Từ lâu cỏ máu được rao bán tràn lan và quảng cáo là thần dược trên mạng xã hội. Vậy, cỏ máu là gì và uống có máu có tốt không?
Cỏ máu là gì?
Cây cỏ máu có những tên gọi khác như huyết đằng, kê huyết đằng, cây huyết rồng, đại hoàng đằng, hồng đăng... Tên khoa học của cây cỏ máu là Sargentodoxaceae, thuộc họ huyết đằng.
Cây cỏ máu thuộc dạng cây dây leo, kích thước lớn và thân gỗ. Thân cây dài lên đến 10 mét, đường kính thân 3-4 cm, hình trụ tròn hoặc hơi dẹt với lớp vỏ màu nâu nhạt và hơi thô ráp. Sở dĩ cây có tên là cây cỏ máu là vì khi cắt đôi thân cây sẽ thấy chảy ra nhựa màu đỏ tương tự như màu máu.
Phần lá cây cỏ máu dạng lá kép, gồm 3-9 lá chét hình trứng, mặt trên bóng nhẵn, màu xanh đậm còn mặt dưới màu nhạt hơn.
Hoa của cây cỏ máu đâm ra từ các nách lá, phần cuống nhỏ, phủ lông mịn bên ngoài, mọc thành chàng và có màu tím. Cây cỏ máu ra quả vào tháng 9 đến tháng 10 hàng năm, dạng quả đậu, hình trứng hoặc lưỡi liềm, dài 7cm, có lông nhung bao phủ và chứa 3-5 hạt.
Ngoài mọc phổ biến ở Việt Nam, cây cỏ máu còn phổ biến ở một số quốc gia như Trung Quốc hay Lào. Tại Việt Nam, cây cỏ máu được tìm thấy nhiều ở các vùng núi độ cao trên 850m, có thể mọc trong rừng hoặc ven bờ sông, bờ suối.
Uống có máu có tốt không?
Uống cỏ máu có tốt không?
Theo thông tin trên Báo Sức khỏe & Đời sống, cỏ máu hay còn gọi là kê huyết đằng có vị đắng, chát, hơi ngọt, tính ẩm không độc, tác dụng bổ khí huyết, thông kinh lạc, mạnh gân xương, điều hòa kinh nguyệt, thường dùng trong những trường hợp sau:
Chữa thiếu máu, hư lao: kê huyết đằng 200-300g, tán nhỏ, ngâm với 1 lít rượu trong 7 -10 ngày. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 25ml. Dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác như thục địa, đan sâm, hà thủ ô [liều lượng bằng nhau]. Có thể dùng cao đặc cô từ nhựa, mỗi ngày uống 2 - 4g, pha với ít rượu.
Chữa tê thấp, nhức mỏi gân xương: kê huyết đằng 12g, cây mua núi 12g, rễ gối hạc 12g, rễ phòng kỷ 10g, vỏ thân ngũ gia bì chân chim 10g, dây đau xương 10g. Tất cả thái nhỏ, phơi khô, ngâm rượu uống. Ngày 50ml chia làm 2 lần.
Hoặc kê huyết đằng, độc hoạt, dây đau xương, thiên niên kiện, phòng kỷ, rễ bưởi bung, chân chim, gai tầm xọng, cỏ xước, xấu hổ, quế chi, núc nác, mỗi vị 4-6g, sắc hoặc nấu cao thêm đường uống.
Chữa đau dây thần kinh hông: kê huyết đằng 20g, ngưu tất 12g, hồng hoa 12g, đào nhân 12g, nghệ vàng 12g, nhọ nồi 10g, cam thảo 4g. Sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày.
Cỏ máu rất tốt cho sức khỏe và chỉ phát huy tác dụng khi được kết hợp trong các bài thuốc có chỉ định của các thầy thuốc. Việc nhiều chị em tự đun nước cỏ máu uống mà không có sự chỉ định của bác sĩ không hề tốt cho sức khỏe.
Lương y Nguyễn Đức Nghĩa, uỷ viên BCH Hội Dược liệu TP.HCM trả lời trên Báo Tuổi trẻ: "Từ trước đến nay không có chuyện uống kê huyết đằng giúp tăng cân. Trong sách vở và trong thực tế cũng vậy. Người bệnh nên sử dụng theo chỉ dẫn của bác sĩ, trong một vài trường hợp, vì cây có tính ấm nên khi sử dụng nhiều quá chúng ta sẽ có cảm giác khô họng và bị táo bón".
Với những thông tin trên chắc hẳn bạn đã có giải đáp cho câu hỏi "Uống có máu có tốt không?". Các tác dụng của cỏ máu [huyết đằng] được chứng minh, nhưng các chuyên gia khuyến cáo người dân không tự ý uống nước cỏ máu khi chưa tham khảo ý kiến của các bác sĩ.
Chủ một trang trên Facebook rao bán cỏ máu quảng cáo là hàng từ quê Thanh Hóa gởi vào, với nhiều tác dụng: giúp ngủ ngon, mát gan, da dẻ hồng hào.... Giá 10 gói, mỗi gói 1 gam, là 220.000 đồng. Chị cho biết hiện đang có "đợt khuyến mãi" nên khách mua sẽ được tặng 2 gói.
“Mặt hàng này hiện nay bán rất chạy. Có nhiều khách đến lấy sỉ về để bán lại. Thông thường, ngoài cỏ máu thì chị thường kết hợp thêm lạc tiên, cỏ béo để đáp ứng nhu cầu người mua.” - chủ trang trên Facebook cho biết.
Tương tự, chị N.K.H, đang kinh doanh cỏ máu trên mạng, cho biết cỏ được nhập từ quê Quảng Bình vào nên "đảm bảo chất lượng".
“Uống cỏ máu giúp tăng cân. Tùy tạng người, nếu hợp thì một tháng có thể tăng 2 - 3 kg. Cây có tác dụng bổ huyết, mát gan, giúp cơ thể mình thấy khỏe, ăn uống được nên giúp tăng cân. Ngoài ra, có thể dùng nước cỏ máu để tắm cho em bé để giảm rôm sảy, mẩn ngứa rất tốt” - chị H. cho biết.
Khi mua, khách được tặng một tờ giấy hướng dẫn sử dụng, cách đun nước, kèm theo số điện thoại liên hệ.
Chị T.T.H [Q.9, TP.HCM], cho biết: Tôi lướt facebook thấy người ta bán nhiều. Khi tìm hiểu thì thấy cũng có tác dụng nên cũng mua về cho con dùng thử. Con tôi biếng ăn nên mua về nấu nước cho uống thì thấy con cũng nhanh đói, đòi ăn hơn trước” - chị H. nói.
Cũng tin vào chất lượng của sản phẩm khi đọc những bài quảng cáo trên Facebook, chị Đ.T.H [Hà Tĩnh] vừa sinh con xong đã quyết định mua về sử dụng.
“Tôi mới sinh xong nhưng thấy mình vẫn gầy, thấy bạn bè giới thiệu và tìm hiểu thêm, tôi nhờ chị ở trong TP.HCM mua gửi về để dùng. Nhưng tôi mới uống được tầm 3 ấm thì thấy mệt hơn, cơ thể khó chịu và không muốn ăn nên không sử dụng nữa” - chị H. nói.
Không giúp tăng cân
Lương y Nguyễn Đức Nghĩa, uỷ viên BCH Hội Dược liệu TP.HCM, cho biết gọi đây là cây cỏ máu là không đúng. Cây này tên là kê huyết đằng, người dân vẫn gọi với nhiều tên gọi khác nhau như cây máu gà, cây huyết rồng, hay hồng đăng.
“Từ điển Cây thuốc Việt Nam của TS Võ Văn Chi và sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS-TS Đỗ Tất Lợi đều không có cây nào tên là cỏ máu. Cỏ máu là cách gọi dân gian. Người dân thường dùng đối với những cây khi bào ra có vết đỏ. Cây tên huyết đằng vì thân cây khi cắt ra có chất nhựa màu đỏ như máu [huyết là máu, đằng là dây], kê huyết đằng là dây máu gà”, lương y Nguyễn Đức Nghĩa giải thích.
Theo lương y Nghĩa, kê huyết đằng rất đa dạng, phân bố ở nhiều vùng khác nhau từ bắc đến nam như: huyết đằng lông, huyết đằng quả to, huyết rồng, hồng đằng...
Phần lớn là cây dây leo thân gỗ, hình trụ tròn hoặc dẹt, mặt cắt có hai, ba vòng gỗ đồng tâm hoặc không đồng tâm và có nhựa màu đỏ. Ngoài ra, có một loại là huyết đằng núi, một loại cây gỗ nhỏ cao khoảng 3 mét, có tên khoa học là Millettia Dielsiana Harms.
Kê huyết đằng có vị đắng, tính ấm, tác dụng bổ huyết, mạnh gân cốt, thông kinh hoạt lạc, trị đau lưng, mỏi gối, đau dạ dày, kinh huyệt không đều ở phụ nữ... Ngoài ra, rễ cây có tác dụng giãn gân, hoạt huyết, sát trùng rất tốt.
Cây có thể sử dụng để sắc thuốc uống, dùng ngâm rượu hoặc nấu cao. Liều dùng của cây từ 6 - 30 gam, tùy thuộc vào cách sử dụng và theo hướng dẫn của bác sĩ. Tùy theo kinh nghiệm mà người bệnh dùng riêng hoặc phối hợp với một số vị thuốc khác.
Tuy nhiên, lương y Nguyễn Đức Nghĩa khẳng định: “Từ trước đến nay không có chuyện uống kê huyết đằng giúp tăng cân. Trong sách vở và trong thực tế cũng vậy. Người bệnh nên sử dụng theo chỉ dẫn của bác sĩ, trong một vài trường hợp, vì cây có tính ấm nên khi sử dụng nhiều quá chúng ta sẽ có cảm giác khô họng và bị táo bón” - lương y Nguyễn Đức Nghĩa lưu ý thêm.
ThS, dược sĩ Dương Hồng Tố Quyên, phó trưởng Khoa Dược, Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM, cho biết “Nhìn cảm quan bên ngoài chúng ta sẽ rất khó có thể phân biệt được vì một số cây nhìn giống nhau nhưng lại khác nhau về loài cũng như công dụng. Chỉ khi chặt thân có nhựa màu đỏ chảy ra như máu nên người ta gọi là cây cỏ máu hay dây máu, có một đặc điểm chung là nước cây nấu ra có màu đỏ.
“Dược liệu trước khi đưa vào sử dụng phải được đưa đi kiểm nghiệm, tiêu chuẩn kiểm nghiệm phải đạt theo quy định của Bộ Y tế. Vì vậy, người dân nên đến những bệnh viện, cơ sở y tế để mua các loại thuốc có nguồn gốc rõ ràng, tránh gây ảnh hưởng đến sức khỏe”, dược sĩ Quyên lưu ý.