Tại sao dân làng của Mtao Mxây lại tự nguyện đi theo Đăm Săn

Video ý nghĩa văn bản chiến thắng mtao mxây

Phân tích ý nghĩa văn bản Chiến thắng Mtao Mxây [Trích Đăm Săn – Sử thi Tây Nguyên]

Hướng dẫn

Chiến thắng Mtao-Mxây [Trích Đăm Săn – Sử thi Tây Nguyên]

Sử thi là tác phẩm tự sự dân gian, có qui mô lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp, xây dựng hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hung để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng cư dân thời cổ đại. Sử thi thường kể về sự hình thành thế giới, sự ra đời của muôn loài, sư hình thành các dân tộc và các vùng cư trú cổ đại của họ hoặc kể về cuộc đời và sự nghiệp của các tù trưởng anh hùng. Văn bản Chiến thắng Mtao-Mxây trích trong sử thi Đăm Săn, một sử thi hùng tráng của đồng bào Tây Nguyên

Đăm săn là tác phẩm tiêu biểu cho loại sử thi anh hùng của đồng bào dân tộc Ê-Đê – Tây Nguyên. Tác phẩm tuy kể về cuộc đời của cá nhân người tù trưởng Đăm Săn nhưng qua đó có thể nhận ra hình ảnh của cả cộng đồng thị tộc Êđê trong giai đoạn lịch sử đầy biến động. Ở sử thi anh hùng, số phận của cá nhân anh hùng thống nhất cao độ với số phận của cả dân tộc.

Chiến thắng Mtao – Mxây là một đoạn trích thuộc phần giữa tác phẩm, kể chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưởng Mtao – Mxây và cứu được vợ.

Cảnh chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn:

Đăm săn khiêu chiến với thái đội quyết liệt “Ơ diêng, ơ diêng, xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy!”, “Ngươi không xuống ư? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của nhà ngươi ta chẻ ra kéo lửa, ta hun cái nhà của nhà ngươi cho mà xem “. Trước sự khiêu chiến và thái đọ của Đăm Săn,Mtao Mxây tỏ ra run sợ “Ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”, “dáng tần ngần do dự, mỗi bước đắn đo”

Cuộc chiến kịch liệt giữa Đăm Săn và Mtao-Mxây diễn ra theo 4 hiệp:

Hiệp 1: Trong khi Mtao Mxây múa khiên trước, Đăm Săn vẫn giữ thái độ bình tĩnh, thản nhiên “Đăm Săn không nhúc nhích”. Mtao Mxây múa tỏ ra kém cỏi “khiên hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô” nhưng vẫn nói những lời huênh hoang “Có cậu ta học cậu. Có bác ta học bác. Có thần Rồng ta học Thần rồng”

Hiệp 2: Đăm Săn múa trước “một lần xốc tới chàng vượt trội một đồi tranh… Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Trong khi đó, Mtao Mxây “bước cao bước thấp… vung dao chém phập một cái nhưng chỉ trúng cái chão cột trâu”

Hiệp 3: Được tiếp sức từ miếng trầu của Hơ Nhị, sức khỏe Đăm Săn lại tăng lên. Chàng múa giáo và đuổi theo Mtao Mxây. ngọn giáo của chàng“múa trên cao gió như bão. Ba đồi tranh bật rễ bay tung”. Chàng đâm trúng vào người Mtao Mxây nhưng không thủng.

Hiệp 4: Nhờ trời mách bảo, Đăm Săn “chộp ngay cái chày mòn ném trúng vành tau kẻ địch” khiến hắn ngã quay lăn ra đất. Mtao Mxây thất bại thảm hại. Đăm Săn “cắt đầu Mtao Mxây bêu ngoài đường”. Cuộc đọ sức kết thúc.

Qua cảnh chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn ta thấy: Đăm Săn là một vị anh hùng – tù trưởng tài giỏi, dũng cảm, nhân cách lí tưởng, còn Mtao Mxây là tù trưởng hugn ác, hèn nhát, yếu đuối, nhân cách tầm thường. Đăm Săn là biểu tượng cho chính nghĩa và sức mạnh của cộng đồng, còn Mtao Mxây là biểu tượng cho phi nghĩa và cái ác.

Cảnh Đăm Săn thu phục dân làng của Mtao Mxây rồi cùng họ và tôi tớ trở về:

Sau cuộc chiến, Đăm Săn kêu gọi dân làng, tôi tớ của Mtao Mxây đi theo mình “Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có đi với ta không?”

Dân làng, tôi tớ của Mtao Mxây hưởng ứng, đem theo của cải đi theo Đăm Săn “Không đi sao được! Tù trưởng của chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?”, “Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa”.

Sự hưởng ứng, tự nguyện mang theo của cải theo Đăm Săn của dân làng và lòng trung thành tuyệt đối với chàng thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng, của cá nhân người anh hùng sử thi với quyền lợi và khát vọng của cộng đồng. Thể hiện lòng yên mến, tuân phục của tập thể cộng đồng với cá nhân người anh hùng. Đó là sự suy tôn tuyệt đối của cộng đồng với người anh hùng sử thi.

Cảnh ăn mừng Đăm Săn chiến thắng:

Đăm Săn mở lễ ăn mừng chiến thắng linh đình, đông đúc: “nhà Đăm Săn đông nghịt khách, tôi tớ chật ních nhà”.Các tù trưởng xung quanh cùng đến ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn như ăn mừng chiến thắng của chính họ.

Nổi bật trong bữa tiệc ăn mùng là hình tượng người anh hùng – tù trưởng huyền thoại Đăm Săn: “Ngực quấn chéo một chiếc mền chiến… Chàng nằm sắp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc”.Nhân vật sử thi Đăm Săn thực sự có tầm vóc lịch sử khi được đặt giữa một bối cảnh rộng lớn của thiên nhiên, xã hội và con người Tây Nguyên.

Văn bản Chiến thắng Mtao Mxây có cách tổ chức ngôn ngữ phù hợp thể loại sử thi. Ngôn ngữ đối thoại được khai thác dưới nhiều góc độ. Sử dụng có hiệu quả lối song hành, đòn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến… Phép so sánh, phóng đại, liệt kê khiens cho việc miêu tả vừa linh hoạt vừa hết sức sinh động, haaos dẫn.

Đoạn trích Chiến thắng mtao Mxây khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình, thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng tầm vóc sử thi của dân tộc Ê-đê thời cổ đại.

• Câu hỏi luyện tập:

1. Nêu khái niệm sử thi? Có mấy loại sử thi dân gian?

2. Hãy trình bày khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản Chiến thắng Mtao – Mxây.

3. Trong đoạn trích có nhắc đến việc Đăm Săn gặp ông trời, được ông bày cho cách đánh thắng Mtao Mxây. Theo em, vai trò thần linh và vai trò của con người đối với chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn được thể hiện như thế nào?

4. Em hãy đóng vai nhân vật Đăm Săn kể lại văn bản “Chiến thắng Mtao Mxây” từ đầu đến đoạn “…Nói rồi Đăm Săn đâm phập một cái, cắt đầu Mtao Mxây đem bêu đường”

Theo wikisecret.com

Có thể bạn quan tâm

Tags

Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây [Trích sử thi Đăm Săn]

THPT Sóc Trăng Send an email

0 15 phút

Bài soạnChiến thắng Mtao Mxây [Trích sử thi Đăm Săn] được biên tập với mục đích giúp các em học sinh nhận thức đượclẽ sống, niềm vui của người anh hùng sử thi chỉ có được trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và sự thịnh vượng cho cộng đồng. Nắm được đặc điểm nghệ thuật của sử thi anh hùng về cách xây dựng nhân vật, nghệ thuật miêu tả và sử dụng ngôn từ.

Nội dung

Bài viết gần đây

• Thuyết minh về Nguyễn Trãi: Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi

• Cảm nhận về đoạn trích Chí khí anh hùng

• Phân tích bài Bạch Đằng giang phú [Phú sông Bạch Đằng] – Trương Hán Siêu

• Phân tích bài thơ Đọc Tiểu Thanh kí – Nguyễn Du

• 0.1 A- Kiến thức về tác phẩm
• 1 B- Soạn bàiChiến thắng Mtao Mxây
  • 1.1 Soạn bàiChiến thắng Mtao Mxây ngắn nhất
  • 1.2 Soạn bàiChiến thắng Mtao Mxây hay nhất
  • 1.3 Soạn bàichiến thắng mtao mxây nâng cao

A- Kiến thức về tác phẩm

I. Tìm hiểu chung về thể loạisử thi

Sử thi còn được gọi là anh hùng ca – là những bài ca lịch sử, bài ca ca ngợi các anh hùng, nó gắn liền với những biến cố, sự kiện đặc biệt của lịch sử dân tộc trong một thời kì nhất định. Sử thi dân gian gồm có hai loại là sử thi thần thoại và sử thi anh hùng [sử thi Đăm Săn thuộc loại này]

Bạn đang xem: Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây [Trích sử thi Đăm Săn]

II. Sử thi Đăm Săn

– Đăm Săn về làm chồng Hơ Nhị, Hơ Bhị, trở thành một tù trưởng hùng mạnh và giàu có.

– Đăm Săn có nhiều chiến công lớn khi đánh lại được các tù trưởng độc ác, giành lại được vợ và đem lại sự giàu có và uy danh cho bản thân và dân làng.

– Khát vọng chinh phục thiên nhiên, vượt qua mọi trở ngại của tập tục xã hội [chặt cây thần], cầu hôn nữ thần Mặt Trời. Trên đường từ nhà nữ thần Mặt Trời trở về, chàng chết ngập trong rừng Sáp Đen.

III. Tóm tắt nội dung đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây

Đoạn trích thuộc phần giữa của tác phẩm, kể về chuyện Đăm Săn đánh Mtao-Mxây để cứu vợ về: Sau khi về làm chồng hai chị em tù trưởng Hơ Nhị và Hơ Bhị, Đăm Săn trở nên một tù trưởng giàu có và uy danh lừng lẫy. Các tù trưởng Kên Kên [Mtao Grứ] và tù trưởng Sắt [Mtao-Mxây] lừa lúc Đăm Săn cùng dân làng lên rẫy, ra sông lao động sản xuất đã kéo người tới cướp phá buôn làng của chàng và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Cả hai lần ấy Đăm Săn đều tổ chức đánh trả và chiến thắng, vừa cứu được vợ lại vừa sáp nhập được đất đai, của cải của kẻ địch khiến cho oai danh của chàng càng lừng lẫy, bộ tộc càng giàu có và đông đúc hơn.

>>Xem thêm:Đóng vai Đăm Săn kể lại trận đánh Mtao Mxây

Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây hay nhất

• Dàn ý phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây
  • Dàn ý số 1
  • Dàn ý số 2
• Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 1
• Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 2
• Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 3
• Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 4
• Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 5
• Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 6
• Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 7

Dàn ý phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây

Dàn ý số 1

I. Mở bài

• Giới thiệu khái quát về sử thi “Đăm Săn” và vị trí đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”: Sử thi “Đăm Săn” là bộ sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê-đê kể về cuộc đời và sự nghiệp của tù trưởng Đăm Săn. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” nằm ở phần giữa của tác phẩm, kể chuyện Đăm Săn đánh Mtao Mxây cứu vợ trở về.
• Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”: Đoạn trích kể chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ, đem vinh quang về cho dân làng. Đồng thời, đoạn trích thể hiện được những đặc điểm nghệ thuật của thể loại sử thi anh hùng.

II. Thân bài

1. Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

a. Nguyên nhân của cuộc chiến

Đăm Săn khiêu chiến với Mtao Mxây vì Mtao Mxây đã cướp vợ của điều này chứng tỏ Đăm săn là người trọng danh dự cá nhân, cộng đồng; gắn bó với hạnh phúc gia đình; bộ tộc.

b. Cuộc chiến giữa hai tù trưởng

* Thái độ của Đăm Săn và Mtao Mxây trước khi bắt đầu trận chiến:

- Đăm Săn là người khiêu chiến: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, “ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà người ta bổ đôi”, “lấy cầu thang…ta chẻ ra kéo lửa”, “ta hun cái nhà của nhà ngươi”.

=> Thông minh, tự tin, đường hoàng, bản lĩnh và có khí phách.

- Mtao Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, “ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”.

=> Dữ tợn nhưng sợ sệt, hèn nhát, do dự trước kẻ thù.

* Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây:

- Hiệp đấu thứ nhất:

• Mtao Mxây: Múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ => Mtao Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác.
• Đăm Săn: thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây.” => Bình tĩnh, thản nhiên, tài năng và bản lĩnh.

- Hiệp đấu thứ hai: Đăm Săn đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu. Miếng trầu là phần thưởng cho Đăm Săn, là sức mạnh của cả cộng đồng, là tấm lòng thủy chung của vợ. => Đăm Săn là người có sức mạnh phi thường và tài năng.

- Hiệp đấu thứ ba: Nhờ Trời mách kế, Đăm Săn đuổi theo và đánh thắng được Mtao Mxây. Ông Trời là hình ảnh tượng trưng cho công lý, sức mạnh trí tuệ của đấng tối cao, sự thiên vị rõ ràng đối với Đăm Săn và là lời khẳng định chính nghĩa thuộc về chàng. Đồng thời, chi tiết ông Trời còn thể hiện mối quan hệ gần gũi, gắn bó mật thiết giữa con người với thần linh.

=> Với lối mô tả song hành, ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh; bút pháp phóng đại… đã giúp chúng ta thấy Đăm Săn hơn hẳn Mtao Mxây cả về tài năng, sức lực, phong độ, phẩm chất. Sự chiến thắng của Đăm Săn làm nổi bật hình ảnh, tầm vóc của người anh hùng sử thi Đăm Săn.

2. Đăm Săn cùng nô lệ trở về sau chiến thắng

- Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ: Đăm Săn và nô lệ đã đối đáp với nhau b lần và mỗi lần ấy đều có sự khác nhau. Qua đó, thể hiện lòng mến phục, sự hưởng ứng tuyệt đối và lòng trung thành của mọi người dành cho Đăm Săn.

- Ý nghĩa cảnh Đăm Săn và nô lệ trở về:

• Sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng với quyền lợi, khát vọng của tập thể cộng đồng.
• Thể hiện lòng yêu mến, cảm phục của toàn thể cộng đồng đối với người anh hùng. Đó chính là ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng Ê-đê.

⇒ Sự ngưỡng mộ và tình cảm mến phục của nhân dân dành cho người anh hùng

3. Cảnh ăn mừng chiến thắng

- Lời ra lệnh mở tiệc: Sự tự hào, tự tin vì sức mạnh và sự giàu có của thị tộc mình.

- Ra lệnh đánh nhiều cồng chiêng: thể hiện niềm vui chiến thắng và sự giàu có, sung túc, trang trọng cùng vẻ đẹp tinh thần, vật chất của tù trưởng và của cả thị tộc.

- Quang cảnh nhà Đăm Săn: mở tiệc to, khách đông nghịt, tôi tớ chật ních cả nhà. Tác giả dân gian sử dụng nghệ thuật phóng đại, qua đó thể hiện sự tự hào về một bộ tộc giàu mạnh và sự đồng tâm, thống nhất của cả cộng đồng.

- Hình ảnh Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…

=> Hình ảnh Đăm Săn trở thành trung tâm của bức tranh hoành tráng về cảnh chiến thắng. Hình ảnh Đăm Săn hiện lên đẹp một cách mạnh mẽ, oai hùng, có sự lớn lao cả về hình thể, tầm vóc lẫn chiến công. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng mộ, mến phục, tự hào của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.

4. Nghệ thuật thể hiện

- Ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.

- Nghệ thuật kể xem lẫn tả.

- Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lập...

III. Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích:

- Đoạn trích đã thể hiện những đặc trưng cơ bản của thể loại sử thi: ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu.

- Qua đó giúp chúng ta nhận thức được lẽ sống, niềm vui của người anh hùng sử thi chỉ có được trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và danh dự cho cộng động.

Dàn ý số 2

I. Mở bài

• Giới thiệu về nội dung và giá trị của sử thi Đăm săn và vị trí đoạn trích chiến thắng Mtao-Mxây: Là sử bộ sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê Đê kể về câu chuyện cuộc đời của tù trưởng Đăm Săn cũng chính là câu chuyện về cộng đồng thị tộc trong buổi đầu lịch sử. Đoạn trích thuộc phần giữa tác phẩm.
• Khái quát chung về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích: Kể chuyện Đăm Săn đánh tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ và đem lại vinh quang cho cộng đồng.

II. Thân bài

1. Cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

a. Nguyên nhân của cuộc chiến

• Cuộc chiến xảy ra do Mtao - Mxay cướp vợ của Đăm Săn đó là Hơ Nhị.
• Người Ê-Đê lại tôn thờ chế độ mẫu hệ, cho nên việc bị cướp vợ không còn là nỗi đau của cá nhân, của gia đình mà nó trở thành nỗi sỉ nhục lớn của cộng đồng. Vì thế cuộc chiến của Đăm Săn và Mtao Mxây không chỉ là cuộc chiến là cuộc chiến để giành lại vợ mà còn là cuộc quyết đấu để bảo vệ danh dự cộng đồng .

b. Diễn biến cuộc chiến giữa hai tù trưởng

- Đăm Săn khiêu chiến và thái độ của Mtao-Mxây

+ Lời khiêu chiến của Đăm Săn: “Ta thách nhà ngươi”, ta sẽ “bổ đôi” sàn hiên, “chẻ ra kéo lửa” cầu thang, “hun” nhà, ví Mtao Mxây như lợn nái, trâu

⇒ Thái độ quyết liệt, tự tin

+ Thái độ của Mtao- Mxây: “Không xuống vì bận ôm vợ hai chúng ta”, sợ bị đâm khi đang đi, không dám múa khiên trước

⇒ Thái độ từ chọc tức đến sợ hãi, tần ngần do dự

- Vào cuộc chiến

* Hiệp đấu thứ nhất:

• Mtao-Mxây:

+ Múa khiên “kêu lạch xạch như quả mướp

+ Chạy bước thấp, bước cao chỉ chém trúng cái cọc cột trâu nhưng khoe được học thần Rồng, là tướng quen đánh trạm trận, quen xéo nát thiên hạ.

⇒ Mtao- Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác, ngạo mạn

• Đăm Săn

+ Không nhúc nhích, châm biếm mỉa mai Mtao Mxây

+ Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía Đông, vút qua phía Tây

⇒ Đăm Săn là người bình tĩnh, tự tin, với sức mạnh và tài năng phi thường

* Hiệp đấu thứ hai: Nhờ miếng trầu của vợ, Đăm săn múa khiên chàng múa trên cao gió như bão, múa dưới thấp gió như lốc, núi ba lần rạn nứt, ba dồi tranh bật rễ,..., đâm trúng kẻ thù nhưng không thủng. Chi tiết miếng trầu là biểu hiện cho sức mạnh cộng đồng. Sức mạnh của Đăm Săn được tương trợ bởi cộng đồng.

⇒ Nổi bật sức mạnh phi thường của Đăm Săn.

* Hiệp đấu thứ ba: Nhờ sự giúp đỡ của ông trời Đăm Săn đã tìm ra điểm yếu và chiến thắng kẻ thù.

Chi tiết sự trợ giúp của ông trời trong đoạn trích cho thấy, ở thời kì này con người và thần linh có liên quan mật thiết với nhau, đó là dấu vết của tư duy thần thoại, tuy nhiên ở thời đại của sử thi thần linh chỉ góp phần tương hỗ, trợ giúp chứ không hoàn toàn quyết định.

⇒ Qua đây vẫn đề cao sức mạnh người anh hùng.

2. Lễ ăn mừng chiến thắng.

a. Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng:

• Ba cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và dân làng vừa có sự trùng lặp vừa có sự tăng tiến.
• Qua những lời đối thoại ấy cho thấy thái độ yêu mến ngưỡng mộ, thán phục, một lòng đi theo Đăm Săn của dân làng.
• Cho thấy mối quan hệ thống nhất giữa cá nhân với cộng đồng, đề cao vai trò của người anh hùng trong sự hợp nhất, mở rộng thị tộc, bộ lạc đem lại sự phồn vinh cho cộng đồng.

b. Cảnh ăn mừng chiến thắng

- Âm thanh: Tiếng cồng chiêng nhộn nhịp đó là nét đẹp truyền thông, bản sắc văn hóa của người Ê-đê. Âm thanh ấy thể hiện sự sung túc, giàu sang, là sức mạnh, vẻ đẹp của vật chất, tinh thần của cộng đồng.

- Con người

+ Người tới ăn mừng: Các tù trưởng từ phương xa đến, khác “đông nghịt”, tôi tớ “chật ních cả nhà”

⇒ Cho thấy niềm vui, sự đồng tâm, thống nhất trong cộng đồng

+ Hình ảnh người anh hùng Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết say, ăn không biết lo, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…

⇒ Đó là vẻ đẹp sức mạnh mộc mạc, giản dị nhưng rất gần gũi với rừng núi, oai phong, dũng mãnh khác thường. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng mộ sùng kính, tự hào của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.

3. Nghệ thuật thể hiện

• Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.
• Nghệ thuật kể xem lẫn tả
• Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lập

III. Kết bài

• Khái quát, nhấn mạnh nội dung và nghệ thuật đoạn trích
• Mở rộng vấn đề: Khái quát về giá trị của sử thi Đăm Săn và các sử thi khác trong đời sống văn học.

I. Tìm hiểu chung

1. Nguồn gốc

– Đăm Săn là sử thi anh hùng nổi tiếng của dân tộc Ê đê được lưu truyền rộng rãi ở Tây Nguyên.

– Người Ê đê gọi tên sáng tác này là “khan”. Những người Ê đê có năng khiếu, các nghệ nhân dân gian, các già làng thường kể khan Đăm Săn cho dân làng nghe bên bếp lửa nhà rộng, trong những đêm trăng mờ sao nhạt, văn vẳng tiếng suối chảy róc rách… Khan Đăm Săn kể về chàng Đăm Săn, người tù trưởng anh hùng có sức mạnh phi thường, có vẻ đẹp tuyệt mĩ và nhiều phẩm chất cao quý, đã lập nhiều chiến công lẫy lừng.

2. Tóm tắt sử thi Đăm Săn

Theo tục “nối dây” của người Ê đê trong chế độ mẫu hệ, Đăm Săn về làm chồng hai chị em Hơ Nhị và Hơ Bhị, chàng trở thành một tù trưởng hùng mạnh, giàu có, “vang danh đến thần, tiếng lừng khắp núi”.

Các tù trưởng Kên Kên [Mtao Grư], tù trưởng Sắt [Mtao Mxây] độc ác, tham lam, hèn hạ lừa lúc Đăm Săn cùng dân làng lên rẫy, kéo người đến cướp phá buôn làng, bắt Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn tổ chức đánh trả và chiến thắng, tiêu diệt hai tù trưởng thù địch, cứu được vợ, tịch thu của cải, sáp nhập đất đai của hai tù trưởng thù địch. Bộ tộc của Đăm Săn ngày càng giàu có, đông đúc, hùng mạnh, uy danh chàng lừng lẫy đông tây.

Với khát vọng tự do, Đăm Săn chặt đổ cây thần smuk [một cây thần bên nhà vợ] khiến hai vợ chết. Vô cùng thương tiếc, Đăm Săn lên trời xin thuốc cứu vợ sống lại. Ít lâu sau, Đăm Săn lên trời hỏi Nữ thần mặt trời về làm vợ. Bị từ chối, Đăm Săn tức giận trở về và bị chết ngập cả người lẫn ngựa trong rừng sáp đen nhão như bùn nước. Hồn Đăm Săn biến thành con ruồi bay vào miệng chị gái tên Hơ Âng khiến nàng có mang và sinh ra một đứa con trai. Đó là Đăm Săn cháu. Lớn lên Đăm Săn cháu lại đi tiếp con đường của người cậu anh hùng.

“Chiến thắng Mtao Mxây” [tên đoạn trích do người biên soạn SGK đặt] là đoạn trích kể chuyện Đăm Săn đột nhập vào nhà Mtao Mxây cứu vợ về.

3. Sử thi

a. Sử thi là gì?

– Sử thi còn gọi lại anh hùng ca, là thể loại tự sự dài [thường là thơ] xuất hiện rất sớm trong lịch sử của các dân tộc nhằm ngợi ca sự nghiệp anh hùng có tính toàn dân và có ý nghĩa trọng đại đối với dân tộc trong buổi bình minh của lịch sử.

– Về kết cấu, sử thi là một câu chuyện được kể có đầu có đuôi với quy mô lớn. Các nhân vật chính của sử thi là những anh hùng, tráng sĩ tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và tinh thần, cho ý chí và trí thông minh, lòng dũng cảm của cộng đồng được miêu tả trong vẻ đẹp kì diệu khác thường.

– I-li-at, Ô-đi-xê của Hy Lạp; Ma-ha-bha-ra-ta, Ra-ma-ya-na của Ấn Độ; Đăm Săn, Đăm Di, Xinh Nhã, Khinh Dú của Ê đê [Việt Nam]; Đăm Noi của Ba na [Việt Nam];… là những tác phẩm sử thi đồ sộ còn lưu giữ được cho đến nay.

b. Sử thi Tây Nguyên

– Sử thi anh hùng Tây Nguyên phản ánh cuộc sống đồng bào Tây Nguyên ở giai đoạn tiền giai cấp, khi xã hội cộng sản nguyên thủy tan rã, nhưng xã hội phong kiến chưa hình thành. Sự phân hóa giàu nghèo trong đời sống xã hội chưa sâu sắc, cá nhân hoàn toàn gắn bó với cộng đồng thị tộc, quyền lợi và khát vọng của mỗi cá nhân hoàn toàn thống nhất với quyền lợi và khát vọng của cộng đồng. Ở giai đoạn lịch sử đó, các xung đột vũ trang thường xảy ra giữa các bộ tộc để tranh giành đất đai, của cải và thế lực. Tham gia chiến đấu và quyết tâm chiến thắng vì quyền lợi của cả bộ tộc trở thành nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi người. Trong đời sống xã hội, lao động và chinh phục thiên nhiên đem lại phồn vinh cho bộ tộc, mỗi thành viên coi đó là bổn phận và tự giác làm hết mình.

=> Đó là cơ sở lịch sử, xã hội nảy sinh và nuôi dưỡng những thiên sử thi anh hùng. Số phận, tính cách anh hùng của nhân vật trong sử thi phản ánh số phận và tính cách của chính bộ tộc ấy.

– Nhìn chung, sử thi anh hùng Tây Nguyên có ba đề tài chính là hôn nhân, chiến tranh và lao động xây dựng. Trong đó, đề tài chiến tranh là đề tài trung tâm, quan trọng hơn hai đề tài kia, thu hút và hàm chứa hai đề tài đó.

– Về phương diện nghệ thuật, sử thi anh hùng Tây Nguyên mang những đặc điểm cơ bản của nghệ thuật sử thi nói chung: dung lượng đồ sộ, kết cấu trùng điệp, chia thành các chương khúc, ngôn ngữ trang trọng, giàu định ngữ, nhiều hình ảnh so sánh, phóng đại, tượng trưng,… đó là sản phẩm của trí tưởng tượng phong phú, bay bổng, hồn nhiên đẫm màu sắc thần thoại. Sử thi anh hùng sử dụng lối văn xuôi có vần và nhịp điệu cân xứng, đầy biến hóa: lúc trầm bổng, du dương, lúc hoành tráng, lúc trữ tình sâu lắng, thiết tha… phù hợp với đặc điểm diễn xướng được kể – hát theo làn điệu của thể loại này.