Giá dầu thế giới tăng liên tiếp trong thời gian dài
Cụ thể, giá dầu thô Brent tăng 81 cent, tương đương 1%, ở mức 83,20 USD/thùng vào lúc 02h12 GMT, sau khi tăng gần 4% vào tuần trước. Dầu thô của Mỹ tăng 1,15 USD, tương đương 1,5%, lên 80,50 USD/thùng, mức cao nhất kể từ cuối năm 2014. Dầu thô của Mỹ tăng 4,6% cho đến hết ngày 08/10. Giá đã tăng khi nhiều người được tiêm chủng hơn đã quay trở lại làm việc. Giá dầu Brent đã tăng trong năm tuần và dầu thô của Mỹ tăng trong bảy tuần liên tiếp.
Giá than và khí đốt cũng tăng cao khi các nền kinh tế phục hồi, khiến dầu trở nên hấp dẫn hơn để làm nhiên liệu cho sản xuất điện, đẩy thị trường dầu thô tăng cao hơn. Với việc hàng tồn kho ở Mỹ bắt đầu tăng trở lại sau những đợt giảm giá gần đây, giá dầu có thể bắt đầu chững lại. Nhà kinh tế trưởng Caroline Bain tại Capital Economics, cho rằng giá dầu thô sẽ khó tăng cao hơn nhiều trong quý này và vẫn dự báo sẽ giảm dần trong năm tới. Dự trữ dầu thô của Mỹ đã tăng trong kỳ báo cáo thứ hai liên tiếp vào tuần trước khi sản lượng nhiều hơn trở lại sau thời gian đóng cửa kéo dài do bão. Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đồng minh [OPEC +] mới tuần trước đã quyết định duy trì mức tăng sản lượng ổn định và dần dần.
Giá xăng và dầu diesel tăng mạnh đang đốt cháy túi tiền của người tiêu dùng. Việc giá nhiên liệu tăng mạnh trong những tháng qua diễn ra khi tình hình đại dịch COVID-19 từng bước được cải thiện trên toàn cầu. Từ mức thấp nhất là 16 USD/ thùng vào ngày 22/4/2020, giá dầu Brent đã tăng đều đặn kể từ đó và hiện đã vượt mốc 80 USD/ thùng. Giá dầu thô tăng đã góp phần khiến giá xăng và dầu diesel chạm mức cao nhất mọi thời đại điển hình ở Ấn Độ. Tác động của điều này có thể nhìn thấy rõ ràng trên thị trường chứng khoán với lo ngại về lạm phát ngày càng tăng, tác động đến giá trị tiền tệ và chi phí đầu vào đối với các công ty trên tất cả các lĩnh vực. Dầu thô Brent chạm mức thấp nhất là 16 USD / thùng vào ngày 22 tháng 4 năm ngoái. Kể từ đầu năm 2021, giá dầu thô đã tăng gần 58% từ khoảng 51,8 USD / thùng lên khoảng 81 USD vào cuối ngày 06/10. Mức tăng mạnh trong sáu tuần qua, từ 65 USD / thùng vào ngày 20/8. Theo các nhà phân tích, giá nhiên liệu đang gần mức cao nhất trung bình là 86 USD/ thùng. Xung quanh mức này, một số dự kiến sẽ giảm nhiệt mặc dù xu hướng rộng hơn vẫn tăng.
Khi nền kinh tế thế giới phục hồi sau COVID-19, nhu cầu dầu thô toàn cầu đã tăng lên vào năm 2021 được cho là dẫn đến giá cả tăng mạnh. Một lý do khác khiến giá dầu quốc tế tăng mạnh là do Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đồng minh [OPEC +] duy trì các hạn chế về nguồn cung. Do đại dịch, các nền kinh tế sản xuất dầu này tiếp tục tăng sản lượng chậm dẫn đến giá dầu và khí đốt tăng. Hiện tại, tình trạng thiếu khí đốt ở châu Âu và châu Á đã thúc đẩy nhu cầu dầu cho sản xuất điện.
Tác động của giá xăng dầu tăng: Trường hợp điển hình ở Ấn Độ
Tại Ấn Độ, do nước này nhập khẩu một phần lớn nhu cầu nhiên liệu, nên cần nhiều đô la hơn để mua dầu thô, dẫn đến giảm tính thanh khoản. Đồng rupee đang tiến tới mốc 75 Rs/USD, điều này sẽ khiến hàng hóa nhập khẩu có xu hướng đắt hơn. Khi chuỗi cung ứng than giảm, điều này lại làm tăng nhu cầu về dầu trên thị trường quốc tế. Nhập khẩu dầu thô Brent chiếm gần 20% trong hóa đơn nhập khẩu của Ấn Độ. Chi phí nhập khẩu nhiên liệu đã tăng từ 8,5 tỷ USD cho quý kết thúc vào tháng 6 năm 2020 lên 24,7 tỷ USD cho quý kết thúc vào tháng 6 năm 2021. Giá nhiên liệu tăng có thể dẫn đến lạm phát tăng vọt, buộc phải thực hiện các biện pháp thắt chặt thanh khoản, sau đó là tăng lãi suất.
Giá dầu thô tăng đồng nghĩa với việc tăng chi phí sản xuất và vận chuyển một số loại hàng hóa. Giá dầu thô tăng cũng có xu hướng làm tăng chi tiêu của Ấn Độ và ảnh hưởng xấu đến thâm hụt tài chính. Việc tăng giá ảnh hưởng đến thâm hụt tài khoản vãng lai, nghĩa là giá trị hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu vượt quá giá trị hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu. Giá dầu thô Brent tăng mạnh cũng có thể tạo ra sự hoảng loạn trong ngắn hạn trên thị trường chứng khoán. Năm ngoái, trong thời kỳ cao điểm của đại dịch, giá dầu giao dịch kỳ hạn tương lai đã âm và thị trường chứng khoán chạm đáy. Kể từ đó, thị trường chứng khoán đang trên đà tăng cùng với giá dầu tăng trên thị trường quốc tế.
Giá xăng và dầu diesel đồng loạt tăng trong ngày thứ hai liên tiếp vào ngày 08/10 trong bối cảnh giá dầu toàn cầu biến động với giá dầu thô chuẩn vẫn ở mức cao trên 78 USD / thùng. Theo đó, giá dầu diesel tăng 30 paisa / lít tại thủ đô New Delhi của Ấn Độ lên 90,17 Rupi / lít, trong khi giá xăng tăng 25 paisa / lít lên 101,89 Rupi / lít. Giá dầu diesel hiện đã tăng trong sáu ngày, tương đương với giá bán lẻ 1,55 Rs paisa / lít ở Delhi. Giá xăng dầu đã duy trì ổn định kể từ ngày 5/9 nhưng các công ty dầu cuối cùng đã tăng giá máy bơm do giá sản phẩm gần đây tăng vọt. Các công ty xăng dầu đã ưu tiên duy trì mức giá theo dõi về tình hình dầu mỏ toàn cầu trước khi thực hiện bất kỳ sự điều chỉnh nào về giá cả. Đây là lý do khiến giá xăng dầu không được điều chỉnh trong ba tuần qua ở Ấn Độ. Tuy nhiên, sự biến động mạnh trong diễn biến giá dầu toàn cầu hiện đã thúc đẩy các công ty thực hiện việc tăng.
Kế hoạch chờ và theo dõi của các công ty xăng dầu đã giải tỏa được tâm lý của người tiêu dùng trước đó vì không có sự điều chỉnh nào được đưa ra trong thời kỳ giá dầu thô tăng do sản lượng và hàng tồn kho của Mỹ thiếu hụt và nhu cầu tăng lên. Điều này sẽ khiến giá xăng và dầu diesel tăng. Tại Mumbai, giá xăng tăng 21 paisa / lít lên 107,99 Rupee / lít, trong khi giá dầu diesel tăng lên khoảng 97,80 Rupee / lít. Trên khắp cả nước Ấn Độ, xăng và dầu diesel tăng từ 20-30 paisa mỗi lít nhưng mức giá bán lẻ thay đổi tùy thuộc vào mức thuế địa phương của tiểu bang. Giá nhiên liệu trong nước đã dao động ở mức kỷ lục do tỷ giá bán lẻ tăng 41 lần kể từ tháng 4 năm nay. Nó đã giảm trong một vài trường hợp nhưng phần lớn vẫn ổn định. Sau khi tăng trên mức cao nhất trong ba năm là 80 USD / thùng vào đầu tuần này, điểm chuẩn toàn cầu hiện đã giảm xuống còn 78 USD / thùng. Giá dầu tăng 2% trong tuần và đây là mức tăng thứ năm trong tuần. Kể từ ngày 5/9, khi cả giá xăng và dầu diesel được điều chỉnh, giá xăng và dầu diesel trên thị trường quốc tế cao hơn khoảng 6-7 USD / thùng so với giá bình quân trong tháng 8.
Theo công thức định giá được các công ty dầu khí áp dụng, giá xăng và dầu diesel sẽ được họ xem xét và sửa đổi hàng ngày. Ở Ấn Độ, giá mới có hiệu lực từ lúc 6 giờ sáng. Việc xem xét và sửa đổi giá hàng ngày dựa trên giá nhiên liệu chuẩn trung bình trên thị trường quốc tế trong 15 ngày trước đó và tỷ giá hối đoái. Tuy nhiên, sự biến động của giá dầu toàn cầu đã ngăn cản các công ty xăng dầu tuân theo công thức này về tính tổng thể và các sửa đổi hiện đang được thực hiện với khoảng cách dài hơn. Điều này cũng đã ngăn các công ty tăng giá nhiên liệu bất cứ khi nào có sự chênh lệch giữa giá nhiên liệu đến và giá bơm trên toàn cầu.
Nguyễn Quốc Khải
Ít lâu nay nhiều người than phiền rằng giá xăng lên quá cao. Thật vậy, theo nghiên cứu của American Automobile Association [AAA], giá xăng ở Mỹ hiện nay tăng cao nhất kể từ 2014. Vào ngày 8/11/2021 giá xăng trung binh là $3.41/gallon.
[Hình: Tác giả cung cấp]
Tuy nhiên nếu làm một so sánh, giá xăng ở Mỹ tương đối thấp so với nhiều nước khác. Vào ngày 15/11/2021 giá một U.S. gallon xăng [loại octane-95] là $3.760. Trong khi đó giá xăng này tại Trung Quốc, Canada, Nhật, Pháp, Anh, và Hòa Lan lần lượt là $4.819, $4.977, $5.488, $7.087, $7.443 và $8.571. Hong Kong chịu giá xăng cao nhất thế giới $9.959. Ngay cả giá xăng ở Việt Nam là $4.086, cao hơn giá Mỹ.
Đây là tình trạng chung trên toàn thế giới, không chỉ riêng cho nước Mỹ. Kinh nghiệm trong quá khứ cũng cho thấy tình hình thế giới ảnh hưởng trực tiếp đến giá xăng. Vào năm 2012, nguy cơ chiến tranh bùng nổ ở Iran khiến cho giá xăng tăng vọt lên $3.52/gallon. Tình hình chính trị bất ổn tại Ukraine, Nigeria, và Iraq vào tháng 4, 2014 đẩy giá xăng lên tới $3.60/gallon. Khi cựu Tổng Thống Trump quyết định rút Hoa Kỳ ra khỏi thỏa hiệp hạt nhân với Iran vào tháng 5, 2018, giá xăng vọt lên đến $2.96/gallon. Ngược lại, đại dịch COVID-19 trên thế giới giúp cho giá xăng hạ xuống còn $1.77/gallon vào tháng 4, 2020.
[Hình: Tác giả cung cấp]
Không những giá xăng [gasoline] tăng trong thời gian gần đây, mà giá những sản phẩm năng lượng khác cũng tăng như dầu sưởi [heating oil], hơi đốt thiên nhiên [natural gas], điện và than. Bộ Năng lượng Hoa Kỳ tiên đoán rằng chi phí của người tiêu thụ trong mùa đông sắp tới sẽ tăng 39% cho dầu sưởi, 26% cho hơi đốt, và 6% cho điện. Giá năng lượng ảnh hưởng đến toàn thể nền kinh tế và là nguyên nhân chính gây ra tình trạng lạm phát ở Hoa Kỳ hiện nay.
Một số người đã vội vã chỉ trích chính quyền Biden làm tăng giá xăng vì thiếu thông tin hoặc vì lý do chính trị. Thậm chí, những chiếc áo thun với hàng chữ “Whoever voted Biden owes me gas money” đã được tung ra thị trường để ảnh hưởng dư luận quần chúng. Trên thực tế, tổng thống Hoa Kỳ chỉ có thẩm quyền giới hạn về giá xăng dầu. Theo New York Times, các chuyên gia về năng lượng nhận định rằng việc giá xăng dầu tăng gần đây là do các lực kinh tế và chính trị thế giới chi phối hơn là chính sách nội địa của Hoa Kỳ. Tại buổi họp báo mới đây, Jen Psaki, thư ký báo chí Nhà Trắng, cũng xác nhận như vậy và cho biết thêm rằng Tổng Thống Biden đã liên tục chống lại việc tăng thuế xăng để lấy tiền tài trợ cho dự luật phát triển hạ tầng cơ sở như một số nghị sĩ Cộng Hòa và doanh nhân Hoa Kỳ đề nghị. Chúng ta cần biết rằng một trong những trách nhiệm của Quỹ Dự Trữ Liên Bang [Federal Reserve], môt cơ quan độc lập với hành pháp, là điều hành chính sách tiền tệ và kiềm chế lạm phát.
Có ba lý do khiến giá xăng hiện nay cao. Thứ nhất, nhu cầu tiêu thụ xăng đột nhiên gia tăng. Sau một thời gian khá dài bị tù túng trong nhà vì đại dịch Covid-19, người dân Mỹ kể từ mùa hè vừa qua bắt đầu ào ra đường, đi đây đi đó khi đại dịch đã giảm bớt nhờ đa số người dân đã chích ngừa.
[Hình: Tác giả cung cấp]
Thứ hai, trong khi nhu cầu tiêu thụ xăng tăng, việc sản xuất xăng gặp một số trở ngại. Theo Bộ Năng Lượng, những cơ sở sản xuất dầu ở Vịnh Mexico chưa hoạt động lại bình thường sau cơn báo Ida vào cuối tháng 8 và lượng dầu dự trữ bị suy giảm, đặc biệt tại kho dự trữ chính của Hoa Kỳ tại Cushing, Oklahoma giảm 40% kể từ đầu năm 2021.
Lý do thứ ba là thị trường xăng dầu trên thế giới đang ở trong tình trạng khít khao. OPEC và những nước sản xuất dầu chính liên tục giới hạn việc sản xuất dầu để tránh tình trạng dư thừa như từng xảy ra trong quá khứ khiến dầu mất giá. Sau khi Tổng Thống Biden kêu gọi sản xuất thêm dầu, OPEC đã đồng ý tăng mức sản xuất khoảng 400,000 thùng mỗi ngày.
Giá dầu thô trên thị trường thế giới từ $20.97/thùng vào ngày 17/4/2020 tăng vọt lên $83.76/thùng vào 22/10/2021. Trong 4 tuần vừa qua, giá dầu thô giảm đôi chút và ở mức $76/thùng vào ngày 19/11/2021. Theo hãng tin Reuters, Hoa Kỳ đã yêu cầu những nước tiêu thụ nhiều dầu như Trung Quốc, Nhật, Nam Hàn, và Ấn Độ cùng nhau giải tỏa số dầu dự trữ để làm giảm giá dầu.
Ngoài ra, đại dịch COVID-19 trong hơn một năm qua đã làm đảo lộn việc vận chuyển hàng hóa trên toàn thế giới, không những làm chậm trễ việc chuyển vận xăng dầu mà còn ảnh hưởng đến các thứ khác. Do đó, hàng hóa kể cả xăng dầu, nước mắm trở nên khan hiếm.
Giá xăng ở California thông thường cao hơn những tiểu bang khác, ngay cả khi không có sự khan hiếm, do thuế và lệ phí môi trường. Chính quyền liên bang đánh thuế 18.4 cents / gallon. Các tiểu bang có thể đặt thêm thuế. Chính quyền California áp thêm tổng cộng 66.98 cents / gallon bao gồm gas excise tax, sales tax, underground storage tank fee, local sales tax. Ngoài ra, người tiêu thụ xăng ở California còn phải trả thêm một số lệ phí bảo vệ môi trường.
Theo báo cáo của AAA, vào ngày hôm qua, 20/11/2021, giá xăng [regular] trung bình ở Mỹ là $3.410/gallon so với giá ở California là $4.704 và Hawaii là $4.353. Giá xăng ở 48 tiểu bang còn lại và Washington-DC đều dưới $4/gallon.
Nói tóm lại, giá dầu xăng tăng gần đây là một cơ hội để chúng ta ôn lại bài học kinh tế căn bản về luật cung cầu. Giá xăng dầu tăng vì cung chưa bắt kịp cầu. Hệ thống vận chuyển hàng hóa trên thế giới sẽ được cải thiện nhiều hơn trong thời gian tới. OPEC đã bắt đầu tăng mức sản xuất dầu. Những công ty dầu ở Mỹ cũng sẽ tăng sản xuất dầu nội địa. Bộ Năng Lượng Hoa Kỳ tiên đoán rằng mức sản xuất dầu ở Mỹ sẽ là 11.1 triệu thùng mỗi ngày trong năm nay và 11.8 triệu thùng trong năm 2022. Cải thiện bang giao của Hoa Kỳ với Iran và Venezuela cũng sẽ giúp nâng số lượng dầu thô trên thế giới. Riêng Iran có thể cung cấp từ 2.5 triệu đến 3 triệu thùng dầu thô mỗi ngày. Đây là những lý do sẽ giúp cho giá xăng giảm. Tôi tiên đoán rằng giá xăng sẽ hạ xuống dưới $3/gallon trong 2022.
THAM KHẢO:
1. Ben Casselman, Clifford Krauss, “Rising oil and gas prices add to U.S. economic challenges,” New York Times, October 4, 2021.
2. Will Englund, “Fuel to power your car, heat your homr or cook your food is all more expensive and driving inflation,” Washington Post, November 10, 2021.
3. Jean Folger, “How gas prices affect the economy,” Investopedia, September 1, 2021.
AAA, “State gas price averages,” November 20, 2021.
4. Amy Graff, “San Francisco gas prices hit an all-time high. Here’s the main culpit,” SFGate, October 29, 2021.
5. Andy Kiersz, “Three reasons why gas prices are so high right now,” Business Insider, November 9, 2021.
6. Global Petrol Prices, “Gasoline prices, U.S. gallon,” November 15, 2021.