Cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt là cấu trúc bên trong của ngành trồng trọt. Nó bao gồm các bộ phận hợp thành và các mối quan hệ tỷ lệ hữu cơ giữa các bộ phận đó trong điều kiện thời gian và không gian nhất định.
Cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt bao gồm những nội dung như: cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt theo ngành, cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt theo vùng kinh tế lãnh thổ và cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt theo thành phần kinh tế. Tất cả những nội dung đó gắn bó hữu cơ với nhau, trong đó cơ cấu ngành giữ vai trò là hạt nhân.
Ngành trồng trọt bao gồm các tiểu ngành sản xuất, chuyên môn hoá như: sản xuất lương thực, sản xuất cây công nghiệp, sản xuất cây ăn quả, sản xuất rau… Chúng được hình thành trên cơ sở phân công lao động trong quá trình sản xuất. Các tiểu ngành các bộ phận sản xuất trong ngành trồng trọt chúng phát triển và kết hợp với nhau theo một tỷ lệ nhất định tạo thành cơ cấu ngành trồng trọt.
Cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt là một nội dung chủ yếu trong chiến lược phát triển nông nghiệp của mỗi nước. Tuỳ thuộc vào giai đoạn phát triển nhất định của nền kinh tế với điều kiện kỹ thuật, kinh tế, xã hội và tự nhiên của mỗi nước mà xây dựng cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt cho phù hợp và hiệu quả.
ở các nước phát triển, trình độ phát triển kinh tế cao, cơ sở vật chất – kỹ thuật trong nông nghiệp to lớn và hiện đại, nhu cầu thị trường đòi hỏi nhiều loại nông sản đa dạng với chất lượng cao. Vì vậy ngành trồng trọt ở các nước này đã phát triển mạnh mẽ và đạt trình độ phát triển cao với cơ cấu sản xuất hợp lý gồm nhiều loại sản phẩm, nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường và phù hợp với tiềm năng của mỗi nước. Những sản phẩm trồng trọt ở đây bao gồm: Sản phẩm cây lương thực, cây công nghiệp, cây dược liệu, cây ăn quả, rau đậu, cây thức ăn gia súc, cây hoa… ở các nước đang phát triển, cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt còn đơn giản. Trước đây, một số nước độc canh sản xuất lương thực để tiêu dùng trong nước và xuất khẩu hoặc một số nước độc canh cây công nghiệp, cây ăn quả v.v… theo yêu cầu cung cấp nguyên liệu cho các nước cho nước khác. Hiện nay ngành trồng trọt các nước đang phát triển đang có xu hướng phá dần thế độc canh, chuyển sang phát triển ngành trồng trọt đa canh, có nhiều sản phẩm hàng hoá đáp ứng thị trường và khai thác hợp lý lợi thế của mỗi nước.
ở nước ta ngành trồng trọt đang có sự chuyển hướng mạnh mẽ phá thế độc canh sản xuất lương thực, trong đó chủ yếu là lúa nước sang phát triển ngành trồng trọt đa canh với nhiều nông sản hàng hoá và hàng hoá xuất khẩu có giá trị kinh tế cao.
Ngoài sản xuất cây lương thực đang mở rộng dần việc sản xuất rau đậu cây công nghiệp và cây ăn quả v.v… tỷ trọng giá trị sản xuất cây lương thực giảm dần, từ 66,63% năm 1990 xuống còn 63,80% năm 1999; tỷ trọng gía trị sản xuất rau đậu và cây công nghiệp tăng, nhất là cây công nghiệp từ 14,52% năm 1990 tăng lên 19,45% năm 1998 và 20,66% năm 1999.
Sự chuyển dịch cơ cấu trồng trọt như trên cho phép khai thác tốt tiềm năng thế mạnh của từng vùng và cả nước, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu đồng thời tạo cơ sở đảm bảo an ninh lương thực cho đất nước. Tuy nhiên việc chuyển dịch cơ cấu ngành trồng trọt ở nước ta vẫn còn chậm; tỷ trọng sản xuất lương thực còn quá lớn trong khi đó tỷ trọng cây rai đậu, cây công nghiệp, cây ăn quả v.v… còn thấp. Vì vậy thời gian tới phải tiếp tục đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt ở nước ta theo hướng là phát triển ngành trồng trọt đa canh trên cơ sở chuyên môn hoá và thâm canh cao. Nâng cao nhanh năng suất cây lương thực, để từng bước giảm dần diện tích cây lương thực một cách hợp lý. Đồng thời mở rộng, tăng nhanh sản lượng và diện tích các loại cây công nghiệp, cây ăn qua, cây rau và hoa, cây dược liệu đó là những cây cho sản phẩm có giá trị kinh tế cao và nhu cầu thị trường ngày càng nhiều. Song để xác định cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt hợp lý có thể dựa vào các căn cứ sau:
– Trước hết phải dựa vào mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của đất nước và chiến lược phát triển nông nghiệp để xây dụng cơ cấu ngành trồng trọt. Cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt phải hướng vào phát triển mạnh sản xuất hàng hoá để đáp ứng nhu cầu thị trường và đặc biệt hướng mạnh vào thị trường xuất khẩu.
– Tiến hành phân tích sự tác động tổng hợp của các nhân tố ảnh hưởng đến xu hướng chuyển dịch cơ cấu ngành trồng trọt như:
+ Nhu cầu của thị trường về các loại sản phẩm của ngành trồng trọt. Nhu cầu thị trường vừa là mục tiêu, vừa là động lực để phát triển sản xuất và chuyển dịch cơ cấu ngành trồng trọt. Phải tính toán và đánh giá đầy đủ nhu cầu thị trường để lựa chọn những cây trồng và cơ cấu cây trồng có hiệu quả.
+ Nhân tố về điều kiện tự nhiên như: đất đai, vị trí địa lý, khí hậu, nguồn nước, tiềm năng sinh vật, cần phải được xem xét đánh giá đúng để làm cơ sở cho việc xây dựng cơ cấu và bố trí cây trồng phù hợp trên mỗi vùng và cả nước.
+ Tiến bộ khoa học và công nghệ và khả năng ứng dụng nó vào sản xuất của mỗi nước có ảnh hưởng rất lớn đến việc xây dựng cơ cấu ngành trồng trọt hợp lý.
+ Cơ chế chính sách của Nhà nước có tác động lớn và trực tiếp ảnh hưởng đến việc xây dựng và chuyển dịch cơ cấu sản xuất ngành trồng trọt.
– Ngoài những căn cứ trên việc lựa chọn, xác định cơ cấu ngành trồng trọt cần phải xem xét và giải quyết tốt các mối quan hệ giữa sản xuất lương thực và thực phẩm đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu; mối quan hệ giữa cây công nghiệp dài ngày và ngắn ngày đáp ứng nhu cầu nguyên liệu và xuất khẩu. Trong sản xuất lương thực cần giải quyết mối quan hệ giữa lúa và màu, nhất là những cây có hàm lượng dinh dưỡng cao để làm thứ ăn cho chăn nuôi và chế biến thực phẩm như ngô, đậu tương v.v…
Các từ khóa trọng tâm hoặc các thuật ngữ liên quan đến bài viết trên:
Cây lương thực ở nước ta bao gồm
Cây lương thực chính ở nước ta là
Hai vùng trọng điểm sản xuất lúa lớn nhất nước ta là
Vùng trồng cây ăn quả lớn nhất của nước ta là
Hiện nay, chăn nuôi bò sữa nước ta có xu hướng phát triển mạnh ở
Trắc nghiệm: Trong cơ cấu giá trị sản xuất ngành trồng trọt nước ta, nhóm cây trồng chiếm tỉ trọng cao nhất là
A. Cây ăn quả.
B. Cây lương thực.
C. Cây rau đậu.
D. Cây công nghiệp.
Lời giải:
Đáp án đúng: B. Cây lương thực.
Trong cơ cấu giá trị sản xuất ngành trồng trọt nước ta, nhóm cây trồng chiếm tỉ trọng cao nhất là Cây lương thực [cây lương thực chiếm 56,5% giá trị sản xuất ngành trồng trọt – Atlat trang 19]
=> Chọn đáp án B
Tìm hiểu về Vấn đề phát triển nông nghiệp cùng Top Tài Liệu các em nhé!
1. Sản xuất lương thực
+ Vai trò
– Đảm bảo lương thực cho người, vật nuôi
– Nguồn hàng cho xuất khẩu.
– Đa dạng hóa sản xuất nông nghiệp
+ Điều kiện phát triển
– Tự nhiên: đất đai, khí hậu…
– Kinh tế – Xã hội: dân cư, công nghiệp chế biến, thị trường, chính sách…
+ Tình hình phát triển
– Diện tích gieo trồng tăng
– Sản lượng lương thực tăng
– Năng suất tăng
– Bình quân lượng thực đầu người tăng
– Nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới
– Cơ cấu mùa vụ thay đổi
+ Phân bố
– ĐB sông Hồng , ĐB sông Cửu Long,…
2. Sản xuất cây thực phẩm.
+ Vai trò
– Cung cấp thực phẩm cho người, vật nuôi
– Nguồn hàng xuất khẩu…
+ Điều kiện phát triển
– Tự nhiên: đất đai, khí hậu…
– Kinh tế – Xã hội: dân cư, thị trường, chính sách…
+ Tình hình phát triển và phân bố
– Rau đậu trồng khắp các địa phương, tập trung ở vùng ven Hà Nội, Tp Hồ Chí Minh, Hải Phòng…
– Diện tích trồng rau cả nước trên 500.000 ha, nhiều nhất ở ĐB sông Hồng và ĐB sông Cửu Long.
– Diện tích đậu trên 200.000 ha, nhiều nhất ở Đông Nam Bộ, Tây Nguyên.
3.Sản xuất cây công nghiệp và cây ăn quả
* Cây công nghiệp
– Ý nghĩa:
+ Sử dụng hợp lí tài nguyên đất, nước và khí hậu.
+ Sử dụng tốt hơn nguồn lao động nông nghiệp, đa dạng hóa nông nghiệp.
+ Tạo nguồn nguyên liệu cho công nghiệp chế biến.
+ Là mặt hàng xuất khẩu quan trọng.
– Điều kiện phát triển:
+ Thuận lợi:
Điều kiện tự nhiên:
Địa hình: ¾ là đồi núi, nhiều bề mặt bằng phẳng, là điều kiện hình thành vùng chuyên canh quy mô lớn
Tài nguyên đất: Đất phù sa [phân bố chủ yếu ở đồng bằng, thuận lợi cho trồng lạc, mía, đậu tương,…] và đất feralit [phân bố chủ yếu ở đồi núi, thích hợp trồng cau công nghiệp lâu năm].
Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, phân hóa đa dạng tạo thuận lợi cho cây công nghiệp nhiệt đới phát triển quanh năm, cơ cấu sản phẩm cây công nghiệp da dạng.
Nguồn nước tưới dồi dào [nước trên mặt và nước ngầm]: đảm bảo nước tưới tiêu cho các vùng chuyên canh
Điều kiện kinh tế – xã hội:
Dân cư đông, giàu kinh nghiệm trong sản xuất.
Mạng lưới công nghiệp chế biến, dịch vụ nông nghiệp, cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất ngày càng được đầu tư, nâng cấp.
Nhà nước có nhiều chính sách hỗ trợ.
Thị trường trong nước và quốc tế phát triển mạnh.
+ Khó khăn:
Thiên nhiên nhiệt đới diễn biến thất thường ảnh hưởng đến năng suất và sản lượng cây trồng.
Thị trường tiêu thụ có nhiều biến động, sản phẩm cây công nghiệp nước ta chưa đáp ứng được các thị trường khó tính.
– Tình hình sản xuất:
+ Nước ta chủ yếu trồng cây công nghiệp có nguồn gốc nhiệt đới, ngoài ra còn có một số cây có nguồn gốc cận nhiệt.
+ Cây công nghiệp lâu năm:
Có xu hướng tăng cả về năng suất, diện tích, sản lượng. Đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu sản xuất cây công nghiệp.
Nước ta đã hình thành được các vùng chuyên canh cây công nghiệp lâu năm với quy mô lớn.
Các cây công nghiệp lâu năm chủ yếu: cà phê, cao su, hồ tiêu, dừa, chè…
+ Cây công nghiệp hàng năm: mía, lạc, đậu tương, bông, đay, cói, tằm, thuốc lá…
* Cây ăn quả
– Phát triển khá mạnh trong những năm gần đây.
– Một số loại cây ăn quả được trồng tập trung nhất: chuối, cam, xoài, nhãn, vải thiều, chôm chôm,…
– Vùng trồng cây ăn quả lớn nhất: Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ.
1. Vai trò
+ Cung cấp thực phẩm cho người
+ Nguyên liệu cho công nghiệp chế biến
+ Nguồn hàng cho xuất khẩu,…
2. Điều kiện phát triển
+ Tự nhiên: cơ sở thức ăn, đồng cỏ,…
+ Kinh tế – Xã hội: diống, dịch vụ thú y, công nghiệp chế biến, thị trường, …
3. Tình hình chung
+ Tỉ trọng của ngành chăn nuôi từng bước tăng khá vững chắc.
+ Ngành chăn nuôi đang tiến mạnh lên sản xuất hàng hóa, chăn nuôi trang trại theo hình thức công nghiệp.
+ Các sản phẩm không qua giết thịt chiếm tỉ trọng ngày càng cao trong giá trị sản xuất của ngành chăn nuôi.