Hòa chung cùng khí thế chiến đấu hào hùng, oanh liệt cùng với biết bao công trạng lẫy lừng của những vị tướng tài ba, Phạm Ngũ Lão là một trong những vị danh tướng được muôn đời mến mộ. Ông còn là một nhà thi sĩ xuất sắc của nền văn học Việt nam, nổi bật trong số ấy là bài thơ Tỏ Lòng. Bằng tình yêu nước thương dân và khát vọng được cống hiến với sự nghiệp của đất nước, những tư tưởng tình cảm đấy đã được tác giả gửi gắm trọn vẹn trong tác phẩm Tỏ lòng.
Tỏ lòng là một lời tâm sự của nhà thơ về những khát khao, hi vọng của một đấng nam nhi sống trên đời. Qua đó, tác giả đã thể hiện sự yêu mến, lòng tự hào của những người lính chiến đấu của quân đội nhà Trần. Mở đầu bài thơ, ta đã thấy hình ảnh của danh tướng Phạm Ngũ Lão hiện lên thật oai hùng biết bao:
“Hoành sóc giang sơn cáp kỷ thu,
Tam quân tỳ hổ khí thôn Ngưu. ”
Câu thơ đầu tiên là một câu thơ có hình tượng kỳ vĩ, tráng lệ mang tầm vóc to lớn của cả giang sơn. “Hoành sóc” tức chỉ những người anh hùng tay cầm ngang ngọn giáo tung hoành ngang dọc khắp muôn nơi. Họ đã kiên cường chiến đấu muôn nẻo của chốn giang sơn đất nước này, không quản thời gian mệt mỏi suốt bao “kỷ thu”. Câu thơ mang cả chiều dài của không gian và thời gian vào từng câu chữ. Nó càng thể hiện được tư thế của người chiến sĩ thuở “Bình Nguyên” khi ra trận chiến đấu. Trong trận chiến ấy ta còn thấy được sự đoàn kết sức mạnh của ba quân kể có thể chiến thắng được giặc thù. Tác giả dùng hình ảnh “nuốt trôi trâu” tức là những kẻ thù giặc, tuy hung hăng to lớn nhưng cũng không khiến sức mạnh của quân ta bị lung lay. Hình ảnh ẩn dụ so sánh ấy quả thực vô cùng độc đáo, để biểu hiện vị thế không bao giờ bị khuất phục của đội quân ta mà còn khơi nguồn cảm hứng, tự hào của muôn dân với những cống hiến của những vị danh hùng thời ấy.
“Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu”
Một người “nam nhi” khi quyết tâm được ra trận luôn mang trong mình một tâm thế chiến đấu rằng: luôn phải chiến đấu hết mình không quản ngại gian khó để lập được chiến công, giành được chiến thắng cho dân tộc. Khát vọng ấy là khát vọng chung của tất cả những đấng nam nhi thời bấy giờ. Tư tưởng “làm trai cho đáng nên trai”, những sứ mệnh trách nhiệm đang được giao trên đôi vai của họ về sự nghiệp giải phóng đất nước là mục tiêu sống của những người lính chiến đấu ấy. Họ mơ ước và tự hào về những chiến công oanh liệt của mình. Sẽ thật vui sướng, hạnh phúc biết bao nhiêu khi tên tuổi của mình được sánh vai cùng với anh hùng Vũ Hầu Gia Cát lương. Nhân đây, Phạm Ngũ Lão đã nhắc tới tài năng của Vũ Hầu như một tấm gương, điển tích điển cố mà muôn đời cần noi gương. Tác giả muốn nhắc nhở những tướng sĩ cần phải luôn trau dồi học tập, rèn luyện lòng dũng cảm và không bao giờ được ngủ quên trên chiến thắng. Có như vậy, tên tuổi của họ mới không bị hổ thẹn với những thời tuyên thệ như trong thơ của Nguyễn Công Trứ:
“Đã có tiếng ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông”
Tức đã sinh ra trên thế gian này, nhất định phải được cống hiến, ghi danh với non sông để không làm hổ thẹn với đấng sinh thành, với vua cha. Vậy nên khi nghe thuyết kể về Vũ hầu, thì những công lao mà Phạm Ngũ Lão đã cống hiến vẫn còn khiến tác giả cảm thấy e thẹn.
Bài thơ “Tỏ lòng” được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, từng lời thơ như một lời khẳng định hào hùng, đanh thép về ý chí chiến đấu và khát vọng cống hiến của tác giả đối với đời. Xuyên suốt bài thơ, Phạm Ngũ Lão đã bộc bạch những nỗi lo lắng và mong muốn được phục vụ đất nước, thật khiến cho người đọc cảm thấy khâm phục biết bao nhiêu.
chúc bạn học tốt
“Tỏ lòng” của Phạm Ngũ Lão là bài thơ đã làm nổi bật lí tưởng sống cao cả của chính tác giả. Lí tưởng sống ấy của Phạm Ngũ Lão được thể hiện trong bài thơ thông qua bức tượng đài đẹp đẽ của một trang nam nhi với tầm vóc hào hùng, tấm lòng đáng trọng và ý chí quyết tâm thực hiện những hoài bão cao đẹp trong hoàn cảnh đất nước có giặc ngoại xâm. Đặc biệt được thể hiện rất rõ qua 2 câu thơ cuối bài.
Với hào khí của một thời chiến đấu oai hùng, bảo vệ từng mảnh đất cho giang sơn đất nước, Phạm Ngũ Lão đã nói lên những suy nghĩ của bản thân về trí làm trai thời ấy:
"Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu"
[Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu]
Phạm Ngũ Lão đã nhắc đến món nợ công danh "công danh trái". Đối với những người nam nhi sống trong thời đại xưa, con đường công danh vô cùng quan trọng. "Nợ công danh" ở đây không phải là công danh tầm thường, ích kỷ cho riêng bản thân mình. Mà nó chính là món nợ lớn với đất nước, là ý trí và tài năng của một người nam tử hán đại trượng phu, đầu đội trời chân đạp đất, dám hi sinh vì nghĩa lớn, vì sự nghiệp chung của toàn dân tộc.
Đến câu thơ cuối cùng tác giả thể hiện sự khiêm tốn của mình, cho rằng những việc mình làm cho đất nước chưa có gì cả nên luống thẹn:
“ Luống thẹn tai nghe thuyết Vũ Hầu”
[Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu]
Phạm Ngũ Lão “thẹn” chưa có tài mưu lược lớn như Vũ Hầu Gia Cát Lượng đời Hán để trừ giặc, cứu nước. Thẹn bởi vì so với cha ông mình chưa có gì đáng nói. Gia Cát Lượng là quân sư của Lưu Bị, mưu trí tuyệt vời, song điểm làm cho Gia Cát Lượng nổi tiếng là lòng tuyệt đối trung thành với chủ. Vì thế “luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu” thực chất là một lời thề suốt đời tận tụy với chủ tướng Trần Hưng Đạo, “thẹn” còn được hiểu là cách nói thể hiện khát vọng, hoài bão muốn sánh với Vũ hầu. Xưa nay, những người có nhân cách vẫn thường mang trong mình nỗi thẹn. có thể thấy trong nhà thơ có một tư tưởng anh hùng yêu nước lớn mà lại còn có cả sự trung quân nữa. Bấy nhiêu điều mà ông làm được khi đi đánh giặc, ông đều cho là chưa làm được gì với núi sông của mình.
Qua câu thơ, Phạm Ngũ Lão đã thể hiện nỗi lòng, khát khao của bản thân muốn cống hiến nhiều hơn nữa cho giang sơn, đất nước để trả món nợ công danh của trí làm trai. Nhà thơ Nguyễn Công Trứ cũng từng có nhiều vần thơ hay khi nói về "phận sự làm trai":
"Vũ trụ chức phận nộiĐấng trượng phu một túi kinh luân.Thượng vị đức, hạ vị dân,
Sắp hai chữ "quân, thân" mà gánh vác"
Phạm Ngũ Lão đã là một danh tướng, có công lớn với đất nước với thời nhà Trần. Vậy mà ông vẫn luôn cảm thấy hổ thẹn khi nghe "thuyết Vũ Hầu". Ông đã khéo léo khi nhắc đến một người dưng trí đa mưu là Gia Cát Lượng trong thời Tam Quốc để thể hiện nỗi thẹn của mình.
Như vậy, mặc dù chỉ được thể hiện trong số lượng chữ hạn định của thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật nhưng Phạm Ngũ Lão đã để tác phẩm “Tỏ lòng” ghi lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Dấu ấn đó được tạo nên từ việc tác giả đã xây dựng nên hình ảnh của một người anh hùng vừa có sức mạnh, vừa có lí tưởng. Không những thế, người anh hùng ấy lại mang vẻ đẹp của một nhân cách cao cả cùng khí thế hào hùng của thời đại. Tác phẩm của Phạm Ngũ Lão cũng đã giúp cho những thế hệ thanh niên mọi thời đại nhận được một bài học có giá trị, đó là sống trên đời thì phải có ước mơ, lí tưởng và cần phấn đấu không ngừng để biến ước mơ, lí tưởng ấy trở thành hiện thực.
Đề bài: Phân tích hai câu cuối bài Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão
Mục lục bài viết:
I. Dàn ý chi tiết
II. Bài văn mẫu
Phân tích hai câu cuối bài Tỏ lòng
I. Dàn ý Phân tích hai câu cuối bài Tỏ lòng [Chuẩn]
1. Mở bài
Giới thiệu về bài thơ Tỏ lòng và hai câu thơ cuối của bài
2. Thân bài
- 2 câu thơ cuối cùng, nhà thơ tập trung thể hiện khát vọng lập công cao đẹp và nỗi thẹn của "kẻ làm trai":
"Nam nhi vị liễu công danh trái"
+ Trong xã hội xưa, những trang nam nhi thường coi việc trả nợ công danh là mục tiêu, khát vọng lớn nhất của cuộc đời.+ Phạm Ngũ Lão cũng đề cao lí tưởng trung quân ái quốc, khát vọng lập công của kẻ làm trai.
+ Khát vọng công danh của Phạm Ngũ Lão không chỉ thể hiện tinh thần trách nhiệm cao mà còn bộc lộ nhân cách cao đẹp của một con người, một vị tướng mang khát khao cứu nước, giúp đời cao đẹp.
"Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu"
+ Tự nhận thấy cái nợ công danh chưa trả xong "Nam nhi vị liễu công danh trái" nên nhà thơ luôn canh cánh một nỗi thẹn.+ "Vũ Hầu" được nhắc đến trong câu thơ là Khổng Minh Gia Cát Lượng, một người tài trí hơn người, giỏi tài mưu lược, ông cũng được coi là biểu tượng đẹp về chí làm trai.+ Phạm Ngũ Lão thấy hổ thẹn vì ông cho rằng bản thân còn chưa trả xong nợ công danh, chưa hoàn thành trách nhiệm của kẻ làm trai với đất nước, nhân dân.
+ Nỗi thẹn ấy cũng thật đáng trân trọng, đó là cái thẹn của một người có tài năng, nhân cách, trách nhiệm với cuộc đời.
3. Kết bài
Nêu cảm nghĩ chung
II. Bài văn mẫu Phân tích hai câu cuối bài Tỏ lòng [Chuẩn]
Phạm Ngũ Lão là danh tướng tài ba dưới thời nhà Trần, ông không chỉ có tài thao lược mà còn là một người có chí lớn, có ý thức trách nhiệm sâu sắc với vận mệnh đất nước, với cuộc đời. Lí tưởng cứu nước cao đẹp và khát vọng lập công cũng được thể hiện rõ nét trong những tác phẩm thơ văn của ông, tiêu biểu nhất có thể kể đến bài thơ "Thuật hoài" [Tỏ lòng], đặc biệt là trong hai câu thơ cuối của bài.
Thuật hoài là bài thơ mang đậm hào khí Đông A, trong những câu thơ đầu, Phạm Ngũ Lão đã tái hiện đầy sống động hào khí mạnh mẽ và sức mạnh "nuốt trôi trâu" của quân đội thời Trần. Trong những câu thơ cuối cùng, nhà thơ tập trung thể hiện khát vọng lập công cao đẹp và nỗi thẹn của "kẻ làm trai":
Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu
Dịch thơ:
Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe thuyết Vũ Hầu
Ở những câu thơ đầu, chúng ta đã bắt gặp hình ảnh của một đấng anh hùng cầm ngang ngọn giáo trấn giữ non sông. Hình ảnh bi tráng của người anh hùng hiên ngang, mạnh mẽ, đầy quyết tâm giữa trận mạc mang đến cho chúng ta những cảm nhận thật đẹp về quân tướng thời Trần. Thế nhưng hào hùng là vậy, lẫm liệt là vậy nhưng Phạm Ngũ Lão vẫn thấy trăn trở một nỗi thẹn trong lòng. Đó là nỗi thẹn của một con người có nhân cách, có trách nhiệm với cuộc đời.
"Nam nhi vị liễu công danh trái"
Trong xã hội xưa, những trang nam nhi thường coi việc trả nợ công danh là mục tiêu, khát vọng lớn nhất của cuộc đời. Công danh ở đây không phải là việc mang vinh hoa phú quý cho bản thân mà nhằm dâng hiến tài năng, công sức cho cuộc đời, đó là lẽ sống cao đẹp và cũng rất đáng trân trọng. Ta cũng từng bắt gặp những vần thơ viết về chí nam trai như:
"Làm trai đứng trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông"
[Nguyễn Công Trứ]
Ở đây, Phạm Ngũ Lão cũng đề cao lí tưởng trung quân ái quốc, khát vọng lập công của kẻ làm trai. Nhà thơ cho rằng, đã làm thân nam nhi thì phải có công danh hiển hách, phải mang được tài trí của bản thân để đóng góp cho cuộc đời. Khát vọng công danh của Phạm Ngũ Lão không chỉ thể hiện tinh thần trách nhiệm cao mà còn bộc lộ nhân cách cao đẹp của một con người, một vị tướng mang khát khao cứu nước, giúp đời cao đẹp. Tự nhận thấy cái nợ công danh chưa trả xong "Nam nhi vị liễu công danh trái" nên nhà thơ luôn canh cánh một nỗi trăn trở:
"Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu"
"Vũ Hầu" được nhắc đến trong câu thơ là Khổng Minh Gia Cát Lượng- vị quân sư tài ba đã giúp Lưu Bị lập nên bao chiến công hiển hách. Khổng Minh là người tài trí hơn người, giỏi tài mưu lược được người đời kính nể, ông cũng được coi là biểu tượng đẹp về chí làm trai. Đứng trước tấm gương sáng của Vũ Hầu, Phạm Ngũ Lão thấy hổ thẹn vì ông cho rằng bản thân còn chưa trả xong nợ công danh, chưa hoàn thành trách nhiệm của kẻ làm trai với đất nước, nhân dân. Nỗi thẹn ấy cũng thật đáng trân trọng, đó là cái thẹn của một người có tài năng, nhân cách, trách nhiệm với cuộc đời. Phạm Ngũ Lão bày tỏ nỗi thẹn khi nghe thuyết Vũ Hầu không chỉ thể hiện sự kính trọng với bậc tiền nhân mà còn thể hiện khát vọng muốn noi gương người xưa tận trung báo quốc.
Như vậy, hai câu thơ cuối của bài đã thể hiện được quan niệm về chí làm trai và khát vọng lập công mạnh mẽ của Phạm Ngũ Lão. Bài thơ không chỉ thể hiện được hùng tâm tráng trí và hoài bão cao đẹp của đấng nam nhi đương thời mà còn khích lệ tinh thần yêu nước, ý thức trách nhiệm và sự cống hiến cho đất nước ở thế hệ thanh thiếu niên hiện đại.
-----------------HẾT----------------
Bên cạnh bài Phân tích hai câu cuối bài Tỏ lòng, các em có thể tham khảo thêm: Cảm nhận về bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão, Vẻ đẹp hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ Tỏ lòng, Phân tích bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão, Cảm tưởng của anh [chị] về bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lãođể thấy được hình ảnh đẹp của người anh hùng cầm ngang ngọn giáo trấn giữ non sông và khát vọng lập công danh cao đẹp, đáng trân trọng.
Khi Phân tích hai câu cuối bài Tỏ lòng các em sẽ hiểu được chí làm trai của nam nhi trong xã hội xưa đồng thời cảm nhận được khát vọng lập công và lí tưởng sống cao đẹp của Phạm Ngũ Lão được thể hiện qua bài thơ.