sử diễn ra sau đó trong thế kỷ 20 và cho đến tận ngày nay.
Vũ khí trăm năm trước trưng bày trong Rừng Belleau Wood phía sau Nghĩa trang lính Mỹ Aisne-Marne ở Belleau, Pháp trở thành một điểm để người dân nhớ về chiến tranh và yêu hòa bình hơn - Ảnh: REUTERS
Khi tiếng súng im bặt vào ngày 11-11-1918, các nước thuộc bên chiến thắng trận Thế chiến thứ nhất đồng ý một điều: Nước Đức phải bồi thường.
Con số bao nhiêu còn phải tranh luận nhưng không ai nghi ngờ rằng khoản dàn xếp hậu chiến được ghi trong Hiệp định Versailles sẽ hết sức nặng nề.
Một thế kỷ trôi qua, thế giới ngày nay sống chung với hậu quả của một hiệp định hòa bình vốn từ ngày đó đã bị chỉ trích là khơi mào cho trận Thế chiến thứ hai ở châu Âu - châu lục vốn thống trị thế giới trong nhiều thế kỷ.
Người Mỹ tập hợp ở Quảng trường Thời đại lừng danh tại New York ngày 11-11-1918 với những bản báo giấy ghi dòng tựa Đức đầu hàng, chấm dứt Thế chiến thứ nhất - Ảnh: U.S. National Archives/via REUTERS
Nhà kinh tế học J.M. Keynes, một quan chức Bộ Tài chính Anh thời đó, đã thậm chí đã từ chức để phản đối cái hiệp định ông gọi là "cổ đại" về mức độ khắc nghiệt.
Nguyên soái người Pháp Ferdinand Foch thì nhận xét "cái đó giống với thỏa thuận ngừng bắn 20 năm hơn là hiệp định hòa bình".
"Cuộc chiến chấm dứt mọi cuộc chiến khác" - cách Thế chiến thứ nhất được gọi do sự tàn phá khủng khiếp của nó - cuối cùng phản tác dụng.
Bằng cách nhấn chìm Đức trong hoang tàn kinh tế và nhục nhã chính trị, thỏa thuận dàn xếp hậu chiến tạo mảnh đất màu mỡ cho sự trỗi dậy của chủ nghĩa Phát xít và nỗi kinh hoàng của nó.
Khẩu pháo tét nòng trưng bày trong Rừng Belleau Wood phía sau Nghĩa trang lính Mỹ Aisne-Marne ở Belleau, Pháp - Ảnh: REUTERS
Vượt khỏi nước Đức, ảnh hưởng khốc liệt không thể kiểm soát của các hiệp định hòa bình vẽ lại cả bản đồ châu Âu, chia nhỏ các đế chế bại trận, và tạo ra nhiều cuộc xung đột tương lai khi các quốc gia và đường biên giới mới hình thành, như Tiệp Khắc, Nam Tư…
Không kém phần quan trọng, Thế chiến thứ nhất cũng là "vườn ươm" cho cuộc Cách mạng tháng 10 năm 1917 tại Nga. Sự suy yếu của nhà nước Sa hoàng bởi chiến tranh là một trong những điều kiện chính.
Cuộc chiến cũng để lại một vết sẹo vĩnh viễn lên Trung Đông. Bằng cách khuyến khích cuộc nổi dậy Ả Rập, nước Anh góp một tay vào sự sụp đổ của Đế chế Ottoman - đồng minh của Đức.
Kết quả là nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ hình thành, trong khi Anh và Pháp kiểm soát phần lớn thế giới Ả Rập sau chiến tranh.
Tượng đài tưởng niệm Tự do tại Khu Bảo tàng và Tưởng niệm Thế chiến I ở TP Kansas, bang Missouri, Mỹ - Ảnh: REUTERS
Đến giữa thập niên 1930, mọi điều kiện đã chín mùi cho sự chia rẽ hậu Thế chiến thứ hai tại châu Âu. Diễn biến tiếp theo là Chiến tranh lạnh và cuộc đối đầu giữa hai khối tư bản và xã hội chủ nghĩa trên toàn thế giới.
Vào thời điểm năm 1919, tuy sức mạnh chính trị của hai nước thắng trận Anh và Pháp đang ở đỉnh cao, sự trỗi dậy của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ trên trường quốc tế cũng đã bắt đầu le lói.
Quả thật cuối cùng Mỹ trở thành sức mạnh kinh tế, chính trị và quân sự hàng đầu trong khối phương Tây suốt nhiều thập niên tiếp theo cho đến bây giờ.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron [trái] trò chuyện với người mặc quân phục thời Thế chiến I trong buổi lễ kỷ niệm tổ chức ngày 7-11 ở La Flamengrie, Pháp - Ảnh: REUTERS
Thế chiến thứ nhất qua vài dữ kiện
- Hơn 30 quốc gia tuyên chiến trong giai đoạn 1914 - 1918, phần lớn gia nhập phe Đồng minh [Hiệp ước] trong đó bao gồm Serbia, Nga, Pháp, Anh, Ý và Mỹ. Bên kia chiến tuyến là phe Liên minh, trong đó có Đức, Áo-Hung, Bulgaria và đế chế Ottoman.
- Cuộc xung đột nhỏ ở Đông nam châu Âu nhanh chóng trở thành cuộc chiến lớn giữa các đế chế. Chiến sự diễn ra không chỉ ở mặt trận Tây Âu, mà còn cả Đông và Đông Nam Âu, châu Phi và Trung Đông.
- Khoảng 16-17 triệu binh lính và thường dân đã chết, vô số người khác bị thương tật hoặc tổn thương tinh thần vĩnh viễn.
Tin mới
- English
- Truyền hình
- Đăng nhập
Tất cả chuyên mục
Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước Trụ sở: Số 228 - Trần Hưng Đạo - P. Tân Phú - TP. Đồng Xoài - Tỉnh Bình Phước
Thế giới 12:55, 15/11/2017 GMT+7
Cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất
BP - Ngày 11-11-1918, chiến tranh thế giới lần thứ nhất chấm dứt sau 1.560 ngày giao tranh đẫm máu. Cuộc chiến này đã lôi kéo hơn 30 nước và hơn 1 tỷ người trên thế giới lao vào vòng xoáy chiến tranh.
Tháng 6-1914, thái tử đế quốc Áo - Hung, Đại công tước Franz Ferdinan lấy Serbia làm kẻ địch giả định để tổ chức cuộc tập trận quy mô lớn tại Bosnia Herzegôvina. Điều này đã làm cho nhân dân Serbia vô cùng phẫn nộ và họ đã ám sát vợ chồng Thái tử Franz Ferdinan vào cuối tháng 6-1914 khi hai người này đi thăm thành phố Sarajevo. Cái chết của Thái tử Franz Ferdinan là cái cớ để đế quốc này tuyên chiến với Serbia vào ngày 28-7-1914. Anh, Nga, Pháp, Đức cũng ra lệnh tổng động viên, lò lửa chiến tranh đã được thổi bùng. Đế quốc Áo - Hung cùng với Đức hình thành phe liên minh. Còn Anh, Pháp, Nga tổ chức thành phe Hiệp ước.
Giữa tháng 8-1914, Đức huy động 1,5 triệu quân tiến vào Bỉ rồi xộc thẳng tới Paris, thủ đô của Pháp. Ngày 5-9-1914, Pháp và Đức dàn quân đánh nhau trên sông Marne. Cuộc chiến ác liệt kéo dài trong 40 ngày và chiến tuyến mở rộng hơn 200km. Tại đây, quân Đức chịu nhiều thiệt hại nên buộc phải chuyển hướng sang phía đông đánh nước Nga. Tháng 2-1916, Đức dồn lực mở chiến dịch Verdun với những khí tài hiện đại nhất lúc bấy giờ như hơi độc, đạn cháy... Pháp đã huy động hơn 200 khẩu pháo cùng 19 vạn quân chống trả quyết liệt. Cùng thời điểm này, Pháp và Anh đưa quân vượt sông Somme tập kích vào quân Đức. Trong trận này, lần đầu tiên người Anh cho xe tăng xuất trận làm cho quân Đức khiếp sợ. Cuối tháng 5-1916, một trận hải chiến lớn nhất trong lịch sử loài người đã diễn ra khi hải quân Anh đụng độ với hải quân Đức trên biển Bắc.
Cuối tháng 10-1917, Pháp huy động 17 vạn quân, 700 khẩu pháo, 150 máy bay tổ chức phản công ở phòng tuyến Verdun, quân Đức rơi vào thế bị động, lợi thế chiến trường nghiêng sang phía Anh, Pháp, Nga. Lúc này quân Anh liên tiếp chiến thắng quân Ottoman, chiến Baghdad, Jerusalem... và người Mỹ cũng đã nhảy vào cuộc chiến để hưởng lợi về sau. Trong khi đó, nước Nga dưới sự lãnh đạo của Lênin đã thực hiện thành công cuộc Cách mạng tháng Mười và rút khỏi cuộc chiến. Đến năm 1918, Đức bị suy kiệt về mọi mặt nên phải đầu hàng vào ngày 11-11-1918.
Thế chiến lần thứ nhất có tầm ảnh hưởng lớn trong lịch sử thế giới. Cuộc chiến đã làm cho 19 triệu người chết cùng với những thiệt hại to lớn về vật chất và tinh thần của nhân loại. Cuộc chiến tranh này đã làm sụp đổ các đế chế hùng mạnh của châu Âu như Nga, Áo - Hung, Đức và đế quốc Ottoman, làm thay đổi sâu sắc bộ mặt của châu Âu và thế giới. Thế nhưng, cuộc chiến này đã không giải quyết được các mâu thuẫn nội tại và lập trật tự thế giới mới dẫn đến bùng nổ chiến tranh thế giới thứ hai sau đó gần 20 năm.