Hiểu biết cơ bản nhất về Trái đất, Mặt trời và Mặt trăngThứ Ba 07/02/2017 , 07:05 [GMT+7]
Trái đất là hành tinh thứ ba tính từ Mặt trời, đồng thời cũng là hành tinh lớn nhất trong các hành tinh đất đá của hệ Mặt trời xét về bán kính, khối lượng và mật độ vật chất...
* Nhân dịp đầu xuân, cháu muốn GS giới thiệu tóm tắt cho chúng cháu những hiểu biết cơ bản nhất về Trái đất, Mặt trời và Mặt trăng?
Bạn Vi Thị Minh [Chi Lăng, Lạng Sơn]
Trái đất là hành tinh thứ ba tính từ Mặt trời, đồng thời cũng là hành tinh lớn nhất trong các hành tinh đất đá của hệ Mặt trời xét về bán kính, khối lượng và mật độ vật chất.
Trái đất hình thành cách đây 4,55 tỷ năm. Sự sống xuất hiện cách đây khoảng 3,5 tỷ năm và có thể tồn tại khoảng 1,5 tỷ năm nữa [sau đó kích thước Mặt trời tăng lên và làm tiêu diệt mọi sự sống].
Trái đất có hình cầu hơi bẹt về hai cực [đường kính xích đạo lớn hơn 43 km so với đường kính đo theo hai cực]. Khối lượng Trái đất là 5,9722 x 1024kg.
Bán kính của Trái đất là 6.371 km. Diện tích Trái đất là 510.000.000 km2. Nước bao bọc tới 70,8% bề mặt Trái đất. Trái đất quay một vòng quanh Mặt trời hết 365,25696 ngày với tốc độ trung bình là 29,783 km/giây. Nhân loại tính đến ngày 1/1/2016 là 7,34 tỷ người.
Mặt trời là ngôi sao ở trung tâm Hệ Mặt trời, chiếm khoảng 99,86% khối lượng của Hệ Mặt trời. Mặt trời hình thành cách đây 4,57 tỷ năm. Mỗi giây có hơn 4 triệu tấn vật chất trong lõi của Mặt trời được chuyển thành năng lượng dưới dạng ánh sáng hỗ trợ cho hầu hết sự sống trên Trái đất thông qua quá trình quang hợp và điều tiết khí hậu thời tiết trên Trái đất.
Thành phần của Mặt trời gồm Hydro [74% khối lượng], Heli [24% khối lượng] và một lượng nhỏ các nguyên tố khác. Mặt trời có đường kính khoảng 1,392 x 106km, có diện tích khoảng 6,0877 x 106 km2, với thể tích 1,4122 x 1018 km3 và với khối lượng khoảng 1,9891 x 1030 kg.
Đa phần các thiên thể quay quanh Mặt trời, và khối lượng tập trung chủ yếu vào 8 hành tinh có quỹ đạo gần tròn và mặt phẳng quỹ đạo gần trùng khít với nhau gọi là mặt phẳng hoàng đạo. Bốn hành tinh nhỏ vòng trong gồm: Sao Thủy, Sao Kim, Trái Đất và Sao Hỏa - người ta cũng còn gọi chúng là các hành tinh đá do chúng có thành phần chủ yếu từ đá và kim loại.
Mặt trăng là vệ tinh tự nhiên duy nhất của Trái đất và là vệ tinh tự nhiên lớn thứ năm trong Hệ Mặt trời. Khoảng cách trung bình tính từ tâm Trái đất đến Mặt trăng là 384.403 km, lớn khoảng 30 lần đường kính Trái đất.
Đường kính xích đạo của Mặt trăng là 3.476,2 km, tức là hơn một phần tư đường kính Trái đất. Diện tích Mặt trăng là 3,793 x 107 km2. Khối lượng Mặt trăng là 7,347673 x 1022kg, khoảng bằng 2% khối lượng Trái đất và lực hấp dẫn tại bề mặt Mặt trăng bằng 17% lực hấp dẫn trên bề mặt Trái đất.
Mặt trăng quay một vòng quanh Trái đất với chu kỳ quỹ đạo 27,321661 ngày, và các biến đổi định kỳ trong hình học của hệ Trái đất - Mặt trăng - Mặt trời là nguyên nhân gây ra các pha Mặt trăng, lặp lại sau mỗi chu kỳ giao hội 29,53 ngày.
Mặt trăng có chu kỳ quay quanh quỹ đạo là 2,413402 km với tốc độ 1,022 km/giây. Mặt trăng nằm trên quỹ đạo quay đồng bộ, có nghĩa là nó hầu như giữ nguyên một mặt hướng về Trái đất ở tất cả mọi thời điểm.
NASA hôm 27/5 chia sẻ hình ảnh Trái Đất và Mặt Trăng do tàu vũ trụ Cassini chụp cách đây hơn 3 năm. Khi đó, Mặt Trời tạm thời bị sao Thổ che khuất, tạo điều kiện cho con tàu hướng camera về phía trung tâm hệ Mặt Trời. Sao Thổ là hành tinh thứ 6 tính theo khoảng cách từ Mặt Trời còn Trái Đất là hành tinh thứ 3, nghĩa là nằm gần trung tâm hơn.
Với khoảng cách 1,4 tỷ km, Trái Đất và Mặt Trăng trong bức ảnh chỉ là hai đốm sáng nhỏ giữa những vành đai sao Thổ khổng lồ. Bên phải bức ảnh là vành đai A của sao Thổ, gần góc phải là Khoảng trống Encke rộng lớn. Trong khi đó, Khoảng trống Keeler hẹp hơn nằm gần trung tâm bức ảnh. Góc trái bức ảnh là vành đai F liên tục biến đổi.
Tàu Cassini phóng lên không gian từ bang Florida, Mỹ, vào ngày 15/10/1997. Năm 2004, con tàu trị giá 3,3 tỷ USD của NASA đến sao Thổ và bắt đầu khám phá hành tinh này. Năm 2017, sau hơn một thập kỷ hoạt động, con tàu cạn kiệt nhiên liệu. Các nhà khoa học điều khiển nó lao xuống và cháy rụi trong khí quyển sao Thổ. Hành động "tự sát" này nhằm ngăn Cassini trôi nổi mất kiểm soát trong vũ trụ và đâm xuống các mặt trăng có thể chứa sự sống của sao Thổ, lây nhiễm vi khuẩn Trái Đất cho chúng.
TTCT - Đo được khoảng cách chính xác này nhờ con người lên được Mặt trăng. Ngày 21-7-1969, các nhà phi hành Mỹ Neil Armstrong và Buzz Aldrin đã đặt một tấm biển gồm 100 gương phản chiếu trên vùng biển Yên tĩnh của Mặt trăng.
Các đài thiên văn chiếu nhiều chùm laser về hướng các gương ấy, rồi đo thời gian đi - về của ánh sáng. Biết rằng vận tốc ánh sáng là 300.000km/giây, người ta tính được khoảng cách Trái đất - Mặt trăng là 384.403km.
Vào thế kỷ thứ ba trước Công nguyên, nhà thiên văn Hi Lạp Aristarque tính toán khoảng cách này là 486.000km, dựa vào khoảng cách Mặt trăng di chuyển trong nguyệt thực toàn phần. Hai trăm năm sau, Hipparque - một nhà thiên văn Hi Lạp khác - tính là 384.000km! Năm 1751, các nhà thiên văn Pháp Lalande và La Caille đạt số đo chính xác hơn, bằng cách nhắm đến trung tâm Mặt trăng từ Berlin và Le Cap [Nam Phi], và tính bằng phép đo tam giác.
Có người giống hệt mình không?
Có, nhưng rất hiếm. Khả năng có người giống hệt mình, về cả bộ gen, ở tỉ lệ 1/27.600.000 tỉ.
Tại sao khung xe đạp nữ không có thanh ngang?
Chó biết bao nhiêu chữ?
Đa số chó biết khoảng 10 chữ, nhưng kỷ lục thuộc về con chó nòi Rico, 13 tuổi, được sử dụng nghiên cứu về ngôn ngữ ở Mỹ [theo tạp chí Science tháng 10-2004], với 250 từ. Rico có trí nhớ phi thường. Chỉ cần đưa một đồ vật mới cho nó thấy và đọc tên đồ vật ấy lên khoảng 10 lần là nó có thể nhớ đến một tháng sau. Điều lạ hơn nữa, nếu người ta yêu cầu đi lấy một đồ vật mới, nó có thể tìm ra đồ vật ấy bằng cách loại trừ các vật đã biết. Nghiên cứu này, thực hiện bằng cách phân tích các khả năng cần thiết để nắm bắt ngôn ngữ và học hỏi, mở ra nhiều viễn tượng mới và chứng tỏ rằng một số cơ quan nhận thức, vốn cho phép hiểu ngôn ngữ, đã đi trước sự xuất hiện của ngôn ngữ. Chó, cũng như trẻ em hai tuổi, có khả năng “ghi nhớ nhanh”. Nhưng ở trẻ em là tự phát, còn các con vật thì phải tập luyện.
Côn trùng có đau đớn khi bị chà đạp?
Nhựa cây lên thân cây như thế nào?
Có ba hiện tượng vật lý khiến nhựa lên được thân cây: thẩm thấu, mao dẫn và bay hơi. Trong sự thẩm thấu, nước trong đất được muối khoáng trong rễ cây hút lên. Các ống dẫn nhựa có đường kính nhỏ lại tạo hiện tượng mao dẫn làm chất lỏng đi lên, trong đó có nhựa cây. Và cuối cùng là sự bốc hơi của nước trong lá. Nhựa có thể lên cao tới 130m, tốc độ tối đa 100m trong một giờ.
Tại sao bạc hà làm miệng cảm thấy lạnh?
Tắm biển trong lúc bão nguy hiểm?
Đúng. Khi trời sấm chớp, tốt nhất nên rời xa bãi biển trước khi bão táp nổi lên. Sét luôn tìm đường dẫn điện tốt nhất để xuống đất, và cơ thể dẫn điện tốt hơn không khí. Cơ thể, khi nhô lên khỏi mặt nước, sẽ thu hút tia sét mạnh hơn. Nhưng nếu không chạy kịp, tốt nhất là dìm mình xuống nước, ló đầu lên. Nếu nhô nửa người trên mặt nước hay đi trên bờ biển sẽ nguy hiểm hơn nhiều, vì chân chạm nước hay đất ẩm dễ làm sét tìm đến.
Diện tích của sa mạc trên Trái đất?
Kim cương vĩnh cửu?
Tại sao chim không bao giờ té khỏi cành cây khi ngủ?
Trước tiên, chim chỉ ngủ từng chập vài giây [chim én có thể ngủ trong khi... bay]. Ngoài ra, khi đậu chim bám rất chắc vào cành cây nhờ lúc ấy các ngón đối diện nhau. Và phần lớn chim có hệ thống gân rất đặc biệt, khi áp lòng bàn chân vào cành cây thì các ngón khép lại ngay tức khắc, phản xạ này diễn ra hoàn toàn tự động.