1. Nguyên nhân xảy ra Cách mạng tháng Mười Nga
Sau Cách mạng tháng Hai, tình hình nước Nga tồn tại song song hai chính quyền đó là: chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và các xô viết đại biểu công nhân và binh lính. Sau khi nắm được chính quyền, chính phủ lâm thời đã không giải quyết những vấn đề đã hứa trước đó như vấn đề ruộng đất của nông dân, việc làm cho công nhân, tình trạng thiếu lương thực và nhất là quyết theo đuổi chiến tranh đế quốc đến cùng.
Trái với kỳ vọng của người dân Nga, lãnh đạo chính phủ lâm thời là Alexander Kerensky vẫn muốn nước Nga tiếp tục tham gia Thế chiến thứ nhất để tranh giành quyền lực với Đế quốc Đức và Đế quốc Áo – Hung, bất kể việc đất nước đã trở nên kiệt quệ và thương vong của binh sỹ đã quá lớn [tới giữa năm 1917, gần 2 triệu lính Nga đã tử trận và khoảng 5 triệu bị thương]. Tâm lý phản chiến dâng cao trong binh sỹ, người dân ở hậu phương cũng bất bình vì hy vọng có được hòa bình đã tan vỡ.
Trong hoàn cảnh đó, lãnh tụ của Đảng Bôn-sê-vích, Vladimir llyich Lenin từ Thụy Sĩ trở về nhà ga Phần Lan ngày 3 tháng 4 năm 1917 đã nhận được sự ủng hộ rất lớn của nhân dân Pê-tơ-rô-grát.
Cáng ngày chính phủ lâm thời của Kerensky càng tỏ ra yếu kém, bất lực, không thể điều hành nổi đất nước. Từ mùa thu năm 1917, nước Nga đã lâm vào một cuộc khủng hoảng rất trầm trọng. Nền kinh tế đất nước đứng trước thảm họa, sản xuất công nghiệp chỉ bằng 36,4% so với năm trước, nông nghiệp cũng sụt giảm, giao thông vận tải hầu như bị tê liệt. Nạn đói đã xảy ra ở nhiều vùng trong nước, nhất là ở các thành phố. Ngoài mặt trận, quân đội Nga tan rã hàng loạt, quân đội Đức liên tiếp chiếm được nhiều vùng lãnh thổ của Nga. Trong hoàn cảnh đó, người dân Nga cảm thấy rất bất bình với Chính phủ lâm thời.
Vào đầu tháng 10 năm 1917 không khí cách mạng bao trùm cả nước Nga, Lenin về nước trực tiếp lãnh đạo khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.
Cách mạng Tháng Mười Nga - Nguyên nhân thắng lợi và giá trị lịch sử
Cách đây 91 năm, dưới sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng Cộng sản Nga đứng đầu là V.I.Lê-nin, giai cấp công nhân và nhân dân lao động Nga đã làm nên cuộc Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười vĩ đại mở ra một thời đại mới cho loài người - thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Thắng lợi này đã chứng minh hùng hồn lời tuyên đoán của C.Mác và Ph.Ăng ghen được nêu trong “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” tháng 2/1848 rằng, chế độ tư bản chủ nghĩa lỗi thời nhất định sẽ bị thay thế bởi xã hội cộng sản văn minh thông qua quá trình cải biến cách mạng.
Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga năm 1917 thắng lợi là do những nguyên nhân cơ bản, chủ yếu sau đây:
- Một là, có sự lãnh đạo của giai cấp vô sản Nga, một giai cấp có tinh thần cách mạng triệt để, được rèn luyện, thử thách, tập dượt trong quá trình cách mạng và có nhiều kinh nghiệm. Giai cấp công nhân Nga có một đảng vô sản kiểu mới - Đảng Cộng sản, đứng đầu là V.I.Lê-nin thiên tài, được vũ trang bằng học thuyết Mác. Giai cấp công nhân Nga vừa là động lực, vừa là người lãnh đạo cách mạng. Sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt, nhạy bén của Đảng về chiến lược, sách lược là điều kiện quyết định bảo đảm thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917.
- Hai là, Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga thắng lợi vì có khối liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân. Đảng Cộng sản đã tranh thủ về mình những người đồng minh trung thành, hùng hậu, có tinh thần cách mạng là nông dân nghèo, tranh thủ được trung nông và các tầng lớp khác, đặc biệt là binh lính của giai cấp tư sản.
- Ba là, Cách mạng Tháng Mười Nga nổ ra kịp thời trong điều kiện, hoàn cảnh quốc tế thuận lợi, khi cuộc chiến tranh thế giới giữa các nước đế quốc đang diễn ra quyết liệt, chúng không thể tập trung lực lượng để chống phá cách mạng. Hơn nữa, kẻ thù của cách mạng là giai cấp tư sản Nga vừa lạc hậu, vừa yếu đuối và bị phụ thuộc vào chủ nghĩa tư bản Anh, Pháp, có lúc còn phải dựa vào các đảng cơ hội -khác.
- Bốn là, Đảng Cộng sản và Lê-nin đã vận dụng một cách uyển chuyển, khôn khéo, nhanh nhạy về chính trị, tiến công kẻ thù để giác ngộ và vận động quần chúng. Đảng Cộng sản và Lê-nin đã đánh giá đúng tình hình và chuyển biến cách mạng kịp thời, làm cho cách mạng nhanh chóng thành công. Đảng Cộng sản và Lê-nin đã kết hợp được cuộc đấu tranh cho hoà bình, đấu tranh giải phóng dân tộc và các dân tộc bị áp bức với cuộc đấu tranh cho chủ nghĩa xã hội thành một phong trào thống nhất.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga có giá trị lịch sử sâu sắc, to lớn:
- Thứ nhất, Cách mạng Tháng Mười Nga là cột mốc mở đầu thời kỳ mới, thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Thật vậy, trong lịch sử xã hội loài người, đã trải qua nhiều cuộc cách mạng to lớn nhưng chưa từng có cuộc cách mạng nào vĩ đại hơn. Cách mạng Tháng Mười Nga tạo ra bước ngoặt căn bản trong lịch sử nước Nga. Nó kết thúc cả một thời kỳ lịch sử do giai cấp bóc lột kế tiếp nhau thống trị nước Nga, mở đầu một thời kỳ lịch sử của giai cấp công nhân và nông dân lao động Nga đứng lên làm chủ vận mệnh của mình, xây dựng nền chuyên chính vô sản. Cách mạng Tháng Mười Nga vĩnh viễn xóa bỏ sự bóc lột giữa người với người, xoá bỏ mọi hình thức áp bức. Giai cấp vô sản lần đầu tiên trong lịch sử có vị trí xứng đáng là trung tâm cho mọi cuộc cách mạng mới.
- Thứ hai, Cách mạng Tháng Mười Nga tạo ra bước ngoặt làm thay đổi phương hướng, nhịp điệu tiến lên của lịch sử xã hội loài người. Nó đã chọc thủng mặt trận của chủ nghĩa đế quốc, tổ chức thành một quốc gia, một nhà nước kiểu mới của giai cấp vô sản và nhân dân lao động. Cách mạng Tháng Mười Nga không những chỉ ra sự tác động, ảnh hưởng to lớn đến quá trình phát triển của lịch sử thế giới mà còn đem lại cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động các dân tộc bị áp bức, cho những người đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc những nhận thức mới, niềm tin mới về cải tạo thế giới tư bản, về một thế giới công bằng, hợp lý hơn.
- Thứ ba, Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi đã biến chủ nghĩa xã hội khoa học từ lý luận trở thành hiện thực. Trước Cách mạng Tháng Mười, chủ nghĩa cộng sản mới chỉ là ước mơ. Nay, cách mạng thành công ở nước Nga là một hiện thực. Bằng những nguyên lý của Mác, Lên-nin đã vận dụng sáng tạo và phát triển thành công cách mạng ở một nước. Từ đây, những lý luận của chủ nghĩa Mác một lần nữa được chứng minh trong thực tiễn, đi sâu giác ngộ và vận động quần chúng. Chủ nghĩa Mác trở thành sức mạnh khi nó xâm nhập sâu vào phong trào cách mạng và lý luận đó đã được bổ sung, hoàn thiện một cách phong phú trong Cách mạng Tháng Mười Nga. Chính Cách mạng Tháng Mười Nga đã giải đáp và chứng minh rằng, chỉ có con đường cách mạng vô sản mới giải phóng được giai cấp công nhân và nhân dân lao động khỏi áp bức, bóc lột và bất công. Vì vậy, thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 đã nêu cao sự vĩ đại của chủ nghĩa Mác - Lê-nin và bản chất tốt đẹp của chủ nghĩa xã hội hiện thực.
- Thứ tư, thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga đã thức tỉnh, cổ vũ các dân tộc, các thuộc địa bị áp bức đứng lên đấu tranh chống ách xâm lược, cai trị của chủ nghĩa đế quốc, giành độc lập dân tộc và đi lên chủ nghĩa xã hội. Sau Cách mạng Tháng Mười, nhiều nơi đã thành lập các Xô-viết như: Xô-viết Hung-ga-ri, Xô-viết Xlô-va-ki-a, nhiều nơi trong các Xô-viết này, giai cấp công nhân đã bãi công, chiếm xí nghiệp của giai cấp tư sản, nông dân nổi dậy chiếm ruộng đất của địa chủ, nêu cao khẩu hiệu “noi gương nước Nga”, “Lê-nin muôn năm”. Cách mạng Tháng Mười đã thức tỉnh các dân tộc thuộc địa, đồng thời vạch ra tính tất yếu trong sự liên minh giữa phong trào công nhân với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc; và đã chỉ ra rằng, chỉ có cách mạng vô sản, chỉ có sự giúp đỡ của giai cấp công nhân các nước đã nắm chính quyền thì mới có thể giải quyết được vấn đề dân tộc. Thực tế đã chứng minh: Cách mạng Tháng Mười Nga đã mở ra khả năng rộng lớn và chỉ ra con đường thắng lợi cho phong trào cách mạng ở châu Á, trong đó có Việt Nam. Cách mạng Tháng Mười Nga có ảnh hưởng to lớn đến phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Trước cách mạng chỉ có một Đảng Cộng sản duy nhất ở Nga, nhưng sau Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917, nhiều Đảng đã được thành lập như các Đảng Cộng sản Đức, Áo, Hung-ga-ri, Ba Lan, Phần Lan… Các lực lượng tiên tiến của giai cấp công nhân đã đoàn kết lại chung quanh Đảng Cộng sản. Quốc tế Cộng sản “Quốc tế III” được thành lập năm 1919, dưới sự lãnh đạo của Lê-nin đưa phong trào cộng sản và công nhân quốc tế đến giai đoạn phát triển mạnh mẽ hơn.
- Thứ năm, Cách mạng Tháng Mười Nga là một mẫu mực kiệt xuất về chiến lược, sách lược và phương pháp cách mạng của giai cấp vô sản. Cách mạng Tháng Mười Nga có sự chỉ đạo thiên tài của Lê-nin và Đảng Cộng sản Nga; đã phân tích tình hình cách mạng một cách khách quan, đánh giá chính xác các yếu tố và điều kiện cách mạng, đề ra chiến lược, sách lược đúng đắn cho từng giai đoạn chuyển biến cách mạng như: vấn đề thời cơ cách mạng, thay đổi sách lược; vấn đề sử dụng bạo lực cách mạng, vấn đề lợi dụng và khoét sâu mâu thuẫn chủ yếu của địch… Có thể nói, những nguyên lý của C.Mác, Ph.Ăng-ghen đã được V.I.Lê-nin vận dụng một cách đúng đắn, sáng tạo trong suốt quá trình đấu tranh cách mạng mà đỉnh cao là thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại.
Hiện nay, lợi dụng sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô [cũ] và các nước Đông Âu, các thế lực thù địch và cơ hội trong nước và quốc tế đã, đang lớn tiếng bôi nhọ, phủ định những giá trị đích thực, ảnh hưởng và ý nghĩa quốc tế của Cách mạng Tháng Mười Nga. Song sự thật lịch sử vĩ đại cũng như giá trị lịch sử và tầm vóc to lớn của Cách mạng Tháng Mười Nga không gì có thể xoá nhoà được. Với tinh thần cách mạng, phương pháp xem xét khoa học, chúng ta có thể khẳng định rằng, mặc dù tình hình thế giới đang có nhiều biến động, nhưng không làm thay đổi nội dung, tính chất của thời đại ngày nay - đó là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới, mở đầu bằng thắng lợi của Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga năm 1917 vĩ đại. Nói về ý nghĩa của Cách mạng Tháng Mười Nga đối với cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười chiếu sáng năm châu, thức tỉnh hàng triệu, hàng triệu người bị bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế”[1]
Ghi chú:
[1] Hồ Chí Minh toàn tập, tập 2, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1980, tr.461.
Đại tá. TS. Nguyễn Văn Vinh - Học viện Chính trị Quân sự / Tạp chí Tổ chức Nhà nước Số 11/2008