Quá kích buồng trứng phải làm sao

Tác giả: Bác sĩ Đinh Thị Mai Hồng Cập nhật: 11/05/2020

Tìm hiểu chung

Hội chứng quá kích buồng trứng là gì?

Hội chứng quá kích buồng trứng là bệnh ảnh hưởng đến phụ nữ tiêm thuốc hormone để kích thích sự phát triển của trứng trong buồng trứng. Điều này có thể xảy ra ở những phụ nữ thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm [IVF], kích thích rụng trứng hoặc thụ tinh trong tử cung.

Thuốc hormone quá nhiều trong cơ thể có thể dẫn đến hội chứng quá kích buồng trứng [hội chứng OHSS], trong đó buồng trứng trở nên sưng và đau đớn. Một số ít phụ nữ có thể phát triển hội chứng nghiêm trọng, dẫn đến tăng cân nhanh chóng, đau bụng, nôn mửa và khó thở.

Ít khi hội chứng kích ứng buồng trứng xảy ra ở người điều trị vô sinh bằng thuốc, như clomiphene [Clomid, Serophene]. Đôi khi, hội chứng xảy ra một cách tự nhiên, không liên quan đến các phương pháp điều trị vô sinh.

Mức độ phổ biến của hội chứng quá kích buồng trứng

Hội chứng kích ứng buồng trứng nhẹ phổ biến ở phụ nữ điều trị thụ tinh trong ống nghiệm; tỷ lệ ảnh hưởng là 33 người trong 100 phụ nữ [33%]. Tuy nhiên, chỉ có hơn 1 trong 100 phụ nữ [1%] sẽ phát triển hội chứng mức độ trung bình hoặc nặng. Hầu hết các triệu chứng sẽ tự hết trong vòng 7-10 ngày. Hãy thảo luận với bác sĩ để biết thêm thông tin.

Triệu chứng

Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng quá kích buồng trứng là gì?

Các triệu chứng phổ biến của hội chứng quá kích buồng trứng là:

• Bụng đầy hơi
• Đau nhẹ trong bụng
• Tăng cân

Trong trường hợp hiếm hoi, phụ nữ có thể có các triệu chứng nghiêm trọng hơn, bao gồm:

• Tăng cân nhanh chóng [khoảng 5kg trong 3-5 ngày]
• Đau đớn cùng cực hoặc sưng ở vùng bụng
• Giảm đi tiểu
• Khó thở
• Buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy

Bạn có thể gặp các triệu chứng khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nêu trên hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, xin vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ. Cơ địa mỗi người là khác nhau, vì vậy hãy hỏi ý kiến bác sĩ để lựa chọn được phương án thích hợp nhất.

Nguyên nhân

Nguyên nhân nào gây ra hội chứng quá kích buồng trứng?

Nguyên nhân gây hội chứng quá kích buồng trứng chưa được rõ, mặc dù có thể do việc bổ sung một lượng human chorionic gonadotropin [HCG] vào cơ thể, một hormone thường được sản xuất trong khi mang thai. Các mạch máu của buồng trứng phản ứng bất thường với HCG và bắt đầu gây rò rỉ chất lỏng. Chất lỏng này làm buồng trứng phình to ra và đôi khi một lượng dịch lớn di chuyển vào vùng bụng.

Trong các phương pháp điều trị vô sinh, HCG có thể được sử dụng như chất “mồi” để kích thích một nang trưởng thành phát triển thành trứng. Hội chứng quá kích buồng trứng thường xảy ra trong vòng một tuần sau khi bạn được tiêm HCG. Nếu bạn có thai trong chu kỳ điều trị, hội chứng có thể nghiêm trọng hơn khi cơ thể của bạn bắt đầu sản xuất HCG riêng của mình để đáp ứng với việc mang thai.

Các thuốc tiêm kích thích thụ thai có nhiều khả năng gây ra hội chứng quá kích buồng trứng hơn là điều trị bằng clomiphene.

Nguy cơ mắc phải

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc hội chứng quá kích buồng trứng?

Có rất nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ mắc hội chứng quá kích buồng trứng như:

• Hội chứng buồng trứng đa nang – một rối loạn phụ khoa phổ biến gây ra chu kỳ kinh nguyệt không đều, tóc mọc quá nhiều và hình ảnh bất thường của buồng trứng trên siêu âm
• Số lượng các nang lớn
• Tuổi dưới 30
• Cân nặng nhẹ
• Nồng độ estradiol [estrogen] cao hoặc tăng đột biến trước khi tiêm liều kích tố HCG
• Có hội chứng quá kích buồng trứng trước đây

Trong một số trường hợp, hội chứng quá kích buồng trứng ảnh hưởng đến phụ nữ không có yếu tố nguy cơ nào cả.

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán hội chứng quá kích buồng trứng?

Nếu bạn có hội chứng quá kích buồng trứng nghiêm trọng, bác sĩ sẽ phải theo dõi các triệu chứng một cách cẩn thận. Bạn có thể phải nhập viện.

Cần đo cân nặng và kích thước vòng bụng. Các xét nghiệm có thể được thực hiện bao gồm:

• Siêu âm bụng hoặc âm đạo
• Chụp X-quang ngực
• Xét nghiệm công thức máu toàn phần
• Xét nghiệm điện giải
• Kiểm tra chức năng gan
• Đo lượng nước tiểu

Những phương pháp nào dùng để điều trị hội chứng quá kích buồng trứng?

Hội chứng quá kích buồng trứng thường tự hết trong vòng 1 hoặc 2 tuần, có thể lâu hơn nếu bạn đang mang thai. Điều trị nhằm mục đích giúp bạn cảm thấy thoải mái, giảm hoạt động của buồng trứng và tránh các biến chứng.

Hội chứng quá kích buồng trứng nhẹ đến trung bình

Hội chứng nhẹ thường tự hết. Điều trị hội chứng quá kích buồng trứng trung bình có thể bao gồm:

• Thuốc chống buồn nôn, thuốc giảm đau theo toa hoặc cả hai
• Khám tổng quát và siêu âm thường xuyên
• Đo trọng lượng và đo vòng eo mỗi ngày để kiểm tra những thay đổi đột ngột
• Đo lượng nước tiểu bạn sản xuất mỗi ngày
• Làm các xét nghiệm máu để giám sát tình trạng mất nước, mất cân bằng điện giải và các vấn đề khác
• Cung cấp đầy đủ lượng chất lỏng
• Thoát lượng chất lỏng dư thừa ở bụng bằng cách chọc một cây kim vào trong khoang bụng
• Mang vớ hỗ trợ giúp ngăn ngừa cục máu đông

Hội chứng quá kích buồng trứng nặng

Với hội chứng quá kích buồng trứng nghiêm trọng, bạn có thể cần nhập viện để được theo dõi và điều trị tích cực như truyền dịch. Bác sĩ có thể kê toa thuốc cabergoline để giảm bớt các triệu chứng. Trong một số trường hợp, bác sĩ cũng có thể kê toa một loại thuốc khác – gonadotropin – một chất đối kháng hormone giúp giảm hoạt động của buồng trứng.

Các biến chứng nghiêm trọng có thể cần các điều trị bổ sung như phẫu thuật một u nang buồng trứng vỡ hoặc chăm sóc đặc biệt cho các biến chứng ở gan hoặc phổi. Bạn cũng có thể cần thuốc chống đông máu để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông ở chân.

Chế độ sinh hoạt phù hợp

Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn quản lý hội chứng quá kích buồng trứng?

Lối sống và các biện pháp khắc phục tại nhà sau có thể giúp bạn đối phó với hội chứng quá kích buồng trứng:

• Hãy thử một số loại thuốc giảm đau không cần toa như acetaminophen [Tylenol và những biệt dược khác] để giảm các cảm giác khó chịu ở bụng, nhưng tránh ibuprofen [Advil, Motrin IB và những biệt dược khác] hoặc natri naproxen [Aleve và những biệt dược khác], vì đây là những loại thuốc có thể gây trở ngại cho việc cấy trứng mới thụ tinh.
• Tránh quan hệ tình dục vì nó có thể gây đau và có thể làm vỡ một u nang trong buồng trứng.
• Duy trì hoạt động thể chất mức độ nhẹ, tránh các hoạt động nặng hay gắng sức.
• Tự đo trọng lượng cùng một cái cân và đo vòng bụng mỗi ngày, báo cáo tăng trưởng bất thường với bác sĩ.
• Gọi cho bác sĩ nếu các dấu hiệu và triệu chứng của bạn nặng hơn.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.

Hello Health Group không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay các phương pháp điều trị y khoa.

Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Hiểu rõ về quá kích buồng trứng giúp bạn có thể hạn chế các biến chứng. Đồng thời, bạn cũng không cần quá lo lắng khi gặp tình trạng trên. Cùng lắng nghe những phân tích từ chuyên gia của Bệnh viện Đa khoa Hà Nội.

1. Hiện tượng quá kích buồng trứng là gì?

Theo khái niệm y khoa, quá kích buồng trứng là tình trạng buồng trứng bị kích thích quá mức gây biến chứng. Xét về góc độ sinh bệnh học, quá kích buồng trứng là tình trạng buồng trứng bị sưng to hơn mức bình thường.

Từ đó, khiến dịch ở lòng mạch bị thẩm thấu sang ổ bụng. Từ đó gây cảm giác chướng bụng, tăng cân không kiểm soát. Đồng thời, nó cũng khiến người bệnh bị đau đớn.

1.1 Tỷ lệ gặp phải

Tỷ lệ gặp phải quá kích là bao nhiêu %? Quá kích có phổ biến không? Đây là những vấn đề được các chị em quan tâm nhất. 

Trả lời về vấn đề này, các chuyên gia cho biết: Tỷ lệ bị quá kích khá cao, khoảng 33%. Tức là, cứ 100 chị em thụ tinh trong ống nghiệm hoặc IUI sẽ có khoảng 33 người bị quá kích. 

Tuy nhiên, bạn có thể yên tâm rằng tình trạng này sẽ hết trong vài ngày. Rất ít chị em gặp tình trạng nguy hiểm khi bị quá kích buồng trứng.

1.2 Những người có nguy cơ cao bị quá kích buồng trứng

Hiện nay, các bác sĩ cho biết: Chưa có kết luận chính thức về cơ chế gây quá kích buồng trứng. Tuy nhiên, theo các thống kê y khoa thì, một số chị em có nguy cơ đối mặt với tình trạng quá kích. Đó là:

• Người có tiền sử bị đa nang buồng trứng
• Đã từng bị quá kích trước đó. 
• Nồng độ estrogen [estradiol] cao hơn bình thường.
• Sau khi tiêm hoocmon, số lượng nang trứng nhiều hơn bình thường.
• Người dưới 30 tuổi.
• Chị em có chỉ số BMI < 18.

2. Nguyên nhân gây quá kích buồng trứng

Vẫn chưa có một báo cáo khoa học chính xác nào về nguyên nhân gây quá kích buồng trứng. Các bác sĩ chuyên khoa sản vẫn đang nghiên cứu và tìm câu trả lời. 

Tuy nhiên, theo phán đoán của các bác sĩ chuyên khoa, rất có thể tình trạng quá kích là do phản ứng của cơ thể với hormone được tiêm vào bệnh nhân.

Về bản chất, lượng hCG được tiêm vào cơ thể để kích thích trứng phát triển sẽ đi ngược lại quy luật phát triển của buồng trứng. 

Điều này sẽ khiến cho mạch máu của buồng trứng phản ứng. Nếu cơ thể không kịp thích nghi và điều hòa thì lượng chất lỏng ở buồng trứng sẽ bị rò rỉ ngày càng nhiều. 

Khi lượng chất lỏng này tăng lên, buồng trứng sẽ bị gia tăng kích thước. Bởi thế, chị em sẽ cảm thấy chướng bụng, căng tức bụng dưới.

Bạn nên đọc: Bị đau bụng dưới sau IUI có sao không?

3. Dấu hiệu quá kích buồng trứng khi làm IUI

Vậy, làm sao để biết bản thân bị quá kích buồng trứng? Trả lời về vấn đề này, các bác sĩ cho biết: “Quá kích sẽ có triệu chứng điển hình. Tùy vào mức độ mà biểu hiện cũng không giống nhau”.

Dưới đây là các biểu hiện cụ thể của các mức độ quá kích.

3.1 Mức độ nhẹ

Khi bị quá kích thông thường, chị em sẽ thấy cơ thể có một số phản ứng như: 

• Trướng bụng dưới 
• Buồn tiểu nhiều hơn bình thường, lượng nước tiểu ít. 
• Đau tức bụng dưới nhẹ, cơn đau lâm râm.
• Khi siêu âm thấy buồng trứng gia tăng kích thước bất thường.

Các biểu hiện này sẽ giảm khi chị em nằm nghỉ ngơi. Đồng thời, bạn sẽ thấy triệu chứng giảm dần, tự hết sau 7 – 10 ngày.

3.2 Mức độ TB

Quá kích ở mức độ trung bình sẽ vượt trên ngưỡng chị em có thể chịu đựng. Khi bạn thấy xuất hiện các biểu hiện:

• Đau bụng dưới từng cơn, đau quặn bụng. 
• Nôn hoặc buồn nôn thường xuyên 
• Siêu âm thấy hình ảnh cổ trướng bụng dưới
• Buồng trứng có kích thước từ 8 – 12cm

Đối với tình trạng này, chị em nên nhập viện để được bác sĩ chuyên khoa theo dõi, kê đơn để giảm nhẹ tình trạng đau tức bụng.

3.3 Mức độ nặng

Mức độ nặng của quá kích sẽ có các biểu hiện như: 

• Ít tiểu, bí tiểu.
• Đau bụng dữ dội. 
• Khó thở. 

Khi kiểm tra sẽ thấy Protein trong máu giảm, Hematocrit > 45%. Ngoài ra, siêu âm sẽ thấy cổ trướng, tràn dịch màng phổi. Đồng thời, kích thước buồng trứng tăng đáng kể > 12cm.

Lúc này, bệnh nhân nên nhập viện để được theo dõi và điều trị tích cực. Ngoài ra, sẽ có can thiệp y khoa để chọc dịch bụng và phổi.

3.4 Mức độ Nguy kịch

Khi đã bị quá kích nặng, rất nhanh bệnh nhân sẽ tiến triển đến tình trạng nguy kịch. Biểu hiện của quá kích mức độ rất nặng bao gồm: 

• Bệnh nhân không thể đi tiểu. 
• Tắc mạch và suy hô hấp nặng. 
• Kết quả xét nghiệm cho thấy Bạch cầu > 25.000 tế bào/ml. Ngoài ra Hematocrit > 55%.

Với tình trạng này, bệnh nhân có nguy cơ cao bị tử vong.

3. Quá kích buồng trứng sau IUI liệu có thai được không?

Tình trạng quá kích buồng trứng thường gặp ở một số chị em sau khi tiêm thuốc hormone kích trứng. Vậy, nếu bị quá kích buồng trứng sau IUI có thể mang thai được không?

Trả lời về vấn đề này, Ths. Nguyễn Tiến Lâm – BV Phụ Sản Hà Nội, cho biết: Chị em bị quá kích buồng trứng sau IUI vẫn có thể mang thai bình thường. 

Tuy nhiên, khả năng mang thai thường thấp hơn so với người bình thường”. Biểu hiện của quá kích sau IUI chị em nên biết:

• Căng tức bụng dưới. 
• Buồn nôn và nôn.
• Cảm giác khó thở, ngột ngạt.
• Ít đi tiểu hơn bình thường.
• Thay đổi cân nặng nhanh chóng. Mức độ tăng cân từ 3 – 5 kg/ 3 ngày.
• Khi siêu âm, sẽ thấy gia tăng kích thước nang trứng và có dịch ở ổ bụng.

Các triệu chứng này sẽ thuyên giảm dần sau khi bơm IUI. Các chị em nên theo dõi cơ thể và tuân thủ lịch tái khám của bác sĩ.

Tìm hiểu thêm: Sau IUI bao nhiêu ngày có kinh?

4. Ăn gì để giảm quá kích buồng trứng?

Khi bị quá kích buồng trứng, chị em cũng không cần quá lo lắng. Để giảm những triệu chứng khó chịu, bạn có thể tham khảo thực đơn như sau:

• Uống sữa đậu nành hoặc các chế phẩm từ đậu nành.
• Tăng cường ăn rau xanh, hoa quả trong thực đơn hàng ngày. Tuy nhiên, bạn nên ăn quả ngọt. Hạn chế ăn quả có vị chua và chát nhiều.

• Bổ sung nhiều đạm vào khẩu phần ăn hàng ngày.
• Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày. Nên sử dụng nước ấm.

Ngoài việc chú trọng thực đơn, chị em cũng nên nghỉ ngơi nhiều hơn. Nếu tình trạng đau tức bụng dưới có dấu hiệu tăng thì bạn nên thông báo cho bác sĩ để tái khám sớm.

5. Phương pháp điều trị quá kích buồng trứng

5.1 Quá kích buồng trứng nhẹ

Đối với bệnh nhân bị quá kích buồng trứng nhẹ sẽ tự hết. Bởi thế, các bác sĩ sẽ khuyến cáo bạn nên theo dõi tại nhà. Sau 1 – 2 tuần, nếu tình trạng không thuyên giảm thì nên nhập viện.

5.2 Quá kích buồng trứng trung bình

Các bác sĩ sẽ điều trị tình trạng quá kích buồng trứng mức độ trung bình cho bạn. Liệu trình điều trị như sau:

• Siêu âm tổng quát để đánh giá tình trạng quá kích buồng trứng.
• Kê thuốc chống nôn hoặc giảm đau.

• Đo vòng eo và theo dõi cân nặng của bạn hàng ngày. 
• Xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng mất nước hoặc vấn đề khác. 
• Hút hoặc chọc dịch ổ bụng.

5.3 Trường hợp quá kích buồng trứng nặng

Nếu bạn bị quá kích buồng trứng nặng thì nên nhập viện để được thăm khám. Tại đây, các bác sĩ sẽ theo dõi và có biện pháp điều trị hợp lý. Một số biện pháp điều trị quá kích buồng trứng sau IUI như:

• Truyền dịch.
• Kê thuốc cabergoline hoặc  gonadotropin giúp giảm triệu chứng khó chịu.
• Phẫu thuật [đối với tình trạng có u nang trứng bị vỡ].

6. Bị quá kích buồng trứng có thể khỏi được không?

Về thắc mắc của chị em: Mất bao lâu để khỏi quá kích buồng trứng? Các chuyên gia cho biết: Thông thường, sẽ mất khoảng 1 – 2 tuần tình trạng quá kích buồng trứng sẽ hết.

Điều này đồng nghĩa với việc bạn sẽ cảm thấy khỏe hơn. Vậy nên, sẽ không mất quá nhiều thời gian để điều trị quá kích buồng trứng. Chị em không nên quá lo lắng.

7. Biện pháp phòng ngừa quá kích buồng trứng

Theo các chuyên gia, chưa rõ nguyên nhân của quá kích buồng trứng. Do đó, rất khó để loại trừ tình trạng này trong quá trình hỗ trợ sinh sản cho chị em.

Bởi thế, nếu muốn phòng ngừa tình trạng quá kích, chị em nên tuân thủ các khuyến cáo dưới đây.

7.1 Hiểu rõ các yếu tố làm tăng nguy cơ quá kích buồng trứng

Có một số yếu tố sẽ làm tăng nguy cơ bị quá kích buồng trứng. Nếu chị em nằm trong số các đối tượng dưới đây thì nên dừng điều trị:

• Bị đa nang buồng trứng.
• Dưới 30 tuổi
• Cân nặng không đạt chuẩn
• Tiền sử bị quá kích buồng trứng

7.2 Duy trì tinh thần thoải mái

Tinh thần thoải mái cũng là một trong những yếu tố giúp quá trình kích trứng thành công. Hãy dành thời gian cho việc vận động nhẹ, cân bằng tâm trạng, hạn chế stress và lo lắng. Ngoài ra, bạn cũng nên ngủ đủ giấc, ăn uống điều độ.

7.3 Chọn bệnh viện IUI, IVF uy tín

Bạn nên cẩn trọng khi chọn địa điểm làm IUI, IVF. Bởi, quá trình điều trị hiếm muộn, các bác sĩ sẽ chỉ định kích trứng cho bạn. Do đó, chọn cơ sở y tế uy tín với đội ngũ bác sĩ giỏi thì bạn ít nguy cơ bị quá kích buồng trứng.

Với những bác sĩ giàu kinh nghiệm, họ sẽ căn cứ vào sức khỏe của người bệnh để chỉ định phác đồ và lượng thuốc thích hợp. Đây là cách tốt nhất để phòng ngừa quá kích buồng trứng khi IUI.

Trên đây là những giải đáp khi điều trị quá kích buồng trứng. Các chị em nên hiểu rõ vấn đề để không lo lắng thái quá. Đồng thời, khi hiểu đúng về quá kích buồng trứng, chị em sẽ biết cách bảo vệ sức khỏe, ngăn ngừa tránh nguy hiểm.