1. Mở rộng, phát triển nông nghiệp.
a. Bối cảnh lịch sử:
- Từ X - XV, là giai đoạn đầu của thời kì phong kiến độc lập, cũng là thời kì đất nước thống nhất.
- Bối cảnh đó là điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế.
b. Sự phát triển của nông nghiệp:
- Diện tích ruộng đất ngày càng được mở rộng:
- Chú trọng mở mang hệ thống thuỷ lợi.
- Nhà Lý, Trần, Lê: đều quan tâm bảo vệ sức kéo và giống cây nông nghiệp.
=> Chính sách của nhà nước đã thúc đẩy nông nghiệp phát triển, đời sống nhân dân ấm no, trật tự xã hội ổn định, độc lập được củng cố.
2. Phát triển thủ công nghiệp.
a. Thủ công nghiệp trong nhân dân.
* Các nghề thủ công cổ truyền phát triển, chất lượng sản phẩm được nâng cao.
- Rèn sắt, đúc đồng, ươm tơ dệt lụa, làm gốm sứ...
- Nghề chạm khắc đá, làm đồ trang sức, nhuộm vải, khai thác tài nguyên phát triển.
- Một số làng nghề thủ công ra đời: Bát tràng [ Hà Nội], Chu Đậu [ Hải Dương], Thổ Hà [Bắc Giang], Huê Cầu [Hưng Nguyên]...
b. Thủ công nghiệp nhà nước:
- Nhà nước thành lập các quan xưởng.
- Đầu thế kỉ XV, các quan xưởng đã chế tạo được súng thần cơ [ Đại bác], đóng thuyền chiến có lầu.
=>Nhận xét chung: thủ công nghiệp thời kì này phát triển phong phú, một số ngành đạt trình độ cao, chất lượng tốt, chủ yếu phục vụ nhu cầu trong nước.
3. Mở rộng thương nghiệp.
a. Nội thương.
- Chợ làng, chợ huyện, chợ chùa mọc lên nhiều nơi.
- Kinh đô Thăng long là đô thị lớn vừa làm thủ công vừa buôn bán.
b. Ngoại thương.
- Thời Lý -Trần: ngoại thương khá phát triển:
- Nhiều bến cảng được thành lập: Vân Đồn [ Quảng Ninh], Lạch Trường [ Thanh Hoá], Càn Hải [ Nghệ An], Hội Thống [ Hà Tĩnh]...
4. Tình hình xã hội và cuộc đấu tranh của nông dân.
- Sự phát triển kinh tế thúc đẩy nhanh sự phân hoá xã hội:
- Ruộng đất ngày càng tập trung trong tay địa chủ, quý tộc.
- Giai cấp thống trị ăn chơi xa xỉ, không quan tâm đến nhân dân.
- Từ thế kỉ XIV, thiên tai, mất mùa, đói kém làm đời sống nhân dân vô cùng cực khổ.
- Nhiều cuộc đấu tranh xảy ra làm nhà Trần suy vong.
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Hướng dẫn trả lời câu hỏi giữa bài học
Câu 1: Trang 92 – sgk lịch sử 10
- Nhà nước và nhân dân Đại Việt đã làm gì để phát triển nông nghiệp?
- Sự phát triển nông nghiệp đương thời có ý nghĩa gì đối với xã hội?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 2: Trang 93 – sgk lịch sử 10
Sự ra đời của các làng nghề thủ công có ý nghĩa đối với sự phát triển của thủ công nghiệp.
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 3: Trang 93 – sgk lịch sử 10
Em đánh giá như thế nào về thủ công nghiệp nước ta đương thời.
=> Xem hướng dẫn giải
Hướng dẫn giải các bài tập cuối bài học
Câu 1: Trang 95 – sgk lịch sử 10
Những nguyên nhân nào tạo nên sự phát triển nông nghiệp các thế kỉ X – XV?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 2: Trang 95 – sgk lịch sử 10
Hãy nêu những biểu hiện nói lên sự phát triển của thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Lý, Trần, Lê?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 3: Trang 95 – sgk lịch sử 10
Sự phân hóa xã hội ở thế kỉ XIV dẫn đến hậu quả gì?
=> Xem hướng dẫn giải
I. Tư tưởng, tôn giáo
Thế kỷ X-XV Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo có điều kiện phát triển
- Phật giáo:
- Thời Lý -Trần: Giữ vị trí đặc biệt quan trọng và rất phổ biến
- Thời Lê sơ: Bị hạn chế thu hẹp và hoà nhập vào trong nhân dân
- Nho giáo:
- Thời Lý ?Trần: Dần dần trở thành hệ tư tưởng chính của giai cấp thóng trị song không phổ biến trong nhân dân
- Thời Lê sơ: Chíêm địa vị độc tôn
- Đạo giáo:
- Không phổ cập nhưng hoà lẫn vào tín ngưỡng dân gian
II.Giáo dục, văn học, nghệ thuật, khoa học kỹ thuật
1.Giáo dục
- Thời Lý-Trần:
- Năm 1070 vua Lý Thánh Tông cho lập Văn Miếu
- Năm 1075 khoa thi quốc gia đầu tiên được tổ chức
- Nội dung học tập cũng được quy định chặt chẽ
- Thời Lê sơ:
- Quy chế thi cử được ban hành rõ ràng
- 1484 dựng bia ghi tên Tiến sĩ
*Tác dụng
- Nâng cao dân trí
- Đào tạo nhân tài xây dựng và bảo vệ đất nước nhưng không tạo điều kiện cho phát triển kinh tế
2. Văn học
- Trước thế kỷ XIII: Thơ văn mang đậm màu sắc Phật giáo
- Từ thế kỷ XIII-XV:Văn học dân tộc chữ Hán và chữ Nôm ngày càng phát triển
- Nội dung:
- Thể hiện tinh thần dân tộc, lòng yêu nước, tự hào dân tộc
- Ca ngợi những chiến công oai hùng, cảnh đẹp của quê hương đất nước.
3. Nghệ thuật
a. Kiên trúc - Điêu khắc
- Đạt nhiều thành tựu:Tháp Báo Thiên,Tượng Phật Quỳnh Lâm, Chuông Quy Điền, Vạc Phổ Minh ó“An Nam tứ đại khí”
- Mang một nét đặc sắc, độc đáo của nền văn minh Đại Việt
- Ảnh hưởng của Phật, Nho giáo và Chăm Pa
b. Nghệ thuật sân khấu,ca múa nhạc:
- Ra đời trong dân từ sớm và ngày càng phát triển
- Mang đậm tính dân gian truyền thống
4. Khoa học-kỹ thuật
- Khoa học xã hội:
- Sử học: Đai Việt sử kí, Lam Sơn thực lục
- Địa lí: Dư địa chí…
- Khoa học tự nhiên:
- Toán học: Đại thành toán pháp, lập thành toán pháp
- Quốc phòng:
- Súng thần cơ
- Thuyền chiến có lầu
- Thành nhà Hồ
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Hướng dẫn trả lời câu hỏi giữa bài học
Câu 1: Trang 102 – sgk lịch sử 10
Nhận xét vị trí của Phật giáo ở các thế kỉ X – XIV?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 3: Trang 105 – sgk lịch sử 10
Hãy nhận xét về đời sống văn hóa của nhân dân thời Lý, Trần, Lê.
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 4: Trang 105 – sgk lịch sử 10
Lập bảng thống kê các thành tựu khoa học – kĩ thuật?
=> Xem hướng dẫn giải
Hướng dẫn giải các bài tập cuối bài học
Câu 1: Trang 105 – sgk lịch sử 10
Trình bày tóm lược sự phát triển của giáo dục qua các thời Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, Lê Sơ?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 2: Trang 105 – sgk lịch sử 10
Vì sao phật giáo rất phát triển dưới thời Lý, Trần nhưng đến thời Lê lại không phát triển?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 3: Trang 105 – sgk lịch sử 10
Thống kê các thành tựu văn học, nghệ thuật ở các thế kỉ XI – XV?
=> Xem hướng dẫn giải
Trắc nghiệm lịch sử 10 bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỉ X - XV [P2]