Các đường lên đèo được xây dựng như thế nào năm 2024

Ấy là đèo Cả qua mấy nét phác nhanh bằng ngôn từ của thi sĩ Hữu Loan năm 1946. Để rồi đằng đẵng 70 năm qua, cho dù đã nới rộng, kê nền tráng nhựa, không còn heo hút, đèo Cả vẫn uốn mình lượn lách giữa núi cao, mây trời vần vũ.

Đèo Cả! Đèo Cả! Núi cao ngút! Mây trời Ai Lao Sầu đại dương! Dặm về heo hút Đá Bia mù sương

Ấy là đèo Cả qua mấy nét phác nhanh bằng ngôn từ của thi sĩ Hữu Loan năm 1946. Để rồi đằng đẵng 70 năm qua, cho dù đã nới rộng, kê nền tráng nhựa, không còn heo hút, đèo Cả vẫn uốn mình lượn lách giữa núi cao, mây trời vần vũ. Những dòng người xe bộ hành dọc đường thiên lý vào Nam, ra Bắc vẫn phải đi qua con đèo khúc khuỷu hiểm nguy như đánh cược số mạng của mình. Vậy nhưng mùa xuân Đinh Dậu 2017 sẽ là mùa xuân cuối cùng khách phải leo qua con đèo nguy hiểm nhất, nhì miền Trung. Rồi đây, đèo Cả với những nét phác thảo trong thơ Hữu Loan sẽ chỉ còn trong thi ức một thời để những ai ưa khám phá tìm về một chặng đường xưa trong ngàn dặm nước non!

Núi Đá Bia quanh năm mây phủ

Dặm dài lịch sử

Đèo Cả! Tôi không nhớ mình đã từng bao nhiêu lần bằng cả đường bộ, đường sắt đi qua con đèo như vách ngăn hai vùng đất Phú Yên, Khánh Hòa. Nhưng chắc chắn mỗi lần có dịp qua đây, tôi cứ tự đắm mình với những khung cảnh tuyệt mỹ giữa một bên là núi đá hoa cương dựng đứng áp ngực ra phía biển xanh ngăn ngắt như câu thơ của cố nhà thơ Phạm Ngọc Cảnh: “Suốt miền Trung núi choài ra biển/Nên gập ghềnh câu lý ngựa ô qua”.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm và động viên kỹ sư, công nhân đang thi công hầm đường bộ qua đèo Cả

Đèo Cả! Hay là đèo Cục Kịch như cách gọi dân gian là đoạn đường kéo từ chân núi Đá Bia đến Đại Lãnh có chiều dài khoảng 12km nhưng có đến 98 vòng cua, trong đó có 10 vòng cua nguy hiểm. Con đèo được kiến tạo bởi một trong những nhánh núi của dải Trường Sơn đâm ngang ra biển ấy đã lừng lững đi vào những trang sử Việt từ thế kỷ XV. Năm 1471, khi mở rộng cương vực của Đại Việt, vua Lê Thánh Tông đã lấy núi Đá Bia sừng sững như cột chống trời làm ranh giới hai nước Việt - Chăm. Suốt gần 2 thế kỷ, con đường Nam tiến của Đại Việt đã bị chặn lại bởi hòa ước giữa 2 bên và phần nào đó là bởi sự hiểm trở của đèo Cả. Mãi đến tháng Tư năm Quý Tỵ (1653), vua Chiêm Thành là Bà Tấm xâm phạm đất Phú Yên, chúa Nguyễn Phúc Tần sai cai cơ Hùng Lộc đi đánh. Bà Tấm thua trận xin hàng, chúa Nguyễn tiếp nhận vùng đất từ mũi Đá Bia đến sông cái Phan Rang đặt dinh mới là Thái Khang (nay là tỉnh Khánh Hòa). Kể từ đó, tao nhân mặc khách nước Việt đã biết đến một danh thắng của trời Nam. Để rồi năm 1836, vua Minh Mạng đã cho khắc dãy Đại Lãnh vào Tuyên Đỉnh trong hệ thống Cửu Đỉnh đặt trước sân Thái Miếu ở hoàng thành Huế. Tiếp đến, cuối thế kỷ XIX, Phan Thanh Giản - vị tiến sĩ đầu tiên của Nam kỳ trên đường về kinh đô (Huế), ngang qua đèo Cả từng có bài thơ Vịnh Đá Bia với tựa đề: Nhất phiến sơn đầu thạch (Mảnh đá đầu non dựng).

Công trường hầm đường bộ đèo Cả luôn nhộn nhịp

Đèo Cả! Đó còn là những trang sử bi hùng của dân tộc gắn liền với con đường đèo xuyên suốt gần 400 năm nhập vào Đại Việt (tính từ năm 1653). Nơi đây từng là chiến trường ác liệt giữa quân Tây Sơn và Nguyễn Ánh, cũng từng là nơi diễn ra nhiều trận đánh chống giặc ngoại xâm. Với tôi, mỗi khi đặt chân đến đèo Cả lòng lại ngân vang những câu thơ đượm màu cổ thi của nhà thơ Hữu Loan: “Đèo Cả/Đèo Cả/Núi cao ngút/Mây trời Ai lao/Sầu đại dương/Dặm về heo hút/Đá Bia mù sương…”. Trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp, những người lính Nam tiến đã chọn ngọn đèo “heo hút cồn mây súng ngửi trời này” để làm nơi trấn giữ, chặn bước chân giặc ra phía Bắc. Với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, những người lính vệ quốc đã làm nên nhiều trận đánh vang dội như thi sĩ đã tạc trong thơ:

"Nhưng đèo Cả vẫn đứng vững Đèo Cả Nam máu giặc mấy lần nắng khô”.

Đoạn thơ rớt dòng liên tục như sự khúc khuỷu hiểm nguy của ngọn đèo. Đèo Cả! Mạch trải về phía đông là Vũng Rô lừng danh nơi tiếp nhận vũ khí từ miền Bắc chuyển vào bằng những chuyến tàu “không số” huyền thoại. Sự kiện Vũng Rô tháng 2-1965 là một trang sử bi tráng trong lịch sử đường Hồ Chí Minh trên biển. Nhìn rộng ra, biết bao đau thương, mất mát đã đổ xuống mảnh đất nhoài mình ra biển này trong suốt chiều dài đấu tranh giành độc lập, bảo vệ sự thống nhất nước nhà.