Trọn bộ câu hỏi ôn tập về bài Hạnh phúc của một tang gia Ngữ văn lớp 11 chọn lọc, cực hay. Với bộ câu hỏi bài Hạnh phúc của một tang gia này, học sinh sẽ ôn tập, nắm vững kiến thức môn Ngữ văn 11 để đạt điểm cao trong các bài thi môn Ngữ văn 11.
Câu hỏi: Đám ma cụ cố tổ trong truyện “Hạnh phúc của một tang gia” được coi là một đám ma gương mẫu cho điều gì?
Trả lời:
Đám tang diễn ra như một tấn đại hài kịch nói lên sự lố lăng, đồi bại của xã hội tư sản thượng lưu trước Cách mạng. Qủa thực đó là một đám ma gương mẫu cho sự giả dối, hợm hĩnh, háo danh của một gia đình giàu sang mà bất hiếu, bất nghĩa.
Bài làm
Hạnh phúc của một tang gia được trích trong tiểu thuyết Số đỏ của Vũ Trọng Phụng – một nhà văn lớn của văn học Việt Nam. Cùng chung tư tưởng với những tác phẩm khác, Số đỏ toát lên niềm căm phẫn mãnh liệt xã hội đen tối, thối nát đương thời. Đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia kể lại một cách hài hước, châm biếm toàn bộ quá trình tổ chức tang lễ cho cụ cố tổ. Mỗi người trong đó đều mang một nỗi niềm bối rối xen lẫn hạnh phúc. Tất cả đã tạo nên một đám tang thật gương mẫu và sinh động.
Như thế nào được gọi là đám tang gương mẫu? Xưa nay chỉ có những việc tốt, người tốt mới được gọi là gương mẫu. Phải chăng Vũ Trọng Phụng đang ngầm muốn thể hiện điều gì đằng sau đám tang ấy? Từ lúc cụ cố Tổ nhắm mắt xuôi tay cho tới khi hạ huyệt, tất cả đều diễn ra theo đúng kiểu của một đám ma thực sự.
Lúc đầu, ai nấy đều bối rối vì chưa biết xử trí ra sao và làm như thế nào. Mỗi người mang một nỗi niềm riêng. Ông Văn Minh băn khoăn không biết nên trả ơn Xuân thế nào vì chính hắn đã vô tình gây ra cái chết cho cụ cố tổ, khiến cái chúc thư sớm đi vào hiện thực chứ không còn là cái lý thuyết viển vông nữa. Ông sẽ được phân chia tài sản. Ông phân vân, vò đầu rứt tóc, lúc nào mặt cũng đăm đăm chiêu chiêu thành thử lại thành ra hợp thời trang, vì mặt ông thật đúng cái mặt một người lúc gia đình đương là tang gia bối rối. Cậu tú Tân thì cứ điên người lên vì cậu đã sẵn sàng mấy cái máy ảnh mà mãi cậu không được dùng đến. Bà Văn Minh thì sốt cả ruột vì mãi không được mặc những đồ xô gai tân thời, cái mũ mấn trắng viền đen. Ông Typn rất bực mình vì mãi không được thấy những sự chế tạo của mình ra mắt công chúng để xem các báo chí phê bình ra sao. Người ta đổ lỗi cho ông Văn Minh không khéo can thiệp để mọi việc phải trì hoãn, cụ Hồng cứ nhắm mắt lại kê khổ lắm, cụ bà hay lề lối, vẽ chuyện lôi thôi. Kỳ thủy sở dĩ chưa phát phục chỉ vì chuyện Tuyết, hay việc Xuân Tóc Đỏ đã gây ra cho Tuyết vậy. Như vậy, bước đầu đám ma đã có phần gương mẫu vì ai trong đám ma ấy cũng đều đang rất bối rối, chỉ là lý do họ bối rối không phải vì thương xót, vì sắp xếp công việc mà vì những thú vui của chính bản thân mình.
Cảnh đưa đám bắt đầu. Tuyết buồn vì chưa thấy Xuân đến. Những điều băn khoăn trong lòng Tuyết khiến Tuyết đau khổ một cách rất chính đáng, có thể muốn tự tử được. Mặt Tuyết lại hơi có một vẻ buồn lãng mạn rất đúng mốt một nhà có đám. Mọi thành phần xã hội tới dự đám tang đều đủ cả. Những ông bạn thân của cụ cố Hồng, ngực đầy những huy chương như: Bắc Đẩu bội tinh, Long bội tinh, Cao Mên bội tinh, Vạn Tượng bội tinh, vân vân… trên mép và cằm đều đủ râu ria, hoặc dài hoặc ngắn, hoặc đen hoặc hung hung hoặc lún phún hay rầm rậm, loăn quăn. Họ tới không phải để tiễn đưa người nằm trong linh cữu về nơi an nghỉ cuối cùng, mà đến để thể hiện cái oai của mình bằng một loạt các thể loại huân huy chương.
Về mặt nghi lễ, đám tang được cử hành theo lỗi cả Ta, Tàu, Tây, có kiệu bát cống, lợn quay đi lọng cho đến lốc bốc xoảng và bú dích và vòng hoa, có đến ba trăm câu đối, vài ba trăm người đi đưa, lại có cậu tú Tân chỉ huy, những nhà tài tử chụp ảnh đã thi nhau như ở hội chợ. Thật là một đám ma to tát có thể làm cho người chết nằm trong quan tài cũng phải mỉm cười sung sưỡng, nếu không gật gù cái đầu…! Dường như đám ma càng to, mọi người càng hãnh diện. Không một ai thể hiện sự thương xót và nuối tiếc thật lòng. Tất cả mọi người đều đang ngụy trang cho sự giả dối và lố lăng.
Đến giữa phố, Xuân Tóc Đỏ xuất hiện, hắn dẫn theo sáu chiếc xe, trên có sư chùa Bà Banh, xe nào cũng che hai lọng, từ một ngả len vào chiếm chỗ sau năm lá cờ đen. Hai vòng hoa đồ sộ. Cụ bà hớt hải chạy lên: “Ấy giá không có cái món ấy thì là thiếu chưa được to, may mà ông Xuân đã nghị hộ tôi!”. Như vậy là đám tang đã quá đủ to để hãnh diện và ra oai với thiên hạ.
Sự gương mẫu còn được thể hiện một cách hoàn hảo qua những tiếng khóc “Hứt, hứt” của ông Phán mọc sừng. Mọi trong đám chim chuột nhau bằng vẻ mặt buồn rầu của một đám tang.
Đám cứ đi...
Một đám tang thật gương mẫu rất đáng để làm gương cho thiên hạ. Nhưng bản chất trong đám tang ấy lại là sự lố lăng, tồi tệ. Người chết nằm đó, nhưng không một ai tiếc thương. Ngược lại, đây là cơ hội để họ được mở mày mở mặt với dân chúng. Cụm từ Đám cứ đi được nhắc đi nhắc lại nhiều lần đã khắc sâu thêm sự giả dối và đồi bại của xã hội “thượng lưu” ở thành thị trong những năm trước Cách mạng.
Vũ Trọng Phụng đã rất thành công khi dựng lên cảnh đám tang gương mẫu để lên án lối sống đạo đức giả, vô lương tâm của những con người xấu xa, tồi tệ. Nghệ thuật trào phúng được tác giả sử dụng rất nhuần nhuyễn qua ngòi bút sắc sảo. Tất cả đã làm nên một đám tang gương mẫu cho thiên hạ dõi nhìn.
I. Tiểu dẫn
- Vũ Trọng Phụng [1912 - 1939], bút danh Thiên Hư, sinh ở Hà Nội, quê ở Mĩ Hào, Hưng Yên, ông mất sớm vì bệnh lao do không có tiền chạy chữa.
- Tác phẩm tiêu biểu: Kĩ nghệ lấy Tây [1934]; Giông tố, Số đỏ, Vỡ đê [1936]…
- Đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia là chương XV của tiểu thuyết Số đỏ.
II. Văn bản [SGK]
1. Tình huống trào phúng của đoạn trích
- Nhan đề của chương truyện Hạnh phúc của một tang gia chứa đựng mâu thuẫn nghịch lí khiến người đọc thấy băn khoăn, muốn tìm lời giải đáp. Gia đình có người chết lại vui vẻ, sung sướng! Thật là bất thường.
Đám tang này cũng có bối rối, cũng lo lắng, cũng bận tâm nhưng không phải do buồn rầu, đau đớn mà do bận rộn tổ chức sao cho chu đáo, linh đình, ấn tượng... Tiêu đề Hạnh phúc của một tang gia vừa gây chú ý cho người đọc, vừa phản ánh sự thật mỉa mai, hài hước và tàn nhẫn.
- Căn nguyên khiến mọi thành viên vui vẻ là ở tờ di chúc. Cụ cố tổ mất đi nghĩa là tờ di chúc của cụ được thực hiện, nghĩa là gia tài kếch sù của cụ được chia cho mọi thành viên "chứ không còn là lí thuyết viển vông nữa!". Do vậy, cái chết của cụ được tất cả mọi người chờ đợi, mong muốn nó đến thật nhanh. Tình huống này đã làm bộc lộ những mâu thuẫn trào phúng khác và làm đậm nét hàng loạt chân dung hài hước. Đây cũng là tình huống trào phúng chính của toàn bộ chương truyện.
2. Cái chết mang lại “hạnh phúc” cho những người sống
a]. Cái chết của cụ cố tổ đã làm vỡ òa niềm "hạnh phúc" được dồn nén và chờ đợi từ lâu của gia đình, bởi nó đánh dấu giai đoạn tờ chúc thư không còn ở cái thời kì "lí thuyết" nữa. Trong niềm vui chung, mỗi nhân vật lại được nhà văn mô tả với một niềm vui riêng, một hạnh phúc riêng, không ai giống ai.
- Cụ cố Hồng đã mơ ước được gọi là cụ cố từ lâu, khi cụ cố tổ nằm xuống. Cố Hồng nhắm nghiền mắt lại để nghĩ đến lúc được mặc áo xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho khạc, vừa khóc mếu máo diễn trò già nua ốm yếu giữa phố đông người để cho thiên hạ trầm trồ "úi kìa, con giai nhớn đã già đến thế kia kìa!". Nhân vật này điển hình cho loại người ngu dốt, háo danh.
- Văn Minh [nhà cải cách y phục Âu hóa] thì được dịp lăng xê những mốt y phục táo bạo nhất, "có thể ban cho những ai có tang đương đau đớn vì kẻ chết cũng được hưởng chút ít hạnh phúc ở đời". Đây là cơ hội để ông quảng cáo hàng và để kiếm tiền, là cháu đích tôn, nên cái lợi mà Văn Minh được hưởng từ chúc thư không nhỏ.
- Cô Tuyết thì được dịp "mặc bộ y phục Ngây thơ, cái áo dài voan mỏng...", đồng thời "trên mặt lại hơi có một vẻ buồn lãng mạn rất đúng mốt một nhà có đám". Khi trông thấy Tuyết, những ông bạn thân của cụ cố Hồng, trong đó có nhiều vị tai to mặt lớn "đều cảm động hơn những khi nghe tiếng kèn Xuân nữ ai oán, não nùng !". Cái chết của cụ cố tổ là cơ hội để Tuyết trưng diện, phô bày sự hấp dẫn của cơ thể.
- Cậu tú Tân thì sướng điên người vì được dùng đến cái máy ảnh mới mua [vì cậu chuẩn bị mấy cái máy ảnh mà mãi không được dùng!], đây là cơ hội hiếm có để cậu tú giải trí và chứng tỏ tài nghệ chụp ảnh của mình.
- Ông Phán sung sướng vì không ngờ rằng cái sừng trên đầu của mình lại có giá trị đến thế và ông tin chắc rằng mình sẽ được trả công xứng đáng. Bởi cụ cố tổ lăn đùng ra và cấm khẩu vì biết tin con rể mọc sừng và biết tin con gái mình "hư hỏng" quá!
- Xuân Tóc Đỏ thì danh giá và uy tín càng cao thêm vì nhờ hắn mà cụ cố tổ chết [Xuân đã tố cáo cái tin gây sốc là việc ông Phán mọc sừng trước mặt cụ cố tổ khiến cụ tắt thở ngay].
b]. Hạnh phúc của cái tang gia ấy còn lây lan ra cả những người xung quanh.
- Cảnh sát Min Đơ và Min Toa đang thất nghiệp, được thuê giữ trật tự cho đám tang vừa nhàn nhã lại có tiền.
- Bè bạn của cụ cố Hồng được dịp khoe các thứ huy chương, phẩm hàm như Bắc Đẩu bội tinh, Long bội tinh, Cao Miên bội tinh, Vạn Tượng bội tinh... và bao nhiêu các thứ râu ria trên mép, dưới cằm "hoặc dài hoặc ngắn, hoặc đen hoặc hung hung, hoặc lún phún hay rậm rậm, loăn quăn...".
- Hàng phố thì được xem một đám ma to "đi đến đâu cũng làm huyên náo đến đấy...".
3. Đám ma gương mẫu
- Đoạn tả cảnh đám tang từ nhà cụ cố Hồng ra đến huyệt như một đám rước, được tổ chức vô cùng "hổ lốn". Có đủ kèn ta, kèn Tây, kèn Tàu, có hàng trăm câu đối, vòng hoa, bức trướng. Người đi đưa đông đúc, sang trọng, nam nữ "chim nhau, cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, ghen tuông nhau, hẹn hò nhau bằng những vẻ mặt buồn rầu của những người đi đưa ma...".
- "Thật là một đám ma to tát có thể làm cho người chết nằm trong quan tài cũng phải mỉm cười sung sướng, nếu không gật gù cái đầu!".
- Đám ma diễn ra như một tấn đại hài kịch, nói lên sự lố lăng, đồi bại của xã hội thượng lưu đương thời.
4. Thái độ của nhà văn với xã hội đương thời
- Số đỏ là tác phẩm tiêu biểu nhất của Vũ Trọng Phụng và được đánh giá là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của văn xuôi Việt Nam, kể từ khi có chữ quốc ngữ. Thông qua tác phẩm, nhà văn đả kích sâu cay xã hội tư sản thành thị chạy theo lối sống nhố nhăng đồi bại đương thời.
- Dùng tiếng cười làm vũ khí, Số đỏ vạch trần thực chất thối nát của các phong trào "Âu hoá", "Thể thao", "Vui vẻ trẻ trung"... được chính quyền khuyến khích và lợi dụng, từng lên cơn sốt vào những năm 30 của thế kỉ XX.
5. Nghệ thuật trào phúng trong đoạn trích
- Từ một tình huống trào phúng cơ bản [hạnh phúc của một gia đình có tang], nhà văn triển khai mâu thuẫn theo nhiều tình huống khác nhau tạo nên một màn đại hài kịch phong phú và rất biến hóa.
- Vũ Trọng Phụng sử dụng những chi tiết đối lập gay gắt nhưng cùng tồn tại trong một sự vật, một con người, để làm bật lên tiếng cười. Ngoài ra, các thủ pháp cường điệu, nói ngược, nói mỉa... được sử dụng đan xen linh hoạt.
Chắng hạn, cụ cố tổ chết khiến cả đại gia đình hạnh phúc, nhưng mỗi người lại có niềm hạnh phúc riêng, tùy theo hoàn cảnh của từng người, rất phong phú và đa dạng, từ con cháu trong nhà tới bạn bè, thậm chí đến cả bọn cảnh sát. Đặc biệt, đám ma được tổ chức rất nhố nhăng, lố bịch và đi đưa ma là cơ hội để mọi người gặp gỡ, trò chuyện, đùa cợt, tán tỉnh nhau.