So sánh phật và tư tưởng triết học phương tây năm 2024
Triết học Phương Tây thường đi từ thế giới quan, vũ trụ quan, bản thể luận đến nhân sinh quan, nhận thức luận, logic học để từ đó tạo nên một hệ thống hoàn chỉnh, chặt chẽ thì triết học Phương Đông lại đi ngược lại nghĩa là từ nhân sinh quan đến thế giới quan. (Nếu như các nhà triết học Hy – La cổ đại thường đi tìm những yếu tố đầu tiên tạo nên thế giới như nước, lửa, không khí... thì ở Phương Đông hai nhà tư tưởng lớn tiêu biểu là Khổng Tử và Đức Phật lại không làm như vậy. Đứng trước xã hội loạn lạc thời Xuân Thu, Khổng Tử đã đưa ra học thuyết Nhân – đường lối đức trị nhằm ổn định trật tự xã hội lúc bấy giờ. Bởi vậy có người coi học thuyết của Khổng Tử là học thuyết mang tính chất chính trị, xã hội – đạo đức chứ không phải là học thuyết triết học, bởi lẽ nó hầu như không có phần bản thể luận hay vũ trụ quan. Đến Mạnh Tử thời Chiến Quốc thì tình hình này hầu như không có gì thay đổi. Mãi đến thời Tống sau này, khiếm khuyết đó mới được bổ sung bằng những yếu tố thế giới quan, vũ trụ quan của Phật và Lão. Phật giáo cũng vậy, đầu tiên không phải đi vào xây dựng vũ trụ quan hay bản thể luận mà đối với Phật giáo vấn đề cấp bách là cứu khổ của chúng sinh. Bởi vậy, Phật giáo đưa ra phương pháp, biện pháp để cứu khổ, kêu gọi chúng sinh hãy thấm nhuần và làm theo Tứ Diệu Đế. Có ý kiến cho rằng, Phật giáo không bao giờ bàn đến những vấn đề siêu hình trừu tượng. Như vậy, hai học thuyết cơ bản của Phương Đông là Nho giáo và Phật giáo đều đi từ nhân sinh quan đến thế giới quan, trái ngược với triết học Phương Tây. Có thể nói, nếu triết học Phương Tây đi từ gốc đến ngọn thì triết học Phương Đông hầu như đi từ ngọn đến gốc).
Sự sáng tạo phương thức tư duy trực giác đương nhiên là sự sáng tạo trí tuệ siêu phàm của tư tưởng triết học Phương Đông, nhưng do thiếu sự luận chứng và phân tích cho nên các khái niệm, phạm trù thường là trực giác, thiếu suy tính logic, do thiếu phương pháp cần thiết để xây dựng một hệ thống lý luận khoa học. Nhưng phương pháp trực giác lại đạt đến cái mà tư duy duy lý phân tích, mổ xẻ không bao giờ có được. Nó là phương thức phù hợp với đối tượng vận động. Thực ra hai phương pháp trội của hai nền triết học này có mối liên hệ mật thiết với nhau, không tách rời nhau và bổ sung cho nhau. Nếu không có phân tích, mổ xẻ thì làm sao mà hiểu được sự vật, hiện tượng. Nhưng nếu cho nó là tuyệt đối duy nhất thì lại là sai lầm. Đối với nhiều lĩnh vực, phương pháp phân tích tỏ ra rất yếu ớt, hạn chế trong khi đó phương pháp trực giác lại tỏ ra khá thích hợp. Bởi vậy, tuỳ từng lĩnh vực, đối tượng mà phương pháp nào là nổi trội nhưng cũng không loại trừ hoàn toàn phương pháp khác. |