Cách thụ phấn hoa sầu riêng

Sầu riêng là một trong những cây trồng có giá trị kinh tế cao; tuy nhiên đây lại là một trong những cây trồng cực kỳ “ khó tính”.

Mặc dù vậy, những năm gần đây diện tích trồng sầu riêng tại một số khu vực của miền Trung và Tây Nguyên tăng đột biến. Trồng sầu riêng không khó nhưng để sầu riêng cho quả và giữ quả không rụng, trái tròn đầy thì khâu kỹ thuật là vô cùng quan trọng.

Sau đây chúng tôi xin giới thiệu và hướng dẫn ngắn gọn cho bà con các bước thụ phấn và định quả cho cây sầu riêng:

1- Thời điểm, đặc tính nở hoa

Sự khác biệt lớn của cây sầu riêng so với một số cây ăn trái khác ở một số điểm sau:

-  Thứ nhất:  Hoa sầu riêng sẽ nở, thụ phấn và thụ tinh vào ban đêm; vì vậy quá trình thụ phấn của sầu riêng cũng khác biệt. Ngoài phương thức thụ phấn nhờ gió và côn trùng ra thì còn một đối tượng đặc biệt nữa đó là con Dơi lưỡi dài (loài dơi chuyên hút mật hoa).

Khoảng 17 giờ chiều hoa bắt đầu nở, lúc này vòi nhụy sẽ vươn dài ra trước và tiết dịch nhầy;

+ Khoảng 19 giờ, bao phấn của nhị sẽ bung ra và đến khoảng 23 giờ đêm sẽ rụng phấn;

- Thứ hai:  Cấu tạo vòi nhụy dài hơn so với vòi nhị, vì vậy mặc dù hoa sầu riêng nằm ở thế treo chuông hướng địa nhưng vẫn có thể tự thụ được trong trường hợp không có các yếu tố ngoại cảnh khác (côn trùng, gió, dơi …).

(Cấu tạo hoa của cây sầu riêng)

2. Kỹ thuật thụ phấn cho sầu riêng

2.1. Dụng cụ và cách lấy phấn.

- Dụng cụ: Sử dụng tô bằng sứ hoặc thủy tinh để đựng hoa và hạt phấn; một miếng vải màn (mùng) để che đậy; một cây cọ lông (hoặc dùng bông gòn thay thế) buộc vào một cây sào nhỏ dài khoảng 2 m

- cách lấy hoa và phấn hoa:

+ Bước 1- xác định thời điểm lấy hoa và phấn hoa: vào khoảng 17 giờ đến 18 giờ;

+ Bước 2 - Chọn hoa: Chọn những hoa khỏe mạnh, sắp nở;

+ Bước 3 – Lấy hoa, phấn hoa và bảo quản: Cắt những bông sắp nở, để vào trong tô; sau đó dùng vải màn (mùng) đậy kín lên trên; đưa vào trong phòng, bảo quản ở nhiệt độ thường; sau 2 tiếng ( khoảng 20 giờ đêm), tiến hành gỡ bỏ cánh hoa, đài hoa và vòi nhị ra khỏi tô, trong tô lúc này chỉ còn lại hạt phấn của hoa.

Chọn những hoa sắp nở 

2.2. Thụ phấn cho sầu riêng

- Bước 1 – Xác định thời điểm thụ phấn: Khoảng từ 20 giờ đến 22 giờ (không quá 22 giờ đêm)

- Bước 2- Tiến hành thụ phấn: Dùng cọ lông chấm nhẹ vào phấn hoa trong tô, sau đó chấm vào đầu nhụy của những hoa đã nở đang ở trên cành (lưu ý: thao tác nhẹ nhàng, tránh làm dập vòi nhụy và cánh hoa). Tiến hành thụ phấn tuần tự từ cành cao xuống đến cành thấp; ưu tiên lựa chọn những chùm hoa ở những cành to và thân (những chùm hoa ở các cành có đường kính nhỏ hơn 3cm thì không nên thụ phấn.

Hoa sầu riêng nở vào cuối buổi chiều (lúc 5 giờ chiều) nướm nhụy cái bắt đầu nhận phấn từ khi hoa nở cho đến sáng hôm sau. Nếu không được thụ phấn hoa sẽ rụng.

Hoa sầu riêng rụng

Nhưng bao phấn của nhị đực lại mở ra để tung phấn vào lúc 7 giờ tối và rụng đi vào trước nửa đêm (11 giờ khuya).

Như vậy, khi bao phấn mở ra là thời điểm lấy phấn thích hợp nhất.

Bao phấn của hoa mở ra

3. Lấy phấn hoa

- Vào buổi sáng tiến hành cắt các hoa sắp nở của giống dùng làm bố (hoa khỏe mạnh, cân đối...), cắt lấy các chùm nhị đực để vào chén, đĩa sứ hay thủy tinh, lấy vải màn trùm lại để nơi cao ráo. Đến chiều bao phấn bắt đầu nở.

- Chập tối, gỡ bỏ cuống nhị, bao phấn ra bên ngoài. Phấn sẽ còn lại trong chén, đĩa sứ hay thủy tinh.

4. Bảo quản phấn hoa

Phấn được bảo quản trong đĩa thủy tinh, đậy vải màn lên và để nơi khô ráo.

5. Tiến hành thụ phấn bổ sung

5.1. Xác định thời điểm thụ phấn bổ sung

Thụ phấn bổ sung cho sầu riêng được thực hiện vào lúc 20 - 22 giờ đêm và hầu hết các hoa trên chùm đều nở rộ.

Chùm hoa cần thụ phấn

5.2. Rắc (quyét) phấn hoa lên nuốm nhụy

Khi thụ phấn, chúng ta dùng cọ mịn hoặc que tre có gắn bông gòn chấm nhẹ vào dụng cụ đựng phấn (đã lấy sẵn) để hạt phấn bám vào cọ và dùng cọ này quét nhẹ nhàng lên nuốm nhụy của chùm hoa cần thụ phấn bổ sung (hình 4.5.4), tránh làm tổn thương đầu nhụy.

Thụ phấn cho hoa

- Lưu ý:

+ Để gia tăng tỉ lệ đậu quả cần trồng nhiều giống sầu riêng trong cùng một vườn để tăng khả năng thụ phấn chéo.

+ Bón phân, nhất là lân và kali hay phun các loại phân bón qua lá để tăng tỉ lệ đậu quả khi hoa nở.

Hạn chế dùng thuốc trừ sâu trong mùa hoa nở để các côn trùng hoạt động giúp gia tăng sự thụ phấn chéo.