Tích trữ thuốc hạ sốt tại nhà dễ dẫn đến nguy cơ ngộ độ thuốc gây nguy hiểm. Ảnh minh họa.
Phần lớn các cơn sốt là do nhiễm vi sinh vật, bao gồm nhiễm vi khuẩn, virus, nấm và nấm men, nhưng chúng cũng có thể là kết quả của phản ứng với một số tác nhân dược lý [còn được gọi là sốt do thuốc].
Mặc dù sốt thường có thể được kiểm soát bằng cách điều trị thích hợp, nhưng nó cũng có thể là dấu hiệu của một bệnh cơ bản nghiêm trọng cần phải được đánh giá và điều trị ngay lập tức.
Bao nhiêu độ thì được coi là sốt?
Nhiệt độ cơ thể con người là thước đo mức độ nhiệt hiện có trong cơ thể. Nó thể hiện sự cân bằng giữa sự sản sinh nhiệt trong các mô và sự mất nhiệt ra môi trường xung quanh. Mặc dù nhiệt độ cơ thể khác nhau giữa các cá thể và tùy thuộc vào môi trường, chúng sẽ duy trì trong một phạm vi cụ thể được gọi là nhiệt độ cơ thể bình thường. Phạm vi này thường từ 36,1 độ C đến 37,2 độ C, với nhiệt độ trung bình là 37 độ C.
Khi bị sốt, bệnh nhân nên sử dụng một nhiệt kế để đo nhiệt độ chính xác và tuân thủ các quy trình do nhà sản xuất khuyến nghị. Nhiệt độ có thể được đo ở miệng, vùng hạ vị, trực tràng, thái dương hoặc dưới cánh tay.
Khi nào cần dùng thuốc hạ sốt?
Nếu sốt nhẹ, dưới 38 độ C, thường ít gây hại, nếu không thấy quá mệt mỏi, khó chịu nhiều thì không nên dùng thuốc hạ sốt. Vì dùng thuốc hạ sốt sẽ làm thay đổi diễn biến tự nhiên của bệnh, ảnh hưởng đến quá trình theo dõi kết quả của thuốc điều trị đặc hiệu. Trong trường hợp này chỉ cần điều trị loại trừ nguyên nhân gây sốt. Khi sốt cao trên 39 độ C thì cần phải hạ sốt.
Đối với trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên, nhiệt độ quá 38 độ C cần được điều trị y tế càng sớm càng tốt. Trẻ từ 3 – 6 tháng tuổi đưa trẻ đi khám ngay khi thân nhiệt trên 38 độ C.
Ngoài ra, trẻ sơ sinh dưới ba tháng tuổi cần nhập viện ngay lập tức nếu nhiệt độ của bé chạm mức 38 độ C.
Để hạ sốt có thể dùng thuốc hạ sốt paracetamol.
Giảm khó chịu và giảm nhiệt độ cơ thể xuống mức bình thường là cả hai mục tiêu trong điều trị sốt, nhưng điều quan trọng là phải xác định và điều trị nguyên nhân cơ bản của sốt.
Điều trị sốt bao gồm việc sử dụng các loại thuốc hạ sốt OTC [không kê đơn] khác nhau cũng như một loạt các biện pháp không dùng thuốc.
Các biện pháp không dùng thuốc để hạ nhiệt bao gồm: Chườm khăn ấm lên các cùng trán, nách, bẹn, cởi bớt quần áo cho thoáng và uống nước muối đẳng trương để làm mát người.
Các loại thuốc hạ sốt phổ biến
Thuốc hạ sốt OTC rất phổ biến, bao gồm acetaminophen hay còn gọi là paracetamol và thuốc chống viêm không steroid [aspirin, ibuprofen và naproxen].
Paracetamol và ibuprofen là hai loại thuốc hạ sốt được sử dụng rộng rãi nhất. Tuy nhiên, ibuprofen chỉ được chấp thuận để hạ sốt cho bệnh nhân từ 6 tháng tuổi trở lên. Aspirin cũng là một phương pháp điều trị hiệu quả cho người lớn, nhưng không nên dùng cho trẻ em và thanh thiếu niên dưới 19 tuổi, vì nó có liên quan đến một tình trạng có khả năng gây tử vong được gọi là hội chứng Reye.
Các sản phẩm này có sẵn dưới dạng các sản phẩm đơn lẻ hoặc kết hợp trong các phiên bản mở rộng và có nhiều dạng khác nhau, bao gồm viên nén, viên nang, viên nang gel, gel lỏng, bao tan trong ruột, chất lỏng, hỗn dịch và viên nén nhai cho bệnh nhân người lớn và trẻ em.
Tại sao khoảng cách giữa các lần dùng thuốc lại là 4-6 giờ?
Nguyên nhân làm cho thuốc không đạt hiệu quả và gây độc là do không giữ đúng khoảng cách giữa các lần và các đợt dùng thuốc. Mỗi loại thuốc hạ sốt có thời gian tác dụng khác nhau. Do vậy, tùy vào loại bạn đang dùng, thời gian nên uống thuốc hạ sốt cách nhau bao lâu có thể thay đổi.
Thông thường, khoảng cách giữa mỗi lần dùng thuốc là từ 4 đến 6 giờ. Không nên sử dụng liên tiếp các liều trong vòng 4 tiếng vì dễ dẫn đến tình trạng ngộ độc gây nguy hiểm, thậm chí tử vong.
Đối với thuốc hạ sốt paracetamol liều lượng được quy định như sau:
Người lớn: Liều thông thường là 325 mg đến 650 mg. Uống 4 đến 6 giờ một lần, tối đa 4 lần trong khoảng thời gian 24 giờ. Liều tối đa có thể thay đổi từ 3.000 mg đến 4.000 mg, nhưng không được phép dùng quá 4.000 mg trong khoảng thời gian 24 giờ. Làm theo tất cả các hướng dẫn trên nhãn.
Trẻ em: Các loại thuốc hạ sốt không kê đơn sẽ có nhãn "Thông tin về thuốc". Trên nhãn, bạn sẽ tìm thấy hướng dẫn về tuổi hoặc cân nặng của con bạn, liều lượng cho phép và tần suất sử dụng. Nếu bạn cho em bé uống thuốc, hãy làm theo lời khuyên của bác sĩ hoặc dược sĩ về lượng thuốc cho trẻ. Không sử dụng thuốc nếu con bạn bị dị ứng với thuốc.
Tham khảo ý kiến chuyên gia y tế là giải pháp an toàn nhất khi sử dụng thuốc hạ sốt trong đại dịch
Thuốc hạ sốt, giảm đau được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới, nhưng cũng là một trong những hợp chất nguy hiểm nhất trong sử dụng y tế nếu sử dụng sai. Bởi tổn thương gan có thể xảy ra ngay cả ở liều lượng cho phép ở những người dùng khỏe mạnh.
Trong giai đoạn khủng hoảng đại dịch COVID-19, theo cảnh báo từ các trung tâm chống độc, thời gian qua, nhiều người có tâm lý tích trữ thuốc và tự tìm cách chữa COVID-19 tại nhà theo các hướng dẫn trên mạng xã hội không rõ nguồn gốc. Trong đó có hướng dẫn sử dụng liều tối đa thuốc paracetamol, rất dễ dẫn đến nguy cơ quá liều, gây ngộ độc, thậm chí tử vong.
Các triệu chứng khi quá liều paracetamol bao gồm: Buồn nôn, nôn, chán ăn, xanh xao và đau bụng thường xảy ra trong vòng 24 giờ. Tiếp đó là tình trạng tăng men gan nhanh chóng, có thể dẫn đến hoại tử hoàn toàn và không thể hồi phục, suy giảm chức năng tế bào gan, nhiễm toan chuyển hóa và hội chứng não - gan bao gồm cả tình trạng hôn mê và tử vong.
Vì vậy, cần đọc kỹ nhãn thông tin sử dụng trước khi dùng thuốc. Tuyệt đối không nên dùng nhiều hơn liều tối đa được khuyến cáo trên nhãn.
Khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào liên quan đến sức khỏe, tham khảo ý kiến chuyên gia y tế vẫn là giải pháp an toàn nhất. Cách tốt nhất để tránh bất kỳ nguy cơ bất lợi cho sức khỏe là được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và điều trị thích hợp.
Hãy cẩn thận khi uống thuốc không kê đơn và paracetamol cùng một lúc. Vì nhiều loại thuốc trong số này cũng đã chứa paracetamol.
Paracetamol và ibuprofen là các sản phẩm khác nhau với các khuyến nghị về liều lượng khác nhau. Vì vậy, cần trao đổi với bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi chuyển đổi qua lại giữa các liều paracetamol và ibuprofen. Nếu chuyển đổi giữa hai loại thuốc, có khả năng bạn sẽ uống quá liều thuốc. Các nghiên cho thấy không có bất kỳ lợi ích bổ sung nào từ việc luân phiên sử dụng các loại thuốc này.
Theo khuyến cáo Bộ Y tế, khi có dấu hiệu sốt, ho, đau họng, khó thở thay vì tự mua thuốc uống, người bệnh cần tự cách ly đồng thời gọi điện cho đường dây nóng của cơ quan y tế địa phương hoặc của Bộ Y tế [số điện thoại 19009095] để được tư vấn.
DS. Vũ Thùy Dương
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS CKII Trần Thị Linh Chi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng
Trên thị trường có nhiều loại thuốc hạ sốt khác nhau, tuy nhiên loại thuốc hạ sốt nào dùng được cho trẻ em và cách sử dụng thuốc như thế nào cho đúng thì không phải bậc phụ huynh nào cũng biết.
Trong danh mục các loại thuốc hạ sốt được sử dụng có 3 loại bao gồm:
- Thuốc Paracetamol [hay còn gọi là Acetaminophen] là loại thuốc hạ sốt an toàn và hiệu quả dành cho trẻ em được hầu hết các bác sĩ nhi khoa khuyên dùng. Khoảng cách giữa 2 liều dùng thông thường là mỗi 4 đến 6 giờ, tuy nhiên trường hợp trẻ bị suy thận, khoảng cách giữa các lần dùng thuốc tối thiểu là 8 giờ.
- Thuốc Ibuprofen: Tác dụng hạ sốt mạnh và kéo dài thời gian hạ sốt hơn so với Paracetamol, tuy nhiên việc dùng Ibuprofen phải có chỉ định và sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ vì thuốc hạ sốt dạng này có rất nhiều tác dụng phụ. Liều dùng 7-10 mg/kg mỗi 6-8 giờ đường uống. Chống chỉ định dùng thuốc Ibuprofen để hạ sốt trong các trường hợp sau:
- Không được dùng cho trẻ khi bị loét dạ dày, xuất huyết tiêu hóa.
- Trẻ nghi ngờ hay bị sốt xuất huyết.
- Trẻ có tiền sử dị ứng với Ibuprofen, với Aspirin và với các thuốc chống viêm không steroid khác.
- Trẻ bị hen suyễn hay bị viêm phế quản co thắt, rối loạn chảy máu, bệnh tim mạch, suy gan hoặc suy thận.
- Hạn chế sử dụng cho trẻ em dưới 6 tháng tuổi.
- Thuốc Aspirin: Được khuyến cáo không sử dụng cho trẻ em, vì những tác dụng phụ không tốt cho sức khỏe. Những trường hợp trẻ đang bị nhiễm vi rút như bị nhiễm cúm hoặc đang mắc thủy đậu mà sử dụng Aspirin để hạ sốt sẽ làm gia tăng nguy cơ mắc hội chứng Reye [hội chứng gây tổn thương não và gan cấp tính] đây là một biến chứng rất nguy hiểm đối với trẻ, có thể dẫn đến tử vong.
Thuốc Aspirin được khuyến cáo không sử dụng cho trẻ em vì những tác dụng phụ không tốt cho sức khỏe
Thuốc Ibuprofen tại Việt Nam thường ít khi được chỉ định dùng cho trẻ em do một số nguyên nhân như:
- Có nhiều tác dụng không mong muốn hơn so với thuốc Paracetamol
- Do tỷ lệ bệnh Sốt xuất huyết ở Việt Nam cao, nên Ibuprofen ít được sử dụng.
Phần lớn các bác sĩ kê thuốc hạ sốt cho trẻ là loại Paracetamol đơn thuần.
Các dạng thuốc Paracetamol trên thị trường hiện nay
- Dạng gói bột: Dạng này thường có mùi hương thơm của các loại trái cây như cam, chanh, dâu...có vị ngọt rất hợp với sở thích của trẻ, trẻ sẽ không sợ khi sử dụng, được sử dụng rất tiện lợi, khi trẻ sốt chỉ cần pha thuốc với nước sôi nguội là có thể cho trẻ uống, hiệu quả hạ sốt nhanh vì dược chất Paracetamol dễ dàng được hấp thụ từ dạ dày và ruột vào máu chỉ sau khi uống khoảng 15 phút – 30 phút. Dạng gói được bào chế dưới những hàm lượng thông thường là 80mg, 150mg và 250mg. Lựa chọn hàm lượng tùy thuộc vào cân nặng của trẻ
- Dạng sirô: Dễ sử dụng cho trẻ, hàm lượng thông dụng là Paracetamol 80mg/5ml, 150mg/5ml hoặc 250mg/5ml. Dạng này có nhiều mùi vị khác nhau, giúp trẻ uống thuốc được thuận lợi hơn và hiệu quả hạ sốt cũng tương tự như với loại hạ sốt dạng gói bột.
- Dạng viên đạn [viên hạ sốt đặt hậu môn]: Loại này thường được sử dụng trong trường hợp trẻ sốt kèm theo nôn nhiều không uống được, sốt cao co giật hay khi trẻ ngủ bố mẹ không muốn đánh thức. Dạng này được bào chế với 3 hàm lượng thông thường là 80mg, 150mg và 300mg.
- Loại 80mg dùng cho trẻ từ 4-6kg
- Loại 150mg dùng cho trẻ có cân nặng từ 7-12kg
- Loại viên đạn 300mg dùng cho trẻ từ 13-24kg. Lưu ý dạng tá dược qua đường hậu môn thường có tác dụng hạ sốt chậm hơn dạng uống [ gói bột hoặc sirô ] khoảng 15 – 20 phút. Nếu nhà có trẻ em từ 6 tháng đến 6 tuổi nên dự trữ loại thuốc này trong tủ lạnh, đề phòng trẻ sốt cao co giật.
Thuốc dạng viên đạn thường được sử dụng trong trường hợp trẻ không uống được thuốc
Cách sử dụng thuốc hạ sốt cho bé
- Cho trẻ em uống thuốc hạ sốt khi sốt trên 38,5 độ C. Nên dùng dạng uống hay siro khi trẻ có thể uống được, nếu trẻ sốt kèm theo nôn nhiều không uống được, sốt cao co giật hay khi trẻ ngủ bố mẹ không muốn đánh thức thì dùng dạng viên đặt hậu môn.
- Liều dùng 10-15mg/kg/lần đối với Paracetamol, liều tối đa không quá 60mg/kg/ngày.
- Thời gian giữa 2 lần dùng thuốc đối với trẻ sơ sinh là từ 6-8 giờ nếu trẻ vẫn còn sốt trên 38,5 độ. Trẻ lớn hơn nếu trẻ vẫn còn sốt thì thời gian dùng thuốc cách nhau từ 4-6 giờ.
- Không tự ý dùng thuốc hạ sốt cho trẻ nhỏ dưới 3 tháng tuổi khi chưa có ý kiến của bác sĩ.
- Liều lượng thuốc hạ sốt cần dựa trên cân nặng thực tế của trẻ, chứ không phải theo tuổi. Sử dụng đúng liều để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả hạ sốt nhanh cho trẻ.
- Không nên sốt ruột khi uống thuốc mà trẻ chưa hạ sốt ngay, cần tuân thủ khoảng cách an toàn giữa 2 lần sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ để phòng ngừa tình trạng quá liều, có thể dẫn đến ngộ độc cấp tính rất nguy hiểm đến tính mạng của trẻ.
- Thuốc hạ sốt dùng phải còn hạn sử dụng rõ ràng.
- Tuyệt đối không phối hợp sử dụng thuốc Paracetamol và thuốc Ibuprofen. Vì làm tăng tác dụng độc tính của thuốc.
- Dù là dạng thuốc nào viên đặt, siro hay dạng gói bột thì thành phần cũng như nhau, không nên nghĩ dùng 2 dạng thuốc khác nhau thì không cần tuân thủ thời gian giữa 2 lần sử dụng. Ví dụ như cho trẻ dùng thuốc hạ sốt dạng gói bột, nếu muốn sử dụng dạng viên đặt hậu môn thì cũng cần cách nhau tối thiểu 4 giờ và tối đa 4 lần/ ngày đối với Paracetamol.
Thuốc hạ sốt là một loại hay được sử dụng nhất là đối với trẻ em. Phụ huynh nên chú ý sử dụng thuốc làm sao cho an toàn và hiệu quả, tránh những tác dụng nguy hiểm đối với trẻ.
Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: Sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,....Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Làm gì khi trẻ bị sốt? Hướng dẫn chăm sóc trẻ bị sốt
XEM THÊM: