Điều 4 Luật Giá năm 2012 có giải thích cụm từ "hàng hoá, dịch vụ thiết yếu" là những hàng hoá, dịch vụ không thể thiếu cho sản xuất, đời sống, quốc phòng, an ninh, gồm: nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu, dịch vụ chính phục vụ sản xuất, lưu thông; sản phẩm đáp ứng nhu cầu cơ bản của con người và quốc phòng, an ninh.
Nhưng đó là định nghĩa Luật Giá đưa ra quy định về những đối tượng sẽ được cơ quan nhà nước điều tiết, bình ổn giá.
Trong khi đó, hiện chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định các loại hàng hoá, dịch vụ thiết yếu trong thời gian thực hiện giãn cách, thực hiện Chỉ thị 16. Đến nay, chỉ có công văn số 2601/2020 của Văn phòng Chính phủ về thực hiện Chỉ thị 16, nêu một số hàng hoá, dịch vụ thiết yếu. Dựa trên hướng dẫn này, từng địa phương dựa theo tình hình kinh tế xã hội, đặc thù sẽ ra danh mục hàng hóa, dịch vụ thiết yếu chi tiết được phép kinh doanh, sản xuất...
Tuy không có một quy định cứng nào, song khảo sát thực tế cho thấy, "mẫu số chung" của danh mục hàng hoá, dịch vụ thiết yếu trong thời gian giãn cách xã hội, gồm:
Hàng hoá thiết yếu: Thực phẩm tươi sống, gồm thịt [các sản phẩm từ thịt], thủy sản [các sản phẩm từ thủy sản], rau, củ, quả [các sản phẩm từ rau, củ, quả], trái cây, trứng [các sản phẩm từ trứng]...
Người dân TP HCM đi siêu thị mua thực phẩm trong thời gian thành phố này thực hiện giãn cách xã hội. Ảnh: Quỳnh Trần
Hàng công nghệ phẩm: bánh kẹo, muối, bột nêm, gia vị, nước mắm, đường, dầu thực vật. Sữa các loại, mì gói. Nước uống, nước ngọt đóng chai, lon, thùng...
Lương thực: gạo, vừng, đậu, ngô, khoai, sắn; bột, tinh bột [các sản phẩm từ bột, tinh bột]...
Các nhu yếu phẩm cần thiết khác, như thuốc chữa bệnh, thiết bị y tế, khẩu trang, nước kháng khuẩn, giấy vệ sinh, sản phẩm dùng rửa tay, tắm giặt, gội... Nguyên, nhiên vật liệu như xăng, dầu, gas, khí đốt...
Dịch vụ thiết yếu: Siêu thị, chợ dân sinh, cửa hàng tiện lợi, tiện ích, cửa hàng tạp hóa, cửa hàng kinh doanh trái cây, chuỗi cửa hàng kinh doanh nông sản, thực phẩm [chỉ kinh doanh các mặt hàng thiết yếu]. Nhà máy, cơ sở sản xuất, công trình giao thông, xây dựng. Cơ sở kinh doanh dược phẩm, xăng dầu, điện, nước, nhiên liệu, khám chữa bệnh, cấp cứu...
Cơ sở giáo dục, ngân hàng, kho bạc, các cơ sở kinh doanh dịch vụ trực tiếp liên quan tới ngân hàng, hỗ trợ doanh nghiệp [công chứng, luật sư, đăng kiểm, đăng ký giao dịch bảo đảm...]. Chứng khoán, bưu chính, viễn thông, dịch vụ hỗ trợ vận chuyển, xuất nhập khẩu hàng hoá, khám, chữa bệnh, tang lễ.
Ngoài ra, danh mục này có thể linh hoạt tuỳ vào tình hình diễn biến dịch bệnh, đặc điểm kinh tế xã hội của từng địa phương.
Chẳng hạn, năm ngoái khi thực hiện giãn cách xã hội [tháng 4/2020], các dịch vụ trong trung tâm thương mại [gồm siêu thị tổng hợp, văn phòng cho thuê, bệnh viện], dịch vụ ngân hàng, chứng khoán... lần đầu được các địa phương, trong đó có Hà Nội, đưa vào danh mục dịch vụ thiết yếu sau những kiến nghị từ quản lý ngành, và phát sinh nhu cầu thực tế người dân trong đời sống.
Hoặc trong thời gian thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16 từ ngày 19/7, ngoài các loại hàng hoá, dịch vụ thiết yếu như nhiều địa phương, danh mục áp dụng của Tây Ninh còn có thêm các mặt hàng kim khí, điện máy phục vụ các hoạt động của gia đình, nhà máy, cơ sở sản xuất kinh doanh [vật tư ngành điện dân dụng, công nghiệp, nông nghiệp, điện tử, vật tư ngành nước, vật tư nguyên liệu xây dựng ...].
Các nhu yếu phẩm cần thiết theo danh mục của tỉnh Tây Ninh còn có thêm sản phẩm diệt côn trùng, vệ sinh cá nhân...
Ngoài các loại hàng hoá, dịch vụ thiết yếu như nhiều địa phương, danh mục áp dụng của Cần Thơ còn nêu chi tiết bánh mỳ, bánh bao, bún, hủ tiếu... nằm trong nhóm hàng thực phẩm, là những hàng hoá thiết yếu.
Khác với Tây Ninh, tỉnh Khánh Hoà, lại bổ sung thêm thức ăn chăn nuôi, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y vào danh sách hàng hoá thiết yếu khi thực hiện Chỉ thị 16 từ ngày 19/7.
Còn danh mục vừa được Sóc Trăng công bố trong thời gian giãn cách xã hội, nêu chi tiết hơn các sản phẩm từ gạo, nếp cũng được coi là hàng hoá thiết yếu.
Hải Dương, trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội hồi tháng 3 năm nay, tỉnh này vẫn cho duy trì dịch vụ khách sạn lưu trú [trừ vui chơi giải trí, massage, games, thể thao, ca nhạc...].
Theo quy định về bình ổn giá tại Luật Giá 2021 và danh mục hàng hoá, dịch vụ thiết yếu phải đăng ký hợp đồng mẫu, điều kiện giao dịch chung của Chính phủ [từ 1/10/2019], hàng hoá, dịch vụ thiết yếu, gồm:
- Xăng, dầu thành phẩm; điện, khí dầu mỏ hoá lỏng; phân đạm, phân NPK, thuốc bảo vệ thực vật theo quy định pháp luật;
- Vaccine phòng bệnh cho gia súc, gia cầm; muối ăn, sữa dành cho trẻ em dưới 6 tuổi; đường ăn [đường trắng, đường tinh luyện]; Thóc, gạo tẻ thường; Thuốc phòng bệnh, chữa bệnh cho người thuộc danh mục thuốc chữa bệnh thiết yếu sử dụng tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh theo quy định pháp luật;
- Cung cấp điện, nước sinh hoạt; truyền hình trả tiền, điện thoại cố định mặt đất, dịch vụ thông tin di động; Internet; vận chuyển hành khách đường hàng không, đường sắt; Mua bán căn hộ chung cư, các dịch vụ sinh hoạt do đơn vị quản lý khu chung cư cung cấp.
Hoài Thu
Bạn có thể biết rằng hàng hóa và dịch vụ là xương sống của bất kỳ nền kinh tế truyền thống nào. Nhưng những loại hàng hóa và dịch vụ nào bạn nhìn thấy hàng ngày? Đọc tiếp các ví dụ khác nhau về hàng hóa và dịch vụ giúp duy trì nền kinh tế vận hành.
Hàng hoá và dịch vụ là gì?
Hàng hóa và dịch vụ là đầu ra của một hệ thống kinh tế. Hàng hóa là những mặt hàng hữu hình được bán cho khách hàng, trong khi dịch vụ là những công việc được thực hiện vì lợi ích của người nhận.
Hãy nghĩ đến việc đưa một chiếc xe đến một thợ cơ khí. Khi thợ cơ khí phát hiện ra rằng xe của bạn cần một chiếc lốp mới, họ sẽ tính phí cho bạn cả lốp và nhân công để lắp nó vào xe của bạn. Lốp là tốt, và lắp đặt nó là dịch vụ. Bạn cần cả hai để giữ cho xe của bạn hoạt động.
Hàng hóa và dịch vụ.
Điều này cũng xảy ra với một nền kinh tế. Cho dù bạn đang mua hàng hóa hay trả tiền cho ai đó để sử dụng dịch vụ, thì cả hai đều cần thiết để duy trì một nền kinh tế vững mạnh hoạt động. Con người dùng tiền để thanh toán hàng hoá và dịch vụ trong nền kinh tế thị trường.
Ví dụ về Hàng hóa
Hàng hóa là những mặt hàng vật chất mà bạn có thể mua được. Bất cứ thứ gì bạn có thể tìm thấy ở cửa hàng tạp hóa, chợ nông sản, trung tâm mua sắm, cửa hàng sửa chữa nhà cửa hoặc bất kỳ cửa hàng nào khác đều tốt. Giá cả hàng hoá chủ yếu được xác định bởi cung và cầu của một nền kinh tế.
Có bốn loại hàng hoá: hàng hoá cá nhân, hàng hoá thông thường, hàng hoá câu lạc bộ và hàng hoá công cộng. Chúng khác nhau về mức độ độc quyền; nghĩa là có bao nhiêu người có thể thưởng thức chúng.
Hàng hóa cá nhân
Hàng hóa cá nhân là hàng hóa loại trừ, có nghĩa là người tiêu dùng không thể sử dụng chúng nếu không trả tiền cho chúng. Chúng cũng là hàng hóa của đối thủ, làm giảm khả năng cung cấp cho những người tiêu dùng khác.
Ví dụ, nếu ai đó muốn mặc một chiếc áo sơ mi, họ phải mua nó [loại trừ] và họ giảm số lượng áo có sẵn cho những người khác [đối thủ], dẫn đến sự khan hiếm.
Hàng hóa cá nhân.
Người tiêu dùng mua những hàng hóa này và sử dụng chúng để cải thiện cuộc sống của chính họ. Họ có thể chuyển chúng cho người tiêu dùng khác nếu họ thích, nhưng hàng hóa chỉ thuộc về một người tiêu dùng tại một thời điểm.
Hàng hoá thông thường
Không giống như hàng hóa tư nhân, hàng hóa thông thường không thể loại trừ, vì vậy mọi người đều có thể sử dụng chúng mà không phải trả tiền. Họ là đối thủ của nhau, vì vậy có một nguồn cung hữu hạn có thể được sử dụng bởi người tiêu dùng.
Như bạn có thể thấy, những hàng hóa thông thường này chủ yếu được tìm thấy trong tự nhiên. Có vẻ như chúng là vô hạn, nhưng việc sử dụng quá mức có thể dẫn đến một thảm kịch chung: hy sinh tính bền vững lâu dài cho mục đích sử dụng ngắn hạn [ví dụ, đánh bắt quá mức hoặc gây ô nhiễm không khí].
Hàng hóa Câu lạc bộ
Hàng hóa câu lạc bộ ngược lại với hàng hóa thông thường. Chúng có thể loại trừ, vì vậy người tiêu dùng phải trả tiền cho chúng, và chúng không phải là đối thủ của nhau, vì vậy không có nguồn cung hữu hạn nào có thể bị giảm bớt.
Về cơ bản, nếu bạn đang trả tiền cho quyền truy cập mà người khác cũng trả tiền, bạn đang nhận được một câu lạc bộ tốt. Điều này có thể gây nhầm lẫn vì có vẻ như các dịch vụ phát trực tuyến và đăng ký báo là dịch vụ, không phải hàng hóa. Tuy nhiên, bạn đang trả tiền cho sản phẩm trong những trường hợp này, không phải là một hành động - biến nó thành một sản phẩm tốt.
Hàng hóa công cộng
Hàng công là không loại trừ và không đối thủ. Chúng có sẵn cho tất cả mọi người và không có nguy cơ cạn kiệt.
Mỗi quốc gia đều có một định nghĩa khác nhau về hàng hóa công cộng cho công dân của mình. Một số quốc gia coi chăm sóc sức khỏe là một lợi ích công cộng, trong khi những quốc gia khác coi đây là một câu lạc bộ tốt. Nó phụ thuộc vào loại nền kinh tế bạn đang nói đến.
Hàng hóa công cộng.
Ví dụ về Dịch vụ
Không giống như hàng hóa, dịch vụ là các hoạt động. Sự khác biệt lớn nhất là hàng hóa được sản xuất, trong khi các dịch vụ được thực hiện. Các dịch vụ là:
- Vô hình - bạn không thể chạm vào, sản xuất hoặc lưu trữ các dịch vụ
- Dễ hư hỏng - chúng được thực hiện ngay lập tức và hoàn thành khi chúng kết thúc
- Không nhất quán - không thể lặp lại chính xác giữa các dịch vụ [thay đổi về thời gian, vị trí, tài nguyên, điều kiện, v.v.]
Ví dụ: bạn không thể lưu hành động của một người bán thịt cắt thịt của bạn. Đó là một dịch vụ bởi vì nó diễn ra vào thời điểm chính xác đó và vì người bán thịt không thể lặp lại dịch vụ chính xác cho khách hàng tiếp theo [cách cắt thịt, độ sắc của dao và thời gian sẽ hơi khác một chút]. Thịt là sản phẩm mà bạn phải trả, và cắt là dịch vụ mà bạn phải trả.
Có ba loại dịch vụ chính, dựa trên lĩnh vực của chúng: dịch vụ kinh doanh, dịch vụ xã hội và dịch vụ cá nhân.
Dịch vụ kinh doanh
Một dịch vụ kinh doanh là một dịch vụ trong đó một doanh nghiệp khác là người tiêu dùng. Các dịch vụ này cho phép một doanh nghiệp hoạt động và phục vụ tốt nhất cho khách hàng của mình.
Dịch vụ kinh doanh.
Các doanh nghiệp trả tiền cho các dịch vụ này, điều này giúp họ duy trì hoạt động kinh doanh. Họ không nhận được một sản phẩm mà họ có thể giữ lại; ngay sau khi họ ngừng thanh toán cho dịch vụ, nó sẽ dừng lại.
Các dịch vụ xã hội
Dịch vụ xã hội mang lại lợi ích cho toàn xã hội. Chúng được thanh toán bởi thuế và các tổ chức phi lợi nhuận hơn là các giao dịch trực tiếp.
Bạn có thể nhận thấy rằng các mục như "giáo dục" xuất hiện trong cả hàng hóa và dịch vụ. Một giáo viên đứng trước lớp giáo dục bạn là một dịch vụ; kết quả là giáo dục bạn nhận được là một kết quả tốt.
Các dịch vụ cá nhân
Hầu hết các dịch vụ từ doanh nghiệp đến khách hàng được phân loại dưới dạng dịch vụ cá nhân. Khách hàng trả tiền cho một doanh nghiệp hoặc cá nhân và nhận được một dịch vụ để đổi lấy.
Giống như trong tất cả các dịch vụ, các dịch vụ cá nhân là vô hình, dễ hỏng và không nhất quán. Ví dụ, bạn có thể trả tiền cho bác sĩ để thực hiện một thủ thuật y tế, nhưng bạn không mua bác sĩ đó. Khi họ hoàn tất thủ tục, giao dịch đã hoàn tất.