Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Đĩnh - Trưởng Đơn nguyên Hô hấp - Hen - Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Hen phế quản cấp tính có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không kịp thời phát hiện, xử trí. Vì vậy, nắm được những dấu hiệu nhận biết cơn hen phế quản cấp và cách phòng ngừa, điều trị dưới đây sẽ giúp bạn có thể sớm phát hiện và kiểm soát tốt bệnh lý này.
1.1. Hen phế quản cấp là gì?
Bệnh hen phế quản là tình trạng viêm mạn tính đường thở, làm tăng tình trạng co thắt, phù nề, tăng tiết đờm,... gây tắc nghẽn, hạn chế luồng khí đường thở. Bệnh nhân sẽ có những biểu hiện như khò khè, khó thở, nặng ngực và ho tái diễn nhiều lần, chủ yếu xảy ra vào thời điểm ban đêm và sáng sớm. Người bị hen phế quản có thể phục hồi tự nhiên hoặc dùng thuốc.
1.2. Tỷ lệ mắc bệnh hen phế quản ở Việt Nam
Tại Việt Nam, tỉ lệ người bị hen phế quản chiếm tới 5% dân số, tương đương khoảng trên 4 triệu người. Trong đó, tỉ lệ trẻ em mắc bệnh là cao nhất và chủ yếu nằm ở nhóm tuổi 12 - 13 tuổi.
Theo thống kê mới đây, tại Hà Nội có 8,1% trẻ em nội thành và 6,7% trẻ em ngoại thành mắc hen phế quản. Còn tại thành phố Hồ Chí Minh, con số này cao hơn rất nhiều với tổng số 29,1% trẻ em dưới 18 tuổi bị hen phế quản.
Đặc biệt, nếu không thực hiện điều trị hen phế quản kịp thời thì bệnh sẽ diễn biến nặng và dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm.
Người bệnh thường bị ngộp, không thở được, không đủ hơi để thở
Cơn hen suyễn có thể khởi phát một cách rầm rộ, đột ngột hoặc cũng có thể diễn tiến từ từ và sau sẽ nặng dần. Những triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân hen phế quản cấp tính là:
- Khó thở: Người bệnh thường bị ngợp, không thở được, không đủ hơi để thở. Khi khó thở nhiều, người bệnh còn có triệu chứng hốt hoảng, nói câu ngắn hoặc từng từ, toát vã mồ hôi,...
- Khò khè: Là tiếng rít đi kèm với nhịp thở, thường nghe thấy khi bệnh nhân hen suyễn thở ra. Đây là biểu hiện thường gặp nhất của cơn hen suyễn cấp tính.
- Ho: Thường đi kèm với triệu chứng khó thở, chủ yếu xảy ra vào thời điểm nửa đêm về sáng hoặc khi người bệnh làm việc gắng sức. Cũng có trường hợp người bệnh hen phế quản chỉ có triệu chứng ho nên việc chẩn đoán bệnh vì thế mà gặp nhiều khó khăn.
- Nặng ngực: Người bệnh có cảm giác như có vật nặng đè lên ngực. Đây cũng là một biểu hiện khác của tình trạng khó thở.
- Viêm tiểu phế quản cấp: kèm theo sốt, ho khạc đờm.
Hen phế quản do nhiều nguyên nhân gây nên, đặc biệt là sự kết hợp giữa yếu tố cơ địa và yếu tố môi trường. Một số nguyên nhân gây hen phế quản thường gặp là:
3.1. Hen phế quản do dị ứng
Các cơn hen phế quản cấp tính có thể xuất hiện khi người bệnh tiếp xúc với các dị nguyên như: phấn hoa, bụi nhà, bọ nhà, lông chó mèo, thực phẩm gây dị ứng như hải sản, thịt bò,... hoặc một số thuốc như aspirin
3.2. Các yếu tố kích thích
Các yếu tố môi trường như khói thuốc lá, khói bụi, ô nhiễm không khí, các hóa chất tẩy rửa, thay đổi độ ẩm,...
3.3. Hen phế quản do vận động
Hen phế quản có thể khởi phát hoặc nặng lên sau một vận động gắn sức, trường hợp này được gọi là hen phế quản do gắng sức.
3.4. Nguyên nhân khác dẫn đến bệnh hen phế quản
Một số nguyên nhân khác gây hen phế quản là: Nhiễm trùng đường hô hấp do virus parainfluenza, yếu tố di truyền, mắc bệnh trào ngược dạ dày hay các bệnh lý khác trên đường hô hấp, sử dụng một số thuốc như chẹn beta giao cảm.
Nhiễm trùng đường hô hấp do virus parainfluenza cũng có thể gây hen phế quản
Chúng ta có thể phòng ngừa và kiểm soát cơn hen suyễn cấp tính theo hướng dẫn sau:
Tránh xa hoặc hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây khởi phát cơn hen cấp như: Khói thuốc lá, hóa chất có mùi nồng gắt, làm việc gắng sức, nhiễm khí lạnh,... Đồng thời, bạn cần có chế độ dinh dưỡng và vận động khoa học để cải thiện sức khỏe nói chung, chức năng hệ hô hấp nói riêng.
Sử dụng thuốc đường hít sớm và đúng cách: là cách đưa thuốc trực tiếp vào đường hô hấp bằng các dụng cụ bơm xịt, bình hít bột khô. Ưu điểm của phương pháp này là giảm bớt khó thở chỉ sau 2 - 5 phút. Các thuốc có thể sử dụng trong trường hợp này là thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn như Salbutamol hoặc Formoterol. Người có cơn hen suyễn nên dùng thuốc đường hít sớm ngay khi có triệu chứng đầu tiên vì để càng muộn thì khả năng cắt cơn hen càng thấp. Liều dùng phù hợp là: 2 lần xịt họng thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn. Nếu chưa giảm khó thở thì xịt lặp lại 2 lần cách nhau khoảng 5 - 10 phút.
Áp dụng các biện pháp hỗ trợ: nghỉ ngơi.
Nếu cơn khó thở không hết sau 3 lần xịt thuốc hoặc cơn suyễn chỉ lui tạm thời trong vài tiếng rồi trở lại thì bệnh nhân nên đi khám bác sĩ chuyên khoa hoặc đến phòng cấp cứu ngay để được điều trị triệt để.
Hen phế quản cấp tính có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm cho bệnh nhân như xẹp phổi, suy hô hấp nếu không kịp thời xử lý. Vì vậy, người bệnh cần sớm thăm khám, điều trị bệnh ở những phòng khám, bệnh viện uy tín. Và bệnh viện chính Vinmec là địa chỉ khám, điều trị hen phế quản uy tín. Với đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao, tận tình trong công việc, bạn và người thân sẽ được kiểm tra, chẩn đoán bệnh chính xác và đề xuất phương án điều trị, kiểm soát hen suyễn hiệu quả.
Từ giữa tháng 4/2020, Hệ thống Y tế Vinmec triển khai dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ xa, nhằm đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân trong khi vẫn đảm bảo hạn chế tối đa nguy cơ lây lan của dịch bệnh COVID-19. Đây cũng là bước khởi động đón đầu xu hướng mô hình chăm sóc sức khỏe từ xa [telehealth] của Vinmec một cách bài bản, đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin và hiệu quả.
Dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ xa trước mắt sẽ được áp dụng tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City [Hà Nội] và Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park [TP.HCM]; bước đầu cung cấp cho khách hàng đã từng khám chữa bệnh tại Vinmec. Các chuyên khoa được triển khai ngay là Tim mạch, Nội tiết - Đái tháo đường tại cả hai bệnh viện, tiếp đến dự kiến là Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng tại Vinmec Times City và Hen suyễn tại Vinmec Central Park.
Nhờ ứng dụng tối đa công nghệ hiện đại, toàn bộ quá trình thăm khám đều được triển khai trực tuyến đơn giản, dễ tiếp cận và luôn có theo nhân viên tư vấn túc trực để hướng dẫn và giải đáp.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Hướng dẫn sử dụng bình hít bột khô Turbuhaler điều trị Hen phế quản và Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
XEM THÊM:
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Đĩnh - Trưởng Đơn nguyên Hô hấp - Hen - Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Hen phế quản là bệnh lý đường hô hấp mạn tính thường gặp trong dân số với biểu hiện là ho, khò khè, khó thở và tức ngực. Nếu kiểm soát cơn hen không hiệu quả, lâu dài bệnh hen sẽ gây ra nhiều biến chứng khác nhau, làm suy giảm sức khỏe, ảnh hưởng đến chất lượng sống người bệnh.
Đặc điểm điển hình của bệnh hen phế quản là tắc nghẽn đường dẫn khí lúc thở ra. Nguyên nhân sinh bệnh thường là do sự tương tác giữa cơ địa và các yếu tố môi trường. Theo đó, bệnh lý này thường biểu hiện rất sớm, từ khi trẻ còn nhỏ. Sự tắc nghẽn lâu dài không chỉ làm trẻ khó thở mà còn gây tích tụ khí trong lồng ngực. Khi trẻ lớn hơn, thay vì lồng ngực kéo dài ra thì lồng ngực của trẻ bị hen suyễn sẽ căng tròn, đường kính trước-sau trở nên gần bằng đường kính trái-phải trông như lồng ngực nở rộng ở phía trước, xương ức cũng bị nhô ra phía trước.
Biểu hiện cơn hen điển hình là người bệnh đột ngột xuất hiện ngứa mắt, ngứa họng, chảy nước mũi kéo theo sau đó là khó thở, khò khè do co thắt phế quản khi tiếp xúc các yếu tố dị nguyên. Khi ngưng tiếp xúc hay được phun thuốc giãn phế quản, người bệnh sẽ bớt khó thở và ho khạc ra đàm trắng trong. Khi ra khỏi cơn, hầu như trẻ vẫn khỏe mạnh, chạy nhảy như mọi đứa trẻ bình thường.
Tuy nhiên, nếu không có phương tiện cắt cơn hiệu quả hoặc trẻ không được điều trị theo kế hoạch phòng ngừa cơn tốt, mức độ cơn hen diễn ra nặng nề kèm theo tần suất nhiều lần trong ngày về lâu dài có thể làm tổn thương đến cấu trúc của phổi và đường dẫn khí. Hệ thống cây phế quản sẽ bị tắc nghẽn mạn tính, trẻ bị khó thở liên tục, ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ do đó ảnh hưởng đến sản sinh hormone tăng trưởng kết hợp với trẻ bị giảm khả năng hoạt động thể lực dẫn đên chậm phát triển thể chất.
Hen lâu ngày sẽ khiến hệ thống cây phế quản bị tắc nghẽn mạn tính
Bất cứ bệnh lý mạn tính nào ảnh hưởng đến phổi về lâu dài cũng sẽ ảnh hưởng đến tim. Khi có những biểu hiện khó thở, phù chân, đau tức hạ sườn bên phải, gan to, tĩnh mạch cổ nổi, chứng tỏ bệnh hen suyễn đã có biến chứng tâm phế mạn, gây suy tim.
Do cấu trúc của phổi bị tổn thương lâu ngày, hệ quả là thành mạch máu của mao mạch phổi bị xơ cứng, tăng kháng lực, kéo theo là tăng áp động mạch phổi. Từ đó, tim phải tăng sức co bóp bơm máu lên phổi, về sau thành cơ tim sẽ dãn dần và biểu hiện suy tim phải. Do hen phế quản có khả năng phục hồi chức năng hô hấp, cho nên thời gian dẫn đến tâm phế mạn của từng bệnh nhân khác nhau, có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, thậm chí lâu hơn tùy vào khả năng kiểm soát cơn hen suyễn.
Đường thở tắc nghẽn liên tục, tăng tiết đàm nhớt là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn cư trú và sinh bệnh tái đi tái lại. Đây cũng thường là biến chứng ở các bệnh nhân bị hen mạn tính. Nhân các đợt chuyển mùa, các đợt rét, thời tiết thay đổi đột ngột trong ngày, độ ẩm không khí cao là điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn, virus gây viêm nhiễm vùng tai mũi họng, đường hô hấp dưới. Ngược lại, các đợt nhiễm trùng đường hô hấp lại làm cho những triệu chứng bệnh hen nặng hơn. Bệnh nhân sẽ sốt, khó thở tăng, có đờm nhiều, có thể đờm vàng hoặc xanh.
Do khí bị ứ lại trong lồng ngực, sự đàn hồi của các phế nang ở bệnh nhân hen giảm dần theo thời gian, thở ra ít, thể tích khí cặn tăng. Cấu trúc của các phế nang bị phá vỡ, thông nối với nhau hình thành cá kén khí. Bên cạnh đó, tăng thể tích khí cặn, giảm thể tích phổi cho gắng sức dẫn tới bệnh nhân khó thở khi gắng sức, hạn chế hoạt động thể lực nhiều và tăng nguy cơ dẫn tới suy tim.
Tràn khí màng phổi, tràn khí trung thất gặp ở khoảng 5% hen mạn tính. Cũng do hệ quả là khí ứ lại trong thì thở ra, các phế nang giãn rộng, tại vùng phế nang giãn, mạch máu thưa thớt, nuôi dưỡng kém, áp lực trong phế nang tăng. Khi phải làm việc gắng sức hoặc ho mạnh, thành phế nang dễ bị bục vỡ. Tràn khí màng phổi hai bên là nguyên nhân gây đột tử ở người hen phế quản.
Tràn khí màng phổi có thể là nguyên nhân gây đột tử ở người hen phế quản
Hơn 1/3 trẻ em bị hen suyễn mạn tính nhập viện vì hen có biến chứng xẹp phổi. Xẹp phổi một thùy hoặc nhiều thùy là biến chứng thường gặp tỷ lệ khoảng 10% số bệnh nhân vào viện. Khi hen ổn định thì tình trạng xẹp phổi sẽ khỏi hoặc đôi khi cũng không phục hồi được hoàn toàn. Điều này ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển thể lực của trẻ cũng như khả năng gắng sức sau này.
Nếu không kiểm soát tốt, trẻ thường xảy ra cơn hen cấp tính mức độ nặng hoặc hen ác tính sẽ có nguy cơ gây suy hô hấp, dẫn đến tử vong. Dù khi ra cơn, cấu trúc phổi và đường thở đã bị tổn thương nghiêm trọng cũng làm tăng khả năng suy hô hấp mạn tính. Bệnh nhân khó thở liên tục, da, môi, niêm mạc tím, toan hóa máu, đôi khi xảy ra ngừng thở khi ngủ, phải thở máy hỗ trợ. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây hôn mê, tử vong đột ngột của bệnh hen.
Biến chứng này thường xảy ra khi người bệnh quá lạm dụng một số loại thuốc kháng viêm, thuốc corticoide gây nên hội chứng cushing, loãng xương, viêm loét dạ dày, nhiễm khuẩn dai dẳng, bệnh tâm thần - thần kinh. Nếu dùng quá nhiều các loại thuốc dãn phế quản như adrenalin có thể tử vong đột ngột do rối loạn nhịp tim hoặc mắc hội chứng phổi ức chế.
Bệnh nhân hen phải luôn giữ sẵn thuốc cắt cơn cấp tốc bên mình hay trong tầm tay
Bệnh nhân khi đã được chẩn đoán xác định hen phế quản, ngoài điều trị cắt cơn hen, việc dự phòng xảy ra cơn là một yếu tố tiên quyết giúp tăng cường khả năng quản lý bệnh. Do đó, người bệnh cần tuân thủ các loại thuốc hít, xịt, thuốc uống ngay cả khi không có triệu chứng gì. Nhất là ở trẻ nhỏ, cha mẹ cần hỗ trợ phun dùng thuốc cho trẻ, hướng dẫn và giải thích để trẻ hợp tác hay tự làm cho chính mình. Luôn giữ sẵn thuốc cắt cơn sát bên mình hay trong tầm tay.
Bên cạnh đó, do yếu tố thúc đẩy là khi tiếp xúc với các dị ứng nguyên, người bệnh cần xác định và tránh các yếu tố này. Vệ sinh cá nhân tốt, giữ môi trường sạch sẽ, tránh khói bụi, thường xuyên giặt phơi chăn màn, không nuôi chó mèo khi có dị ứng lông chó mèo, không ăn thức ăn gây dị ứng. Yếu tố cảm xúc, stress cũng gây khởi phát cơn hen nên cần tránh. Tập luyện thể lực vừa phải, tránh gắng sức quá mức.
Bệnh Hen phế quản nếu không được chẩn đoán và kiểm soát chặt chẽ sẽ gây ra nhiều hậu quả nặng nề như những cơn khó thở cấp tính và ác tính, thậm chí là tử vong. Hiện tại, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có Gói tầm soát bệnh hen phế quản của Vinmec giúp khách hàng:
- Tầm soát phát hiện bệnh sớm để kịp thời kiểm soát và điều trị bệnh
- Thực hiện khám lâm sàng, hỏi tiền sử bệnh, đo chức năng hô hấp, khám tai mũi họng và sàng lọc hen phế quản.
Ngoài ra, tiêm phòng cúm và phế cầu hằng năm cũng là một cách để dự phòng xảy ra cơn hen hoặc giúp mức độ cơn khi xảy ra nhẹ hơn, dễ kiểm soát hơn.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Cách nhận biết khí phế thũng và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính [COPD]
Hướng dẫn sử dụng bình hít bột khô Turbuhaler điều trị Hen phế quản và Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
XEM THÊM: