[VOH] - Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, một trí thức tài năng và giàu tâm huyết, một nhà yêu nước nhiệt thành, một ngọn cờ của khối đại đoàn kết dân tộc, một chiến sĩ cộng sản kiên định, trong bất cứ hoàn cảnh khó khăn, thử thách nào vẫn một lòng tận trung với nước, tận hiếu với dân.
[VOH] - Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, một trí thức tài năng và giàu tâm huyết, một nhà yêu nước nhiệt thành, một ngọn cờ của khối đại đoàn kết dân tộc, một chiến sĩ cộng sản kiên định, trong bất cứ hoàn cảnh khó khăn, thử thách nào vẫn một lòng tận trung với nước, tận hiếu với dân. [Những chuyện kể về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh - NXB Văn hóa Văn nghệ]
Luật sư Nguyễn Hữu Thọ [giữa], luật sư Trịnh Đình Thảo [phải cùng] với các nhà báo.
Luật sư, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Hữu Thọ [bí danh Ba Nghĩa], sinh ngày 10/7/1910 trong một gia đình công chức tại làng Long Phú, tổng Long Hưng Hạ, quận Trung Quận, tỉnh Chợ Lớn [nay thuộc Bến Luật sư, tỉnh Long An].
Thuở nhỏ, Nguyễn Hữu Thọ học tại Trường tiểu học Long Mỹ, huyện Long Mỹ, Rạch Giá.
Năm 1921, ông được gia đình cho sang Pháp học. Sau bảy năm học tại Trường trung học Mi-gơ-nê, Nguyễn Hữu Thọ được nhận vào học khoa Luật Trường đại học Luật khoa và Văn khoa Ắc-xen Prô-xăng-xơ.
Ngày 5/9/1932, ông tốt nghiệp cử nhân luật với tấm bằng hạng ưu. Tháng 5/1933, Nguyễn Hữu Thọ rời nước Pháp trở về quê hương, làm luật sư tập sự rồi trở thành luật sư chính thức.
Từ năm 1939, ông thành lập Văn phòng luật sư riêng ở Mỹ Tho, sau đó ở Vĩnh Long, Cần Thơ, rồi Sài Gòn - Chợ Lớn. Trực tiếp chứng kiến cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ năm 1940 và sự đàn áp dã man của thực dân Pháp, cùng những phiên tòa do thực dân Pháp dựng lên để buộc tội các chiến sĩ khởi nghĩa, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ cảm phục tinh thần bất khuất vì lý tưởng cao cả của các chiến sĩ cộng sản, xót thương đồng bào, thấy rõ bản chất đen tối, tàn bạo của chính quyền thực dân. Con đường đưa Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đến với cách mạng bắt đầu từ đó.
Những biến động lịch sử dồn dập trong những năm 1940-1945 lôi cuốn Luật sư tham gia phong trào thanh niên, sinh viên và giới trí thức đấu tranh đòi các quyền dân sinh, dân chủ. Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được thành lập, Luật sư tích cực ủng hộ chính quyền cách mạng do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu, sẵn sàng góp sức lực, trí tuệ cho công cuộc xây dựng nước Việt Nam mới.
Sau khi thực dân Pháp tái chiếm Nam Bộ, Luật sư thường xuyên giữ mối liên lạc và bí mật tham gia các hoạt động yêu nước của giới trí thức. Nhận lời mời của Ủy ban hành chính kháng chiến Nam Bộ, Luật sư ra thăm chiến khu Ðồng Tháp Mười, được gặp gỡ những người kháng chiến và chứng kiến sự hy sinh anh dũng của họ; sự kiện này đã làm thay đổi căn bản nhận thức của Luật sư, thôi thúc ông quyết dấn thân theo con đường cách mạng phục vụ đất nước, phục vụ nhân dân.
Mặc dù rất muốn được chiến đấu ở bưng biền, nhưng đồng chí Nguyễn Hữu Thọ đã chấp hành sự phân công của tổ chức là hoạt động công khai giữa Sài Gòn. Năm 1947, đồng chí từ Vĩnh Long lên Sài Gòn mở Văn phòng luật sư và hoạt động trong Ban trí vận Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn.
Tòa án trở thành vũ đài đấu tranh của ông để bảo vệ công lý, lẽ phải, bảo vệ các đồng chí, đồng bào mình; tố cáo cuộc chiến tranh xâm lược và chế độ thuộc địa. Luật sư đã tập hợp được những nhân sĩ tên tuổi nhất lúc đó ở miền nam, đấu tranh đòi thực dân Pháp phải thương lượng với Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa tìm giải pháp hòa bình và thừa nhận nền độc lập của Việt Nam.
Ngày 16/10/1949, Luật sư đã vinh dự được kết nạp vào Ðảng cộng sản Ðông Dương. Ðây là dấu mốc quan trọng nhất và đáng ghi nhớ nhất trong cuộc đời hoạt động cách mạng của ông.
Bằng uy tín cá nhân, tài năng tổ chức, Luật sư đã quy tụ quần chúng, học sinh, sinh viên và trí thức tham gia vào cuộc đấu tranh cách mạng. Nhiều phong trào do đồng chí lãnh đạo như: tổ chức đám tang Trần Văn Ơn với tên Ngày học sinh, sinh viên toàn quốc [9/1/1950], cuộc tổng biểu dương lực lượng Ngày toàn quốc chống Mỹ [19/3/1950] đuổi tàu chiến Mỹ khỏi hải phận Việt Nam... đã trở thành những sự kiện quốc gia. Văn phòng của Luật sư Nguyễn Hữu Thọ giữa Sài Gòn được xem như "Tổng hành dinh" của phong trào đấu tranh công khai của các tầng lớp nhân dân thành phố và Nam Bộ.
Do những hoạt động yêu nước, năm 1950, đồng chí bị thực dân Pháp bắt nhiều lần tại Sài Gòn, lưu đày gần ba năm lên tận Mường Tè, tỉnh Lai Châu; cuối năm 1954 bị Mỹ - Diệm bắt giam và lưu đày suốt bảy năm ở Tuy Hòa và miền núi Củng Sơn, tỉnh Phú Yên. Tất cả những thủ đoạn hăm dọa, dụ dỗ của quân thù đều không lay chuyển được ý chí của nhà trí thức yêu nước.
Cuối năm 1961, sau khi được lực lượng cách mạng giải thoát, Luật sư về chiến khu Dương Minh Châu, Tây Ninh. Và tại đây, vào tháng 2/1962, Ðại hội lần thứ nhất Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam đã bầu Luật sư làm Chủ tịch Ủy ban T.Ư Mặt trận dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam, trực tiếp tham gia lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của đồng bào và chiến sĩ miền nam.
Theo sự chỉ đạo của Trung ương, giữa năm 1964, Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ đã chủ trì Ðại hội lần thứ hai Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam để triển khai chủ trương tiếp tục mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phân hóa cao độ hàng ngũ kẻ thù, tranh thủ hơn nữa sự đồng tình, ủng hộ của bạn bè quốc tế đối với cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta.
Tháng 6/1969, Ðại hội đại biểu quốc dân toàn miền nam được tổ chức và ra Nghị quyết thành lập Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền nam Việt Nam. Luật sư Nguyễn Hữu Thọ được Ðại hội bầu làm Chủ tịch Hội đồng cố vấn Chính phủ. Sự kiện này đánh dấu thắng lợi hết sức to lớn về chính trị và ngoại giao của quân và dân miền nam, trong đó có vai trò của Luật sư, Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ.
Sau thắng lợi hoàn toàn của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, non sông thu về một mối, ngày 25/4/1976, trong Cuộc tổng tuyển cử bầu Quốc hội nước Việt Nam thống nhất, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã trúng cử đại biểu Quốc hội với sự tín nhiệm rất cao; và tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa VI [tháng 6/1976], Luật sư được bầu làm Phó Chủ tịch nước.
Tiếp sau đó, ông lần lượt giữ nhiều chức vụ quan trọng của Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Quyền Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam [từ tháng 4/1980]; Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam [từ tháng 7/1981]; Chủ tịch Ðoàn Chủ tịch Ủy ban T.Ư Mặt trận Tổ quốc Việt Nam [từ tháng 11/1988] và Chủ tịch danh dự Ðoàn Chủ tịch Ủy ban T.Ư Mặt trận Tổ quốc Việt Nam [từ tháng 8/1994].
50 năm hoạt động cách mạng, hơn 45 năm tuổi Ðảng, cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí Nguyễn Hữu Thọ là một tấm gương sáng về tinh thần yêu nước thiết tha, ý chí đấu tranh cách mạng kiên cường vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân. Từ một trí thức có địa vị xã hội dưới chế độ thực dân, Luật sư đã từ bỏ mọi quyền lợi và bổng lộc, chấp nhận gian khổ, hy sinh, để dấn thân vào con đường đấu tranh cách mạng, rồi trở thành một người cộng sản, một nhà lãnh đạo xuất sắc của phong trào quần chúng. Ở mọi cương vị công tác, đồng chí đều thể hiện bản lĩnh, trí tuệ và phẩm chất của người chiến sĩ cách mạng, được đồng bào, đồng chí yêu mến, tin cậy, được bạn bè quốc tế nể trọng.
Mặc dù chưa một lần được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh nhưng Luật sư Nguyễn Hữu Thọ luôn khẳng định, điều may mắn và hạnh phúc nhất trong cuộc đời Ông là được đi theo con đường của Ðảng và Bác Hồ kính yêu. Chính đạo đức, lý tưởng cao đẹp, cuộc đời vì nước, vì dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh là ánh sáng và động lực thu phục Luật sư đến với cách mạng và dẫn dắt Luật sư trong suốt cuộc đời hoạt động của mình. Luật sư Nguyễn Hữu Thọ xứng đáng là một học trò giỏi của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Ðồng chí Nguyễn Hữu Thọ là một chính khách giản dị, chính trực, khiêm tốn, một tấm gương sáng về đạo đức, tác phong, quan tâm gần gũi mọi người; sống trong sạch, sẵn sàng hy sinh vì nghĩa lớn, không khuất phục trước cường quyền, không bị cám dỗ trước tiền tài, danh lợi; phấn đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân.
Với những công lao to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của Ðảng và dân tộc, đồng chí Nguyễn Hữu Thọ đã được Ðảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng và nhiều huân, huy chương cao quý khác; được Hội đồng hòa bình thế giới tặng thưởng Huân chương J.Cu-ri-ê. Nhà nước Liên Xô [trước đây] tặng Giải thưởng quốc tế Lê-nin và Huân chương Hữu nghị Vì sự nghiệp củng cố hòa bình giữa các dân tộc. Nhà nước Cu-ba tặng thưởng Huân chương Ðoàn kết-chiến đấu. Nhà nước Bun-ga-ri tặng giải thưởng Ði-mi-trốp...
Luật sư, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Hữu Thọ [bí danh Ba Nghĩa], sinh ngày 10/7/1910 trong một gia đình công chức tại làng Long Phú, tổng Long Hưng Hạ, quận Trung Quận, tỉnh Chợ Lớn [nay thuộc Bến Luật sư, tỉnh Long An].
Nồng nàn lòng yêu nước
Năm 11 tuổi, Nguyễn Hữu Thọ sang Pháp du học tại Trường Trung học Mignet ở Aixen - Provence, rồi vào học tại Khoa Luật ĐH Luật khoa và Văn khoa Aixen - Provence.
Năm 1932, Nguyễn Hữu Thọ tốt nghiệp cử nhân luật hạng ưu. Với suy nghĩ học thành tài để về giúp nước, Nguyễn Hữu Thọ mong ngóng ngày trở lại quê hương, nhưng vì không có tiền lộ phí nên phải ở lại Pháp thêm 1 năm để đi làm kiếm đủ tiền mua một chiếc vé tàu.
Năm 1933, ông trở về nước, tập sự luật sư tại văn phòng của luật sư người Pháp Duquesnay - một người Pháp có tư tưởng dân chủ tiến bộ khá nổi tiếng ở Nam kỳ.
Năm 1939, Nguyễn Hữu Thọ thi đỗ kỳ sát hạch của Luật sư Đoàn và trở thành luật sư thực thụ, mở văn phòng luật tại Mỹ Tho, Vĩnh Long, Cần Thơ rồi Sài Gòn - Chợ Lớn. Tiếng tăm của vị luật sư trẻ tài năng, luôn bênh vực lẽ phải nhanh chóng lan ra khắp Nam kỳ lục tỉnh.
Năm 1940, chứng kiến cuộc khởi nghĩa Nam kỳ, sự đàn áp dã man của thực dân Pháp và những phiên tòa do thực dân Pháp dựng lên để buộc tội các chiến sĩ cách mạng, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ thấy rõ bản chất thâm độc, tàn bạo, tội ác man rợ của chính quyền thực dân ở thuộc địa. Con đường dẫn ông đến với nhân dân, với cách mạng bắt đầu từ đó.
Khí thế hào hùng của dân tộc trong Cách mạng Tháng Tám, rồi cuộc kháng chiến anh dũng của nhân dân Nam bộ với sự tham gia ngày càng đông đảo của các nhân sĩ, trí thức có tên tuổi và có địa vị cao trong xã hội, trong đó có cả bạn bè, đồng nghiệp thôi thúc ông dấn thân vào con đường đấu tranh giải phóng dân tộc.
Chủ tịch Hội đồng Hòa bình thế giới Romet Chandra trao Huân chương Joliot Curie cho Luật sư Nguyễn Hữu Thọ
Bước vào đường cách mạng
Từ năm 1947 - 1950, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ tham gia vào nhiều hoạt động trong các phong trào yêu nước ở miền Nam: Phong trào đấu tranh của trí thức Sài Gòn - Chợ Lớn; phong trào đấu tranh bảo vệ các thành viên Mặt trận Liên Việt... Đồng chí được bí mật kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương, tham gia lãnh đạo cuộc biểu tình chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ đầu năm 1950 - cuộc biểu tình chống Mỹ đầu tiên ở nước ta.
Lo sợ trước ảnh hưởng to lớn của Luật sư đối với nhân sĩ, tri thức và nhân dân Sài Gòn - Gia Định nói riêng, Nam bộ nói chung, thực dân Pháp đã bắt Luật sư Nguyễn Hữu Thọ và đưa ông đi đày ở biên giới phía Bắc theo chế độ quản thúc tại bản Giẳng, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu - một vùng khí hậu khắc nghiệt và địa hình hiểm trở để cách biệt ông khỏi phong trào cách mạng. Đến năm 1952, khi bộ đội ta tiến lên giải phóng Tây Bắc, chính quyền thực dân đưa Luật sư Nguyễn Hữu Thọ về giam ở Sơn Tây.
Trước phong trào đấu tranh mạnh mẽ của Đoàn Luật sư Dân tộc - Chợ Lớn và giới nhân sĩ, trí thức trong cả nước, tháng 11/1952, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ được trả tự do trở về Sài Gòn, mở lại văn phòng luật và tiếp tục đấu tranh với kẻ thù, tham gia tổ chức nhiều hoạt động đấu tranh cách mạng đòi dân sinh, dân chủ. Ngày 15/11/1954, chính quyền Sài Gòn lại bắt giam, lưu đày ông ra miền núi Củng Sơn, Tuy Hòa, Phú Yên. Sau gần 7 năm bị giam lỏng tại đây, ông được lực lượng vũ trang của Khu ủy Khu Việt Nam giải thoát.
Tại Đại hội lần thứ nhất [tháng 2/1962] Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ được bầu làm Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.
Tháng 3/1964, Đại hội lần thứ hai Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam đã bầu Luật sư làm Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.
Đến tháng 6/1969, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ được Chủ tịch cử làm Chủ tịch Hội đồng cố vấn Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.
Bằng uy tín và tài năng, Luật sư, Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ đã lãnh đạo quân và dân miền Nam giành nhiều thắng lợi to lớn, góp phần hoàn thành sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
Luật sư Nguyễn Hữu Thọ theo dõi tình hình chiến sự ở miền Nam.
Tận trung, tận hiếu
Sau ngày đất nước hoàn toàn giải phóng, ông luôn gần dân, tâm huyết và đầy trăn trở với việc đại đoàn kết toàn dân và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong trọng trách của một Phó Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch MTTQ Việt Nam.
Ông được nhân dân bầu làm đại biểu Quốc hội các khóa VI, VII, VIII và được Quốc hội tín nhiệm bầu làm Phó Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam [tháng 6/1976], Quyền Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam [tháng 4/1980], Chủ tịch Quốc hội và Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước nước CHXHCN Việt Nam [tháng 7/1981].
Tại Đại hội thống nhất các tổ chức Mặt trận [họp từ ngày 31/1 đến ngày 4/2/1977], Luật sư được bầu làm Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam. Đến Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tháng 11/1988, Luật sư được bầu làm Chủ tịch Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.
Tháng 8/1994, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV Mặt trận Tổ chức Việt Nam đã suy tôn Luật sư làm Chủ tịch danh dự Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.
Với các cương vị của mình, Luật sư, Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ đã dành nhiều thời gian, tâm huyết tìm hiểu thực trạng, tháo gỡ khó khăn trong công tác mặt trận, đề xuất với Đảng và Nhà nước những cơ chế, chính sách và giải pháp nhằm vun đắp, tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc, mở rộng và phát huy vai trò Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam trong thời kỳ mới.
Cuộc đời, sự nghiệp của Luật sư Nguyễn Hữu Thọ là cuộc đời, sự nghiệp của một tri thức yêu nước tài năng. Con đường đến với cách mạng của người thanh niên Nguyễn Hữu Thọ thật tự nhiên và trong sáng: Từ chủ nghĩa yêu nước chân chính đến chủ nghĩa cộng sản và gắn liền với sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc.
Luật sư là con người tiêu biểu của tình đoàn kết dân tộc, là một nhà lãnh đạo tài năng, một tấm gương sáng ngời về đạo đức cách mạng, tác phong, lối sống giản dị, khiêm tốn, trong sạch, hy sinh vì nghĩa lớn, không khuất phục trước cường quyền, không sa ngã trước tiền tài danh lợi, vì lý tưởng cộng sản cao đẹp.
Luật sư - Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ đã hiến dâng trọn đời cho Tổ quốc, cho dân tộc, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Văn Linh đã đánh giá: “Luật sư Nguyễn Hữu Thọ quả là một nhà trí thức yêu nước vĩ đại”.
Với những công lao to lớn đối với sự nghiệp cách mạng, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng - Huân chương cao quý nhất của Đảng, Nhà nước ta và nhiều huân, huy chương cao quý khác.
Luật sư cũng được Nhà nước Liên Xô tặng Giải thưởng quốc tế V.I Lênin và Huân chương Hữu nghị vì sự nghiệp củng cố hòa bình giữa các dân tộc; Nhà nước Cuba tặng Huân chương Đoàn kết - Chiến đấu; Nhà nước Bungari tặng giải thưởng Đimitrốp; Hội đồng Hòa bình thế giới tặng Huân chương Joliot Curie.
Cuộc đời của ông là cuộc đời của “một trí thức yêu nước, một nhà hoạt động chính trị và xã hội mà tiếng tăm vượt khỏi ranh giới quốc gia, là một luật sư tài năng, một ngọn cờ tập hợp quần chúng đầy uy tín, một người con trung hiếu, một nhân cách khả kính. Đồng chí Nguyễn Hữu Thọ là một đảng viên cộng sản kiên định”.
Tấm gương đạo đức cao đẹp và những cống hiến trọn đời cho Tổ quốc, cho dân tộc của Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã được ghi tạc trong lòng nhân dân ta và bạn bè quốc tế, hình ảnh của ông sẽ mãi mãi được các thế hệ người Việt Nam học tập, noi theo...
C.T.V