Phân tích các đặc trưng của quần xã trên cạn qua một số vi dụ cụ thể
Table of ContentsQuần xã là tập hợp các quần thể sinh vật thuộc nhiều loài khác nhau cùng sống trong 1 không gian và thời gian nhất định. Các sinh vật trong quần xã có mối quan hệ gắn bó với nhau như một thể thống nhất nên quần xã có cấu trúc tương đối ổn định. Show
Ví dụ: Quần xã rừng mưa nhiệt đới gồm nhiều quần thể thực vật, động vật khác loài. 1.2 Một số đặc trưng cơ bản của quần xã
Đặc trưng về thành phần loài trong quần xã Thành phần loài được thể hiện qua: số lượng các loài trong quần xã và số lượng cá thể của mỗi loài là mức độ đa dạng của quần xã, biểu thị sự biến động, ổn định hay suy thoái của quần xã:
Đặc trưng về phân bố cá thể của quần xã Phân bố theo chiều thẳng đứng
Ví dụ: Rừng mưa nhiệt đới . Phân bố cá thể theo chiều ngang
Ý nghĩa
1.3 Quan hệ giữa các loài trong quần xã sinh vật
1.4 Hiện tượng khống chế sinh họcKhống chế sinh học là hiện tượng số lượng cá thể của một loài bị khống chế ở một mức nhất định, không tăng quá cao hoặc giảm quá thấp do tác động của các mối quan hệ hỗ trợ hoặc đối kháng giữa các loài trong quần xã. Trong nông nghiệp, sử dụng các loài thiên địch để tiêu diệt các loài gây hại khác. Ví dụ: sử dụng ong kí sinh để diệt bọ dừa, sử dụng rệp xám để hạn chế số lượng cây xương rồng. 2. Diễn thế sinh thái2.1 Khái niệm diễn thế sinh tháiDiễn thế sinh thái là quá trình biến đổi tuần tự của quần xã qua các giai đoạn tương ứng với sự biến đổi của môi trường. Song song với quá trình biến đổi quần xã trong diễn thế là quá trình biến đổi về các điều kiện tự nhiên của môi như khí hậu, thổ nhưỡng,… 2.2 Các loại diễn thế sinh thái2.3 Nguyên nhân của diễn thếNguyên nhân bên ngoài: do tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên quần xã: bão, lụt, cháy, ô nhiễm… làm cho quần xã sinh vật mới dần dần hình thành và phát triển. Nguyên nhân bên trong: sự cạnh tranh gay gắt giữa các nhóm loài ưu thế sẽ làm thay đổi điều kiện sống, tạo cơ hội cho nhóm loài khác có khả năng cạnh tranh cao hơn trở thành ưu thế mới. Nói cách khác, trong diễn thế, nhóm loài chiếm ưu thế đã "Tự đào huyệt chôn mình". Hoạt động khai thác tài nguyên của con người : đốt rừng, chặt cây ,xây đặp…cũng là nguyên nhân gây ra diễn thế của quần xã, có 2 mặt:
2.4 Ý nghĩa của nghiên cứu diễn thếHiểu biết được các quy luật phát triển của quần xã sinh vật, dự đoán được các quần xã đã tồn tại trước đó và những quần xã sẽ thay thế trong tương lai. Chủ động xây dựng kế hoạch bảo vệ và khai thác hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên. Kịp thời đề xuất các biện pháp khắc phục những biến đổi bất lợi của môi trường, sinh vật và con người. 3. Hệ sinh thái3.1 Khái niệm hệ sinh tháiHệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và sinh cảnh của quần xã (môi trường vô sinh của quần xã). Trong hệ sinh thái, các sinh vật trong quần xã luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các thành phần vô sinh của sinh cảnh → hệ sinh thái là một hệ thống sinh học hoàn chỉnh và tương đối ổn định Hệ sinh thái là một hệ thống mở, một đơn vị cấu trúc hoàn chỉnh của tự nhiên, biểu hiện chức năng của một tổ chức sống thông qua sự trao đổi vật chất và năng lượng (đồng hóa: sử dụng năng lượng mặt trời để tổng hợp chất hữu cơ, dị hóa: do sinh vật phân giải thực hiện) Kích thước của hệ sinh thái rất đa dạn : có thể nhỏ như giọt nước ao, một bể cá cảnh, hay hệ sinh thái lớn nhất là Trái Đất. 3.2 Thành phần cấu trúc hệ sinh tháiMột hệ sinh thái bao gồm 2 thành phần cấu trúc: thành phần vô sinh và thành phần hữu sinh. Thành phần vô sinh là môi trường vật lý(sinh cảnh):
Thành phần hữu sinh (quần xã sinh vật):
3.3 Các kiểu hệ sinh thái
Các hệ sinh thái tự nhiên Các hệ sinh thái trên cạn: Các hệ sinh thái trên cạn chủ yếu gồm hệ sinh thái rừng nhiệt đới, sa mạc và hoang mạc, sa van đồng cỏ, thảo nguyên, rừng lá rộng ôn đới, rừng thông phương Bắc, đồng rêu hàn đới. Các hệ sinh thái dưới nước:
Các hệ sinh thái nhân tạo Các hệ sinh thái nhân tạo như đồng ruộng, hồ nước, rừng trồng, thành phố... đóng vai trò hết sức quan trọng trong cuốc sống của con người. Trong nhiều hệ sinh thái nhân tạo, ngoài nguồn năng lượng sử dụng giống như các hệ sinh thái tự nhiên, để có hiệu quả sử dụng cao, người ta bổ sung thêm cho hệ sinh thái một nguồn vật chất và năng lượng khác, đồng thời thực hiện các biện pháp cải tạo hệ sinh thái. So sánh hệ sinh thái nhân tạo và hệ sinh thái tự nhiên:
4. Bài tập vận dụngCâu 1. Ý nghĩa của sự phân bố các cá thể trong không gian của quần xã sinh vật là
Đáp án: A Giải thích: Ý nghĩa: Nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn sống của môi trường. Câu 2. Số lượng cá thể của quần thể bị kìm hãm bởi số lượng cá thể của quần thể khác loài là hiện tượng
Đáp án: A Câu 3. Quan hệ hợp tác chặt chẽ giữa hai hay nhiều loài và tất cả các loài tham gia đều có lợi được gọi là quan hệ
Đáp án: A Câu 4. Loài ưu thế là loài có vai trò quan trọng trong quần xã do
Đáp án: D Câu 5. Diễn thế nguyên sinh
Đáp án: C Câu 6. Kết quả diễn thế nguyên sinh là
Đáp án: A Câu 7. Trong diễn thế nguyên sinh, giai đoạn sinh vật đầu tiên phát tán tới hình thành nên quần xã tiên phong được gọi là
Đáp án: A Câu 8. Cho các thông tin về diễn thế sinh thái như sau (1) Xuất hiện ở môi trường đã có một quần xã sinh vật từng sống. (2) Có sự biến đổi tuần tự của quần xã qua các giai đoạn tương ứng với sự biến đổi của môitrường. (3) Song song với quá trình biến đổi quần xã trong diễn thế là quá trình biến đổi về các điều kiện tự nhiên của môi trường. Các thông tin phản ánh sự giống nhau giữa diễn thế nguyên sinh và diễn thế thứ sinh là
Đáp án: D Câu 9. Cho các giai đoạn của diễn thế nguyên sinh (1) Môi trường chưa có sinh vật. (2) Giai đoạn hình thành quần xã ổn định tương đối (giai đoạn đỉnh cực) (3) Các sinh vật đầu tiên phát tán tới hình thành nên quần xã tiên phong. (4) Giai đoạn hỗn hợp (giai đoạn giữa) gồm các quần xã biến đổi tuần tự, thay thế lẫn nhau Diễn thế nguyên sinh diễn ra theo trình tự là
Đáp án: D Câu 10. Đặc điểm nào sau đây là của hệ sinh thái ?
Đáp án: A Câu 11. Một trong những điểm khác nhau giữa hệ sinh thái nhân tạo và hệ sinh thái tự nhiên là
Đáp án: B Giải thích: Hệ sinh thái nhân tạo có độ đa dạng thành phần loài thấp hơn nhiều so với hệ sinh thái tự nhiên nên chuỗi thức ăn ngắn và lưới thức ăn đơn giản. Câu 12. Hệ sinh thái nào sau đây có độ đa dạng sinh học cao nhất ?
Đáp án: D Giải thích: Ở vùng nhiệt đới thành phần loài đa dạng nhất. Câu 13. Mối quan hệ nào sau đây đem lại lợi ích hoặc ít nhất không có hại cho các loài tham gia?
Đáp án:B Câu 14. Loài rận sống trên da chó và hút máu chó để nuôi sống cơ thể là biểu hiện của mối quan hệ
Đáp án: B Câu 15. Động lực chính cho quá trình diễn thế sinh thái trong điều kiện tự nhiên là
Đáp án: A Câu 16. Hệ sinh thái bao gồm
Đáp án: D Câu 17. Ý nghĩa của sự phân bố các cá thể trong không gian của quần xã sinh vật là
Đáp án: A Câu 18. Hiện tượng số lượng cá thể của một loài bị khống chế ở một mức độ nhất định, không tăng quá cao, hoặc giảm quá thấp do tác động của các mối quan hệ hoặc hỗ trợ hoặc đối kháng giữa các loài trong quần xã được gọi là
Đáp án: B Câu 19. Đặc điểm nào sau đây về sự phân tầng của các loài sinh vật trong quần xã rừng mưa nhiệt đới là đúng?
Đáp án: C Câu 20. Quan hệ giữa các loài sinh vật nào sau đây thuộc quan hệ cạnh tranh?
Đáp án: A Giáo viên biên soạn: Nguyễn Thị LyGin Đơn vị: Trường THCS - THPT Nguyễn Khuyến |