Sự khác nhau giữa mỹ và hoa kỳ

Chữ và nghĩa: 'Mỹ' và 'Hoa Kỳ' - Có gì khác nhau?

Thứ Tư, 22/09/2021 07:22 GMT+7

Quan tâm0

[Thethaovanhoa.vn] - Theo thống kê, thế giới hiện nay có 193 quốc gia đang là thành viên chính thức của Liên hiệp quốc. Trong số đó, có một quốc gia, viết theo tiếng Anh là “The United States of America” [viết tắt: USA], nhưng trong tiếng Việt, nước này được gọi bằng nhiều tên khác nhau: Mỹ, Hợp chúng/ chủng quốc Mỹ, Hoa Kỳ, Hợp chúng/chủng quốc Hoa Kỳ.

Chữ và nghĩa: 'Điểm phần trăm' là điểm gì vậy?

Gần đây, khi so sánh tương quan số người ủng hộ các ứng cử viên tranh cử Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ tới [2021-2025, sẽ bầu vào tháng 11/2020], các báo hay các trung tâm điều tra xã hội học hay đưa ra khái niệm "điểm phần trăm".

America là tên của 1 trong 6 châu lục [châu Á, châu Âu, châu Đại Dương, châu Mỹ, châu Nam Cực, châu Phi. Lưu ý: Riêng người Mỹ lại chia thành 7 châu, do tách châu Mỹ thành 2: Bắc Mỹ và Nam Mỹ]. The United States of America có nghĩa là “các nước liên hợp [của/thuộc] châu Mỹ”. Tên gọi này có thể gây nhầm lẫn [giữa người Mỹ và người châu Mỹ]. Vì vậy, trước đây, nhiều người, nhiều nước khác không đồng tình với tên gọi này. Nhưng trải qua nhiều năm lịch sử, nhân loại đã chấp nhận cái tên này và đây là một quốc gia có vai trò quan trọng trong mọi hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, thể thao… trên thế giới.

Người Trung Quốc gọi tên nước The United States of America mà ta đang nhắc đến là “Mỹ Lợi Kiên Hợp chúng quốc”. Mỹ Lợi Kiên là phiên âm rút gọn của America [tiếng Hán phát âm là “mây-li-chi-en”]. Còn “Hợp chúng quốc” là tên dịch của United States, với nghĩa là “nhiều nước hợp lại”. “Chúng” là một yếu tố Hán Việt, có nghĩa là “nhiều”. Ta thường thấy “chúng” này trong nhiều kết hợp: “Chúng sinh” [nghĩa đen là “các giống loài có sự sống”], đang được dùng với 2 nghĩa: “1. tất cả các sinh vật nói chung, cũng dùng để chỉ người và động vật, theo quan niệm của Đạo Phật; 2. tất cả những cô hồn không ai thờ cúng, theo quan niệm dân gian”; chúng nhân [đông người]; chúng vị [các vị]; chúng khẩu đồng từ [đông người cùng một lời], chúng cư [hiện đang viết nhầm là “chung cư”] v.v…

Hiện nay, quốc gia có tên The United States of America được người Việt gọi là “Hợp chủng/chúng quốc Mỹ” hoặc ngắn gọn là “Mỹ”. Điều lạ là tên gọi “Hợp chủng quốc Mỹ” được dùng nhiều hơn “Hợp chúng quốc Mỹ” trong giao tiếp tiếng Việt hiện nay. Do nhiều người hiểu tổ hợp này là “nước nhiều chủng tộc” [có lẽ theo suy luận nước Mỹ nhiều chủng tộc: Da trắng, da đen, da đỏ, da vàng…]. Tần số dùng “Hợp chủng quốc” nhiều tới mức biến thể này không những lấn át “Hợp chúng quốc” mà nhiều khả năng trở thành biến thể chuẩn [thói quen ngôn ngữ lợi hại thế đấy. Ai đó giờ đây mà nói “chúng cư” thay cho “chung cư”, “trú sở” thay cho “trụ sở”… là sẽ bị bắt lỗi liền].

Còn từ “Hoa Kỳ”, vốn là tên gọi khẩu ngữ của người Trung Quốc [cách đây khoảng hơn nửa thế kỷ]. Hoa Kỳ [âm Hán Việt] có nghĩa là “cờ hoa”. “Hoa Kỳ quốc” là “nước có cờ hoa [hay “cờ sao”]”. Chúng ta biết, quốc kỳ Mỹ trước đây có 13 ngôi sao và 13 vạch [7 vạch đỏ, 6 vạch trắng] tượng trưng cho 13 bang của thời kỳ lập quốc. Hiện nay, cờ Mỹ có 50 ngôi sao, tượng trưng cho 50 bang, còn số vạch vẫn giữ nguyên. Người Mỹ gọi quốc kỳ của mình là “Stars and Stripes” [Sao và Vạch].

• Chữ và nghĩa: 'Điểm phần trăm' là điểm gì vậy?

• Chữ và nghĩa: Công chúa lấy thằng bán than...
• Chữ và nghĩa: 'Cộng đồng' là những ai?

Từ lâu, “hoa kỳ” đã có trong giao tiếp tiếng Việt qua một đồ dùng thông dụng là “đèn hoa kỳ” [không viết hoa]. Đây là một loại đèn thắp sáng, dùng nhiên liệu dầu hỏa, có bấc tròn và núm vặn to nhỏ. Trong những năm trước đây, đèn hoa kỳ là công cụ thắp sáng chủ yếu của người Việt Nam do đơn giản, tiện dụng, rẻ tiền. Bây giờ, có lẽ người ta chỉ dùng trong một vài trường hợp [như đặt trên bàn thờ, giữ lửa ở những vùng sâu vùng xa…]. Sự phong phú của các loại đèn chạy năng lượng điện hiện nay đã đẩy đèn hoa kỳ về quá khứ.

Việc gọi tên một nước bằng cách mô phỏng lá quốc kỳ của họ kể cũng lạ. Hiện nay, trong những văn bản trang trọng mang tính quốc gia, cái tên “Hợp chủng/ chúng quốc Hoa Kỳ” được dùng chính thức thay cho “Hợp chủng/ chúng quốc Mỹ”. Văn bản Hiệp định Paris về Việt Nam [1973] không dùng từ “Mỹ” mà dùng “Hoa Kỳ” [điều này được các chuyên gia ngôn ngữ 2 bên chấp nhận]. Báo chí của ta hiện nay nếu đưa tin hay tường thuật các cuộc gặp cấp cao giữa 2 nước cũng dùng “Hoa Kỳ”. Có lẽ từ “Hoa Kỳ” có ngữ nghĩa trung tính, phù hợp cho các văn bản hay diễn từ ngoại giao.

PGS-TS Phạm Văn Tình

Chữ và nghĩa: 'Điểm phần trăm' là điểm gì vậy?

• Chữ và nghĩa

• Mỹ

• Hoa Kỳ

Quan tâm0

Hoa Kỳ hay là Mỹ?

02/06/2017 Tản mạn, Tiếng Việt Để lại bình luận

Nhân việc Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Mỹ, bàn chút về tên gọi Mỹ hay Hoa Kỳ.

Theo thói quen, mình vẫn gọi nước America hay United States of America là Mỹ. Nói thế nó gọn hơn nhiều. Còn cái tên Hoa Kỳ cũng biết, nhưng ít khi dùng, và trước đây cũng chẳng quan tâm đến tại sao lại là Mỹ, tại sao lại là Hoa Kỳ?

Tối ngồi xem clip Thủ tướng Phúc với Tổng thống Trump họp báo chung, thấy ông Thủ tướng dùng từ “Hoa Kỳ” mà lại không dùng từ “Mỹ”. Bực mình lôi từ điển ra xem.

Có cuốn từ điển tiếng Việt nặng gần 2kg, tìm mãi không ra từ Mỹ hay từ Hoa Kỳ nào hết.

Mở từ điển Lingvo ra tìm từ “America” thì thấy có nghĩa “Mỹ”. Không thấy từ Hoa Kỳ. Tra tiếp từ United States thì có cả nghĩa Mỹ và Hoa Kỳ.

Vậy thì dùng cái nào?

Lên mạng Google “Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Mỹ” thì có nhiều.

Tìm tiếp cụm từ “Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Hoa Kỳ” thì kết quả cũng không ít

Trong các kết quả tìm kiếm thì lòi ra “ông” VTV. Website chính thức của Đài truyền hình Việt Nam, một cơ quan ngang bộ, có chức năng tuyên truyền giáo dục nhưng “ông ấy” chơi cả 2, tức là có bài thì dùng Hoa Kỳ, có bài thì dùng Mỹ.

Bí quá, lên Wikipedia thì thấy giải thích có vẻ ổn, đầy đủ, nhưng chỉ là nguồn tham khảo chứ độ tin cậy lâu nay vẫn không được đánh giá cao. Ấy vậy mà có vẻ hay, đúng.

Cả hai tên gọi “Mỹ” và “Hoa Kỳ” đều bắt nguồn từ tên gọi của nước Mỹ trong tiếng Trung Quốc. Hiện nay tên tiếng Anh đầy đủ của nước Mỹ được dịch sang tiếng Trung Quốc là Mỹ Lợi Kiên hợp chúng quốc [美利堅合眾國], gọi tắt là Mỹ quốc [美國], trong đó “Mỹ Lợi Kiên” [美利堅] là phiên âm tiếng Trung của từ tiếng Anh “America”.Trong bản tiếng Trung của “Điều ước Vọng Hạ”, một hiệp ước bất bình đẳng được Mỹ và Trung Quốc ký kết năm 1844, nước Mỹ được gọi là “Á Mỹ Lý Giá châu đại hợp chúng quốc” [亞美理駕洲大合眾國].“Hợp chúng quốc” [合眾國] mang ý là quốc gia do nhiều tiểu bang liên hợp lại mà thành [The United States], “chúng” [眾] ở đây có nghĩa là “nhiều”, nhưng hay bị gọi thành “hợp chủng quốc” vì nhiều người cho nó mang nghĩa là quốc gia do nhiều chủng tộc hợp thành. Tuy nhiên cách gọi này không chính xác, bản thân trong tên tiếng Anh đầy đủ của Hoa Kỳ là “The United States of America” cũng không có từ nào đề cập đến chủng tộc.

“Hoa Kỳ” [花旗] có nghĩa là “cờ hoa”, vì vậy mà một số người còn gọi nước Mỹ là “xứ cờ hoa”. Trước đây người Trung Quốc từng gọi quốc kỳ của nước Mỹ là “hoa kỳ” [cờ hoa] và gọi nước Mỹ là hoa kỳ quốc [花旗國], nghĩa là nước cờ hoa.

Sử nhà Nguyễn Đại Nam thực lục chính biên vào thế kỷ 19 còn phiên âm tên nước này là “Mỹ Lợi Kiên”, “Ma Ly Căn” và “Nhã Di Lý” [thông qua tiếng Pháp: États-Unis].Hiện nay, Đại sứ quán Hoa Kỳ và Tổng Lãnh sự quán Hoa Kỳ tại Việt Nam dùng tên chính thức là “Hợp chúng quốc Hoa Kỳ”.

Như vậy, có thể nói là dùng từ “Mỹ” hay từ “Hoa Kỳ” đều được cả. Thậm chí, cả 2 cái tên đều đẹp.

Viết đến đây mới chợt nhớ ra tại sao Thủ tướng Phúc dùng từ “Hoa Kỳ” chứ không phải “Mỹ”. Chả là Thủ tướng muốn tặng Tổng thống Mỹ cái “đèn Hoa Kỳ” với hàm ý rất sâu xa về tên gọi của chiếc đèn này gắn liền với các thương nhân người Mỹ. Tặng đèn Hoa Kỳ thì phải tặng cho Hoa Kỳ chứ chả lẽ lại tặng đèn Hoa Kỳ cho Mỹ?

Đấy là việc của Thủ tướng. Còn ta, cứ gọi là Mỹ cho nó gọn. Có tặng đèn Hoa Kỳ thì Trump đâu có thèm tiếp một thằng cầu bất cầu bơ như mình!

Bình luận qua Facebook

Share

• Facebook
• Google +
• Stumbleupon
• LinkedIn
• Pinterest

Sự khác biệt giữa Bắc Mỹ và Hoa Kỳ