Thép đa hội ở đâu
|
Với bề dày 400 năm phát triển nghề rèn thép, thời xưa, Đa Hội sản xuất sắt, thép phục vụ sản xuất nông nghiệp, mang tính nhỏ lẻ. Những năm gần đây, sản phẩm phong phú hơn về kiểu dáng, đa dạng về chủng loại, từ sản xuất công cụ nông nghiệp, phụ tùng xe đạp, xe máy, ô tô, khung bàn ghế đến các loại sắt xây dựng, sắt công nghiệp….
Cứ 5h sáng hàng ngày, hàng loạt xe phế liệu từ khắp mọi miền được chở về Đa Hội. Sắt thép, phế liệu cũ, kể cả vỏ tàu, vỏ máy bay, các đồ gia dụng bị hỏng... được thu mua, tái chế, trở thành nguyên liệu sản xuất thép các loại.
Bước vào thời kỳ đổi mới, nghề rèn sắt thủ công ở Đa Hội dần thay thế bằng nghề đúc cán thép, phục vụ nhu cầu thị trường. Công cụ và phương tiện sản xuất được cải tiến từng bước theo hướng công nghiệp. Giờ đây, các hộ gia đình không còn dùng bễ thủ công nữa; thay vào đó là lò đúc, cán thép với sự hỗ trợ của các máy đúc, ép, tuốt, dập.
Từ một làng nghề thủ công, Đa Hội ngày nay trở thành trung tâm sản xuất sắt thép lớn, các lò đúc, cán thép đỏ lửa hoạt động suốt ngày đêm. Sản phẩm của Đa Hội đi được tiêu thụ tại nhiều tỉnh trong cả nước; thậm chí được xuất khẩu sang một số nước trong khu vực...
+Công dụng: Dùng cho công trình xây dựng cầu đường, xây dựng nhà xưởng, ... Đa Hội (Từ Sơn, Bắc Ninh) vốn là làng nghề sắt thép truyền thống có từ cách đây trên 400 năm, mỗi ngày cho ra lò hàng trăm tấn sắt thép. Nơi đây hiện có trên 1.000 hộ sản xuất. Trong đó, khoảng 160 hộ sản xuất ở quy mô lớn. Không thể phủ nhận sự đóng góp của làng sắt Đa Hội vào nền kinh tế, tuy nhiên, sự ô nhiễm ở ngôi làng có nhiều "nông dân tỷ phú" đang ở mức báo động...
Mặt đường lầy lội đất đá, bùn nước, xỉ than, xỉ sắt thép. Mỗi khi trời mưa, đường làng có hàng trăm vũng nước lớn bé gây trở ngại rất nhiều cho người đi đường. Sau 22h, những con mương thoát nước lại sôi sục và bốc khói. Đó là chưa kể đến những âm thanh kỳ cạch, rầm rầm của công việc làm thép và mùi than đốt đến nồng nặc... Ngôi làng "bốc khói" Làng sắt thép giàu có là vậy nhưng ai đã từng ghé thăm cũng không khỏi ngỡ ngàng. Bởi lẽ xen giữa những căn nhà cao tầng đẹp đẽ, sang trọng là một con đường làng gập ghềnh đầy ổ trâu, ổ gà. Mỗi khi xe đi qua, nước bắn lên tung tóe. Hai bên đường còn có nhiều đống xỉ than, xỉ sắt thép bày la liệt. Con đường làng không chỉ để đi mà còn là nơi để vật liệu, sản phẩm thành phẩm, những thứ "đồ bỏ đi". Nguyên nhân khiến con đường xuống cấp nghiêm trọng là sự qua lại của hàng trăm lượt ôtô tải trọng lớn chở nguyên vật liệu... Đó là chưa kể đến một lượng lớn xe công nông, xe lam, xe máy chạy tới lui. Ông Thắng, cán bộ Văn phòng UBND xã Châu Khê cho biết: "Xã đã có dự án làm đường từ năm 2004 nhưng chưa được duyệt. Từ năm 1999 tới nay đã 1 lần làm lại đường và nhiều lần tu sửa, san lấp nhưng không xuể. Mỗi năm cũng bỏ ra gần trăm triệu đồng để sửa đường nhưng do quản lý lỏng lẻo nên đâu vẫn hoàn đấy". Nếu như ở những vùng quê khác, mương máng được sử dụng để dẫn nước cho ruộng vườn thì ở Đa Hội lại khác. Mương ở đây dùng để thoát nước thải từ các xưởng luyện thép trong làng. Hằng ngày từ 22h, những con mương ấy lại khói nghi ngút. Đây là thời điểm giá điện rẻ nhất trong ngày nên hàng trăm lò luyện bắt đầu đỏ lửa. Lò luyện nào cũng nóng trên 1.000 độ, thử hỏi sức nóng ấy tỏa ra môi trường xung quanh thì sẽ thế nào? Nước thải cũng từ đây đổ ra mương và mang theo những hóa chất độc hại như dung môi kiềm, axit, sơn công nghiệp, chất dầu, mỡ... Bên cạnh đó, các loại rác thải khác như túi nilon, bao tải, rác sinh hoạt... cũng tề tựu đông đủ trên bờ mương khiến các loại thuỷ sinh bị tiêu diệt vì lượng độc tố cao. Nguồn nước sinh hoạt của người dân vì thế cũng bị ô nhiễm nặng. Cần có một giải pháp Người dân Đa Hội gốc thì ít ai tham gia sản xuất bởi họ biết rằng công việc vất vả ấy không chỉ làm sức khỏe bị ảnh hưởng mà luôn tiềm ẩn những tai nạn khó lường. Vì vậy, đa phần chủ xưởng đều giao việc này cho cai thầu. Cai thầu là người đứng ra thuê công nhân từ các địa phương khác và chỉ đạo họ làm việc. Mấy năm gần đây, Đa Hội năm nào cũng xảy ra 3,4 vụ tai nạn gây chết người mà nguyên nhân đều bắt nguồn từ sự coi thường các quy định về an toàn lao động. Một nhân viên ở xưởng Thục Huyền cho biết, họ không có đồ bảo hộ lao động, không có bảo hiểm hay một chế độ độc hại nào. Ông Thắng, cán bộ Văn phòng UBND xã còn cho biết, đã nhiều lần Sở Tài nguyên Môi trường về kiểm tra và xử lý một số hộ không đảm bảo quy định về xử lý rác thải nhưng sau cuộc kiểm tra thì đâu lại vào đấy. Đúng là Đa Hội có nhiều "nông dân tỷ phú", nhưng đâu phải tất cả đã giàu mà cái giàu đang nằm trên nguy cơ môi trường bị hủy hoại, sức khỏe người dân bị ảnh hưởng bởi các chất độc hại. Nên chăng chính quyền địa phương cần tập trung các hộ sản xuất nhỏ lẻ thành một khu công nghiệp có quy hoạch khoa học, tách khỏi khu dân cư, tránh ô nhiễm lan tỏa và thuận tiện hơn cho công tác kiểm tra và bảo vệ môi trường. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức bảo vệ môi trường đối với các chủ sản xuất, công nhân và người dân xung quanh. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý cần đẩy mạnh công tác kiểm tra, xử lý nghiêm khắc đối với những trường hợp vi phạm. Mong rằng, chính quyền và người dân Đa Hội sẽ tìm ra lời giải cho bài toán phát triển lành mạnh đối với một làng nghề giàu truyền thống Ông Phạm Ngọc Sang - Phó trưởng khu phố Đa Hội, chia sẻ: “Trong khoảng hơn 3 năm trở lại đây, sức ép cạnh tranh của thị trường khiến sản xuất thép ở Đa Hội đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, đặc biệt là sức ép của thép Trung Quốc. Số các DN, CSSX phá sản ngày càng nhiều, sản lượng thép giảm đi, đời sống của người dân làm nghề cũng ngày càng khó khăn”.
Ô nhiễm là một trong những nguyên nhân triệt tiêu động lực phát triển của Đa Hội Một thời “vang bóng” Giai đoạn 2001 - 2010 được coi là thời kỳ “hoàng kim” nhất của làng nghề Đa Hội. Sự ra đời và phát triển của cụm công nghiệp (CCN) làng nghề Châu Khê giống như một động lực, tạo bước đột phá “thần kỳ” cho làng nghề Đa Hội (và 4 làng nghề khác thuộc Châu Khê). Hàng loạt những DN, CSSX gang, thép được thành lập và phát triển. Theo báo cáo của UBND phường Châu Khê, năm 2010, CCN làng nghề Châu Khê có hơn 1.700 cơ sở sản xuất, trong đó, Đa Hội chiếm đến hơn 900 cơ sở đúc phôi thép, cán thép, mạ, làm đinh, đan lưới thép... Sản lượng các loại sắt thép đạt gần 1.000 tấn/ngày. Số lao động thường xuyên trong khu vực này khoảng 5.000 - 7.000 người, trong đó 50% đến từ các địa phương khác. Thu nhập bình quân của lao động chính thức luôn đạt trên 7 triệu đồng/tháng. Năm 2010, CCN Châu Khê (Đa Hội chiếm trên 50%) đạt doanh thu khoảng 4.000 tỷ đồng (tương đương 200 triệu USD). Nộp ngân sách nhà nước 1,5 tỷ đồng/tháng (tương ứng khoảng 18 tỷ đồng/năm). Từ một làng nghề truyền thống, sản phẩm chủ yếu là các mặt hàng thiết yếu phục vụ sản xuất cho nông dân như cuốc, cày, liềm, bản lề, đinh, dụng cụ làm mộc… với cơ sở vật chất lạc hậu, quy mô nhỏ. Theo thời gian, Đa Hội trở thành một công xưởng khổng lồ, các lò đúc, cán thép đỏ lửa ngày đêm, với các sản phẩm đa dạng, hiện đại từ công cụ nông nghiệp đến các loại sắt xây dựng, sắt công nghiệp… Tuy nhiên, sự phát triển nhanh nhưng không đi cùng với tính bền vững trong “nội tại” đã khiến sản xuất tại làng nghề Đa Hội rơi vào suy thoái. “Sự khó khăn hiện tại đến từ hai yếu tố. Sự cạnh tranh gay gắt của thị trường bên ngoài và sự yếu kém từ nội tại bên trong”, bà Trần Thị Cơ - Phó Chủ tịch HĐND phường Châu Khê, nhận định. Sự phát triển ồ ạt, tự phát, thiếu quy hoạch… khiến làng nghề phát triển nhưng không bền vững. Sau hơn 10 năm phát triển, làng nghề đã dần bộc lộ những điểm yếu. Trong đó, ô nhiễm môi trường chính là một nguyên nhân lớn triệt tiêu động lực phát triển của làng nghề đang hưng thịnh. Ô nhiễm triệt tiêu động lực “Ước tính, mỗi ngày, các làng nghề của xã Châu Khê thải ra khoảng 40 - 50 tấn xỉ than, xỉ kim loại, 2.600 - 2.700m3 nước, 255 - 260 tấn khí chủ yếu là CO2 và khoảng 6 tấn bụi. Môi trường đất, nước bị ô nhiễm nặng. Đất canh tác phía sau các hộ sản xuất đều bị bỏ hoang do ô nhiễm. Sức khỏe người dân suy giảm”, anh Trần Văn Tuyển - Trưởng thôn Đa Hội, cho biết Bên cạnh đó, những khó khăn từ máy móc, công nghệ không theo kịp yêu cầu đến thiếu mặt bằng sản xuất, cạnh tranh yếu, nguồn vốn cạn kiệt… cũng đẩy làng nghề Đa Hội vào khó khăn. “Sự cạnh tranh của sắt thép nhập khẩu, đặc biệt, từ Trung Quốc đã khiến các cơ sở sản xuất, các DNNVV của làng nghề lâm vào tình trạng lao đao”, bà Cơ cho hay. Rõ ràng, sự phát triển ồ ạt, thiếu định hướng đang khiến Đa Hội lâm vào khủng hoảng. Vì vậy, để tìm lại động lực cho phát triển, không còn cách nào khác là phải định hướng lại và phát triển với các bước đi bền vững hơn. Phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường là yêu cầu cấp thiết. Đồng thời, cần có nhiều chính sách hỗ trợ nguồn vốn, định hướng sản xuất, thị trường cho DN, CSSX nhằm nâng cao sức cạnh tranh trước sức ép của thép ngoại. Chỉ khi nào tư duy “ăn xổi” bị loại bỏ, lúc đó sự phát triển mới bền vững và ổn định. Văn Hiến |
