Rối loạn cưỡng lực là gì

Hội chứng ám ảnh cưỡng chế làm người bệnh có những suy nghĩ và hành động mang tính lặp đi lặp lại. Tuy vẫn ý thức được việc mình đang làm là thừa thãi, nhưng họ vẫn không kiểm soát được bản thân mà cứ hành động liên tục như thế. Vậy đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế là gì? Làm thế nào để nhận biết được một người đang mắc phải OCD và cách điều trị ra sao?

1. Hội chứng ám ảnh cưỡng chế [OCD] là gì?

Hội chứng ám ảnh cưỡng chế hay có tên gọi khác là chứng OCD - là một bệnh có liên quan tới các rối loạn tâm thần. Những ai mắc OCD sẽ không thể kiểm soát được bản thân có những suy nghĩ hoặc hành động lặp đi lặp lại. Tuy nó không tác động nhiều đến sức khỏe người bệnh, nhưng lại gây ra các ảnh hưởng cho sinh hoạt hàng ngày, trong học tập, công việc và cản trở việc xây dựng các mối quan hệ xung quanh.

Hội chứng OCD khiến người bệnh lặp lại hành động và suy nghĩ một cách mất kiểm soát

Đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế là người bệnh vẫn có ý thức được sự bất hợp lý trong hành động cũng như suy nghĩ, nhưng lại không kiểm soát được chúng. Ví dụ trong trường hợp một người mắc OCD dọn dẹp sẽ luôn quan sát mọi thứ xung quanh và giữ cho chúng sạch sẽ hết mức có thể. Họ luôn dọn dẹp ngay cả khi căn nhà đã rất sạch sẽ rồi.

Người mắc OCD sạch sẽ luôn ám ảnh về việc rửa tay trong mọi trường hợp

Các nhà nghiên cứu đã tiến hành điều tra ra nguyên nhân của hội chứng ám ảnh cưỡng chế này, tuy nhiên vẫn chưa thể xác định rõ. Họ cho rằng yếu tố di truyền cùng với sự rối loạn serotonin có thể là nguyên nhân gây nên căn bệnh này. OCD thường xảy ra ở nữ và tỷ lệ mắc phải ở độ tuổi từ 15 - 25 là cao nhất.

2. Đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế như thế nào?

Hầu hết những người mắc hội chứng ám ảnh cưỡng chế đều có những triệu chứng sau đây:

• Hay tự tưởng tượng ra những hình ảnh đồi trụy hoặc bạo lực.

• Sợ làm ra các hành động đáng xấu hổ hay làm hại đến bản thân và người khác.

• Đặt ra yêu cầu tính hệ thống và ngăn nắp cao đối với tất cả mọi thứ.

• Có cảm giác ghê tởm khi nhìn thấy chất thải, rác, hoặc ở trong một không gian bừa bộn, bẩn thỉu.

• Thường xuyên giật mình tỉnh dậy giữa đêm để kiểm tra xem các cửa đã khóa chưa, thiết bị trong nhà đã được tắt hết hay chưa.

• Luôn sắp xếp các đồ dùng trong nhà như: giày dép, quần áo, chén đũa,… theo một trật tự nhất định mới có cảm giác dễ chịu.

• Liên tục rửa tay kể cả khi ra ngoài và lúc ở nhà vì luôn có ám ảnh rằng vi khuẩn sẽ bám lên da.

• Tự động đếm số bậc thang, ô cửa sổ xung quanh một cách vô thức.

• Nói thầm với bản thân nhiều lần.

Một trong những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế là sự ngăn nắp quá mức

Những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế so với người bình thường có thể được nhận thấy từ các hành vi như:

• Luôn bị chi phối ít nhất 1 tiếng đồng hồ/ngày bởi các hành động và suy nghĩ thiện hướng OCD.

• Không kiểm soát được hành vi của bản thân mặc dù luôn nhận thức được suy nghĩ và hành động đó là thừa thãi.

• Sự lặp đi lặp lại trong hành vi chỉ để giảm sự căng thẳng và lo lắng chứ người bệnh không thực sự cảm thấy hứng thú hay yêu thích nó.

• Trong một số trường hợp nhất định, người bệnh sẽ có sự cử động cơ bất thường như: khịt mũi, nhún vai, nháy mắt, nhăn mặt,… một cách liên tục.

3. Cách điều trị hội chứng ám ảnh cưỡng chế

Sau khi đã biết rõ các đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế thì chắc hẳn nhiều người đang thắc mắc chúng ta nên chữa trị chúng bằng cách nào. Sau đây là 3 phương pháp điều trị phổ biến có thể giúp bạn thoát khỏi hội chứng OCD này đấy.

Sự không trật tự sẽ gây khó chịu cho những ai mắc hội chứng OCD

3.1. Điều trị hội chứng ám ảnh cưỡng chế bằng thuốc

Một số người khi mắc OCD sẽ được bác sĩ kê đơn điều trị bằng việc uống thuốc. Tuy thuốc không xóa bỏ hoàn toàn những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế biểu hiện lên người bệnh nhưng chúng hỗ trợ giúp kiểm soát một phần tình hình bệnh.

Dùng thuốc để điều trị hội chứng ám ảnh tâm lý

Thông thường, người bệnh sẽ kết hợp việc dùng thuốc với điều trị tâm lý để tăng hiệu quả chữa bệnh. Một số loại thuốc thông dụng dùng cho bệnh nhân mắc OCD gồm có: Fluvoxamine [Luvox CR], Clomipramine [Anafranil], Paroxetine [Pexeva], Fluoxetine [Prozac], Sertraline [Zoloft].

3.2. Dùng liệu pháp tâm lý để giảm bớt các đặc điểm của hội chứng ám ảnh tâm lý

Liệu pháp tâm lý có tác dụng thay đổi cách suy nghĩ thừa thãi và hành vi lặp của bệnh nhân. Bên cạnh đó, khi bạn áp dụng các liệu pháp tâm lý này trong quá trình chữa hội chứng OCD sẽ góp phần tăng hiệu quả của thuốc đặc trị. Có 2 liệu pháp tâm lý thường dùng, đó là:

• Liệu pháp hành vi: bao gồm 2 kỹ thuật chính, một là để cho người bệnh tự bộc lộ những suy nghĩ khiến họ ám ảnh để giải tỏa hết căng thẳng trong người, kỹ thuật thứ hai là thực hiện các biện pháp chuyên môn để ngăn bệnh nhân thực hiện các hành vi gây cưỡng chế và ngăn sự hình thành của luồng suy nghĩ ám ảnh.

• Liệu pháp nhận thức: được dùng để giúp cho người bệnh đánh giá lại những lo âu, suy nghĩ và hành động để họ tự nhận thức được sự quá mức của chúng.

3.3. Biện pháp tự cải thiện

Một trong những biện pháp để giảm bớt những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế đó chính là tự cải thiện. Bệnh nhân có thể tự áp dụng các cách sau đây để tự cải thiện hội chứng OCD tại nhà:

• Thường xuyên tâm sự với người thân, bạn bè để nhận được sự giúp đỡ và những lời động viên.

• Ghi chép đầy đủ tất cả những hành động và suy nghĩ ám ảnh để tự ý thức và xua đuổi chúng đi.

• Đi ngủ đúng giờ và đủ giấc.

• Tích cực tham gia nhiều hoạt động ngoài cộng đồng, xã hội.

• Tập thể dục đều đặn mỗi ngày và ăn uống lành mạnh.

• Luôn nhớ uống thuốc kết hợp với các phương pháp để giảm thiểu sự căng thẳng, lo âu sau thời gian dài học tập và làm việc [ví dụ tập yoga, thiền, hít thở sâu, tắm nước ấm,...].

Một chế độ ăn uống lành mạnh sẽ hỗ trợ điều trị hội chứng OCD

4. Hội chứng OCD có nguy hiểm không?

Những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế sẽ làm cản trở các hoạt động sinh hoạt của người bệnh. Ngoài ra, chúng sẽ gây ra những vấn đề nghiêm trọng hơn, cụ thể như:

• Ảnh hưởng đến quá trình học tập, cũng như chất lượng công việc và các mối quan hệ của bệnh nhân.

• Gây hại đến bản thân và những người xung quanh [khá hiếm gặp].

• Gây ra những thay đổi về ngoại hình.

• Dễ xảy ra những xung đột không đáng có với người nhà hoặc bạn bè xung quanh.

• Gây rối loạn lo âu và khiến chứng trầm cảm nghiêm trọng hơn.

• Với những người mắc OCD về tình dục sẽ có đời sống tình dục bất thường.

Nói một cách tổng quát thì hội chứng OCD khiến cho người bệnh lặp đi lặp lại những hành động thừa thãi, không cần thiết một cách không kiểm soát được. Tuy không quá ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng những đặc điểm của hội chứng ám ảnh cưỡng chế sẽ gây ra nhiều cản trở trong đời sống của người bệnh. Do đó, những ai mắc phải căn bệnh này nên tìm cho mình một phương pháp chữa trị thích hợp.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là bệnh tâm lý khiến người bệnh không thể kiểm soát, khống chế được những ý tưởng, hình ảnh hoặc xung động nhất định. Căn bệnh này gây nhiều phiền toái, ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý, khả năng học tập và làm việc. Tùy vào mức độ bệnh mà rối loạn ám ảnh cưỡng chế cần điều trị và hỗ trợ khác nhau.

1. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế được định nghĩa là bệnh rối loạn tâm thần với những suy nghĩ và nỗi sợ không mong muốn mà người bệnh không kiểm soát được, hay gọi là sự ám ảnh. Những ám ảnh này xuất hiện liên tục, lặp lại với các hành động cưỡng chế. Người bệnh mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế có nhiều bất thường trong suy nghĩ và hành vi.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là chứng bệnh tinh thần

Có nhiều dạng biểu hiện của chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Ví dụ có người bị ám ảnh bởi việc khóa cửa nhà, họ luôn suy nghĩ về ổ khóa, rằng mình đã khóa nhà hay chưa. Suy nghĩ này thôi thúc họ phải quay lại ngôi nhà của mình để kiểm tra, việc này lặp lại nhiều lần một cách vô nghĩa. Ám ảnh xuất hiện sẽ khiến người bệnh buộc phải thực hiện hành động để giải tỏa ám ảnh.

Thực tế, chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế khá phổ biến, xuất hiện ở khoảng 2% dân số với mức độ khác nhau. Song không nhiều người thực sự hiểu rõ về chứng loạn ám ảnh cưỡng chế, chỉ cho rằng đây là trạng thái tinh thần bình thường. Cả nam và nữ giới đều có nguy cơ mắc căn bệnh này như nhau. Tùy theo mức độ bệnh mà rối loạn ám ảnh cưỡng chế sẽ ảnh hưởng khác nhau đến sức khỏe và hành vi.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể xuất hiện sớm ở trẻ nhỏ

2. Triệu chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Nhận biết sớm triệu chứng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế giúp điều trị sớm và hiệu quả hơn, hạn chế ảnh hưởng tới hành vi, công việc và học tập. Có nhiều dạng rối loạn ám ảnh cưỡng chế với triệu chứng tương ứng với các loại ám ảnh và hành vi cưỡng chế khác nhau. Đặc điểm chung là nó xuất hiện với tần suất dày mà không phải do sử dụng chất kích thích hay bệnh lý khác.

2.1. Ám ảnh cưỡng chế thường gặp

• Nỗi sợ khi bản thân sẽ làm hại người khác hoặc làm điều gì đó đáng xấu hổ.

• Quan tâm quá mức đến một vấn đề nào đó, có thể là vi khuẩn, chất bẩn, điều sai trái nào đó hay chất thải của cơ thể.

• Cảm thấy có trách nhiệm với những điều tồi tệ hoặc sai trái có thể không liên quan đến bản thân.

• Suy nghĩ không mong muốn như nhìn thấy hình ảnh đồi trụy, bạo lực.

• Lo lắng quá mức về căn bệnh, môi trường, chất gây ô nhiễm,…

2.2. Hành vi cưỡng chế thường gặp

Ám ảnh cưỡng chế sẽ gây ra hành vi cưỡng chế tương ứng, thường gặp như:

• Rửa tay, tắm rửa, lau dọn vệ sinh vật dụng quá mức vì sợ nhiễm trùng.

• Sắp xếp giày dép, quần áo, chén đĩa theo thứ tự nhất định mới hết cảm giác lo âu, thôi thúc.

• Thức dậy vào ban đêm nhiều lần để kiểm tra đã khóa cửa, đóng cửa sổ, tắt thiết bị,… hay chưa.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế khiến người bệnh luôn phải sắp xếp mọi thứ đúng trật tự

Điểm chung của những hành vi cưỡng chế này là chúng xuất hiện khiến người bệnh không thể kiểm soát, bắt buộc phải làm nếu không sẽ day dứt không thể làm gì khác. Khi hành vi cưỡng chế xảy ra liên tục, chiếm phần lớn thời gian, người bệnh sẽ không thể tập trung làm việc, học tập hay thực hiện việc có ích hơn.

3. Có cần điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế không?

Người bệnh có thể bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế với mức độ khác nhau. Song khi căn bệnh tâm lý này ảnh hưởng quá lớn đến đời sống hoặc nguy cơ đe dọa như có ý định tự tử, giết người, tự làm hại bản thân thì cần đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt. Lúc này, cần điều trị để khắc phục chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế, giúp người bệnh hòa nhập và có cuộc sống, sinh hoạt bình thường.

Dưới đây là các biện pháp điều trị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế:

3.1. Điều trị bằng thuốc

Với chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế, bác sĩ sẽ kê toa một số loại thuốc tâm thần để kiểm soát thôi thúc tinh thần liên quan đến sự ám ảnh và hành vi cưỡng chế.

Tùy theo tình trạng bệnh, một số thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần có thể được chỉ định và theo dõi trong quá trình điều trị bao gồm: Sertraline, Fluvoxamine, Clomipramine, Paroxetine,…

3.2. Điều trị bằng liệu pháp tâm lý

Các chuyên gia cho biết, rối loạn ám ảnh cưỡng chế cũng như các bệnh thần kinh khác thường hình thành do lối tư duy tiêu cực, sai lệch hoặc chấn động tâm lý xảy ra trong thời gian dài. Vì thế, liệu pháp tâm lý để thay đổi thói quen suy nghĩ tiêu cực này sẽ có hiệu quả trong điều trị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế cần được điều trị tâm lý

Quá trình điều trị này cần đến sự hướng dẫn và hỗ trợ của bác sĩ tâm lý. Bản thân người bệnh sẽ được hướng dẫn để hình thành thói quen khác so với ám ảnh cưỡng chế, khi đó không còn suy nghĩ thôi thúc và hành động bất thường xảy ra.

3.3. Kiểm soát rối loạn ám ảnh cưỡng chế bằng hành vi tích cực

Bệnh nhân bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể áp dụng một số thói quen sinh hoạt và điều trị lành mạnh dưới đây để hạn chế bệnh:

• Dùng thuốc điều trị theo chỉ dẫn, đúng liều lượng và hết liệu trình: Thuốc điều trị tâm lý nói chung có thể gây ra những tác dụng phụ nhất định, hãy trao đổi với bác sĩ về vấn đề này và tuân thủ hướng dẫn điều trị. Việc ngưng dùng thuốc quá sớm khi triệu chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế giảm sẽ khiến bệnh quay trở lại.

• Tập thể dục: Tập thể dục không chỉ giúp tạo ra năng lượng tích cực mà còn thay đổi tập trung vào suy nghĩ ám ảnh cưỡng chế sang việc khác. Từ đó, bạn có thể kiểm soát tốt hơn chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế sẽ được điều trị với sự hợp tác của người bệnh

Nhìn chung, điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế cần thời gian dài, tuân thủ điều trị và hợp tác tích cực từ phía người bệnh. Để phòng ngừa bệnh, suy nghĩ và lối sống lành mạnh từ nhỏ là điều quan trọng để trẻ phát triển tinh thần tốt hơn song song với phát triển thể chất.

Tổng đài 1900 56 56 56 của MEDLATEC sẵn sàng hỗ trợ bạn 24/7 nếu còn bất kỳ thắc mắc nào khác.