Bài hát đồng quê hàng đầu năm 1984 năm 2022
|
Đọc các bài cùng chuỗi, xin click vào đây. Chào các bạn, Phần giới thiệu của mình đến các bạn hôm nay trong đề mục “Thơ Phổ Nhạc” là thi khúc “Quê Hương” (“Bài Học Đầu Cho Con”) của Thi sĩ Đỗ Trung Quân và Nhạc sĩ Giáp Văn Thạch. Thi sĩ Đỗ Trung Quân sinh 19 tháng 1 năm 1955 – là một nhà thơ và diễn viên điện ảnh. Nhiều bài thơ của anh được phổ nhạc và được nhiều người yêu thích như “Quê Hương”, “Phượng Hồng”… Anh còn được biết đến với nhiều nghề “tay trái” khác như MC cho những chương trình ca nhạc của bạn bè anh hay làm diễn viên cho một số phim truyền hình. Anh sinh tại Sài Gòn. Đỗ Trung Quân vừa là bút danh vừa là tên thật của anh. Theo bài phỏng vấn trên báo Vietnam News giữa năm 2005 thì trong khai sinh của anh không có tên cha. Anh được mẹ là bà Đỗ Thị Hảo nuôi lớn đến năm 15 tuổi thì mẹ mất. Anh tiếp tục mưu sinh và sau khi tốt nghiệp Tú Tài, anh vào học tại Viện Đại Học Vạn Hạnh. Anh bắt đầu sáng tác vào năm 1979. Một số bài thơ của anh trở thành nổi tiếng như “Hương Tràm”, “Bài Học Đầu Cho Con”… Anh từng làm việc với tòa báo Sài Gòn Tiếp Thị và là chủ của trang blog nổi tiếng chungdokwan. Ngày 11/05/2015, Đỗ Trung Quân và gần 20 nhà văn, nhà thơ khác tuyên bố từ bỏ Hội Nhà Văn Việt Nam. Trong bản tuyên bố này, các nhà văn, nhà thơ cho rằng tình trạng “suy thoái” của Hội Nhà Văn đã trở nên “không thể cứu vãn”. Thi phẩm “Bài Học Đầu Cho Con” (Thi sĩ Đỗ Trung Quân) Quê hương là gì hở mẹ Quê hương là chùm khế ngọt Quê hương là con diều biếc Quê hương là cầu tre nhỏ Quê hương là vòng tay ấm Quê hương là vàng hoa bí Quê hương mỗi người chỉ một Thi khúc “Quê Hương” (Nhạc sĩ Giáp Văn Thạch) Quê hương là chùm khế ngọt Quê hương là con diều biếc Quê hương là cầu tre nhỏ Quê hương mỗi người chỉ một Dưới đây mình có các bài: – Nhà thơ Đỗ Trung
Quân: câu cuối của bài Quê Hương không có trong nguyên bản Cùng với 6 clips tổng hợp thi khúc “Quê Hương” do các ca sĩ trong nước và hải ngoại diễn xướng để các bạn tiện việc tham khảo và thưởng thức. Mời các bạn, Túy Phượng (Theo Wikipedia) Nhà thơ Đỗ Trung Quân: câu cuối của bài Quê Hương không có trong nguyên bản (Mặc Lâm, phóng viên đài RFA – 2008-10-05) Khi bài thơ được đăng lần đầu tiên trên báo Khăn Quàng Đỏ năm 1986, họ đã sửa và cắt bớt một vài đoạn và thêm một câu là “Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người”. “Bài Học Đầu Cho Con” Vào đầu thập niên 1990 khi bài thơ “Bài Học Đầu Cho Con” được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch đưa vào ca khúc đã chiếm được cảm tình của người nghe và nhanh chóng trở thành bài hát được phổ biến nhiều nhất liên tiếp trong nhiều năm trời. Từ trong cũng như ngoài nước, bài thơ đã khơi động mạnh mẽ tâm trạng nhớ quê của hàng triệu người Việt xa xứ bởi lời lẽ tưởng chừng bình dị nhưng lại rất khéo léo gợi tâm lý quê hương qua hình ảnh quen thuộc của người mẹ Việt Nam. Có một điều đáng nói là tuy nổi tiếng nhưng bài thơ cũng gặp không ít phê phán gay gắt, nhất là những người xa nước bởi một câu cuối kết thúc của bài thơ. Người nghe thật sự bị hụt hẫng khi đang trong tâm trạng bị thuyết phục bởi những hình ảnh quen thuộc thân thương trong ký ức bỗng dưng nơi cuối cùng của bài thơ một âm thanh nghiêm khắc vang lên như kết án những con người lưu lạc… thế là người ta vừa thích vừa ghét, vừa muốn nghe tiếp lại vừa bực bội tắt máy khi sắp đến những dòng cuối cùng… Chúng tôi có dịp nói chuyện với nhà thơ Đỗ Trung Quân về thi ca, văn nghệ trong cũng như ngoài nước. Đáng lẽ đề tài được nói đến sẽ là nhiều bài thơ cũng như hoạt động văn nghệ của anh, nhưng không hiểu sao chúng tôi lại muốn hướng đến câu hỏi mà nhiều năm nay tôi vẫn để đó chờ dịp được hỏi. Câu hỏi này chúng tôi chắc cũng rất nhiều người muốn nghe, và nhân đây mời quý vị theo dõi. Tâm sự nhà thơ Mặc Lâm: Thưa anh Đỗ Trung Quân, cảm ơn anh đã dành cho chương trình VHNT của Đài Á Châu Tự Do. Nói về những hoạt động văn nghệ của anh tôi tin rằng sẽ rất lý thú, nhưng cũng như anh đã biết thời gian của chương trình không cho phép, vậy thì nên chăng xin đề nghị là chúng ta sẽ nói về một bài thơ của anh mà thôi, vì chính bài thơ này đã làm nên tên tuổi của Đỗ Trung Quân. Nếu được, xin anh đọc lại cho thính giả nghe tác phẩm “Bài Học Đầu Cho Con” vì theo tôi biết giọng đọc của anh cũng hấp dẫn không kém khi anh làm thơ… Nhà thơ Đỗ Trung Quân: Bài thơ có tựa là “Bài Học Đầu Cho Con”. Một khổ thơ “Quê hương là cầu tre nhỏ…” tôi dùng thể thơ 6 chữ thì tự nhiên tôi bỏ lửng. Thông thường một khổ thơ có bốn câu, thế thì thấy tôi bỏ lửng như vậy thì chị Việt Nga đã thêm vào… Quê hương là gì hở mẹ Quê hương là chùm khế ngọt Quê hương là cầu tre nhỏ Quê hương là vàng hoa bí Sau này thì bài thơ trở thành ngoại giao, trở thành mang một chút sứ mệnh chính trị, thì xin thưa với quý vị là điều đó nằm ngoài ý muốn của tác giả, bởi vì một bài thơ được viết và khi để nó ra, nó sống hay nó chết, cái đó không nằm trong tầm tay của người sáng tác. Thật sự tôi cũng rất ngạc nhiên là bài thơ này có một số phận rất là đặc biệt, nó được nhiều người biết đến, nó được loan đi rất là xa, nó có thể gây yêu mến nhưng đồng thời nó cũng có thể gây ngộ nhận. Quê hương mỗi người chỉ một Bài thơ kết thúc ở đấy, thưa quý vị. Mặc Lâm: Thưa anh Đỗ Trung Quân, xin thứ lỗi nếu tôi nói không chính xác vì thật ra bài thơ còn một câu cuối nữa mới thành khổ thơ tứ tuyệt, tức là bốn câu, vì anh chỉ đọc có ba câu mà thôi. Trong nhạc phẩm “Quê Hương” do nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ từ bài thơ này có hai câu cuối là: Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người…. Xin anh cho biết đâu là nguyên bản… Thêm một câu cuối Nhà thơ Đỗ Trung Quân: Dạ. Thưa anh và thưa quý vị, bài thơ này được đăng lần đầu vào năm 1986, xuất xứ của nó là hồi đó tôi đề tặng bé Quỳnh Anh. Quỳnh Anh là con của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh bây giờ. Khi tôi đề tặng thì Quỳnh Anh mới chỉ được một tuổi thôi. Tôi đăng lần đầu năm 1986 ở báo Khăn Quàng Đỏ. Khi đăng bài này thì người biên tập có bỏ một vài đoạn và thêm một đoạn, đúng ra là một câu, cái câu cuối cùng. Những người biên tập bài này là chị Việt Nga, con của nhà thơ Lê Giang. Chị Việt Nga thì cũng đã mất vị bạo bệnh. Mặc Lâm: Anh có thể cho biết cụ thể hơn một chút xíu về việc này không, thưa anh? Nhà thơ Đỗ Trung Quân: Một khổ thơ “Quê hương là cầu tre nhỏ…” tôi dùng thể thơ 6 chữ thì tự nhiên tôi bỏ lửng. Thông thường một khổ thơ có bốn câu, thế thì thấy tôi bỏ lửng như vậy thì chị Việt Nga đã thêm vào. Mặc Lâm: Và sau khi biết bị báo Khăn Quàng Đỏ tự tiện sửa thơ của mình như vậy thì anh có phản ứng gì không, và những lần tái bản sau thì bài thơ có được sửa lại cho đúng không ạ? Nhà thơ Đỗ Trung Quân: Khi tôi thấy họ sửa và bỏ một vài đoạn nên khi đăng lại vào năm 1991 ở trong tập Cỏ Hoa Cần Gặp (thơ, 1991) thì tôi đăng lại nguyên bản, và nguyên bản thì nó có khác với bài đầu tiên do khi đó đã được cắt bớt một vài đoạn và thêm một câu là “Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người”. Thì, thưa anh, khi tôi đăng lại thì nó có khác. Thật ra mà nói thì nhạc sĩ phổ theo cái bản của năm 1986 chứ không phải là theo bản của năm 1991. Tập thơ “Cỏ Hoa Cần Gặp” (1991) thì trước khi rời Việt Nam thì nhà thơ – nhà dịch giả Hoàng Ngọc Hiến in cho tôi, và cái bản chính của nó là nằm ở tập này, không có câu cuối cùng. Thưa anh, bây giờ thì nói như thế thì tôi có một phản ánh lại là chị Việt Nga là người biên tập bài này,cũng như nhạc sĩ Giáp Văn Thạch đã mất rồi, tôi là người còn sống, nói thế nào đó nó cũng là khó ở chỗ là những người đã mất thì không nói lại được và tôi rất ngần ngại. Mặc Lâm: Như vậy thì nhạc sĩ Giáp Văn Thạch đã phổ bài thơ này trước khi được anh đăng lại phải không thưa anh? Nhà thơ Đỗ Trung Quân: Anh Giáp Văn Thạch đã phổ theo bài thơ năm 1986 là bài thơ đã được bớt một vài đoạn. Nếu quý vị để ý thì sẽ thấy là không có một đoạn mà tôi viết tiếp là: “Quê
hương là vàng hoa bí Khi tôi làm bài thơ này, tôi gửi cho bé Quỳnh Anh. Chúng tôi lúc đó là bạn với nhau. Giai đoạn đó thì ai cũng nghèo. Tôi không có gì làm quà cho cháu Quỳnh Anh, mà Quỳnh Anh bây giờ đã là một cô gái 23 tuổi, học ở Pháp. Thế thì khi tôi tặng như vậy thì tôi chọn một bài thơ cho trẻ con và tôi chọn một thể thơ dễ thuộc, dễ nhớ, đó là thơ 6 chữ, thơ 5 chữ – thơ 6 chữ đó, một thể thơ dễ thuộc ở Việt Nam. Và những hình ảnh thì tôi chọn những hình ảnh rất là gần gũi: cây khế, cầu tre, con diều… Mặc Lâm: Anh vừa nhắc đến từ “con diều” khiến tôi nghĩ rằng anh đã thiếu mất đoạn này vào lúc đầu anh đọc bài thơ đó ạ. Nhà thơ Đỗ Trung Quân: Lúc nãy tôi đọc hình như có thiếu một đoạn thưa quý vị. Đó là: “Quê hương là con diều biếc Xin thứ lỗi là vì tôi cũng không thuộc thơ mình lắm. Tôi xin được bổ sung một đoạn như thế. Và nó ra đời ở trong một cái giai đoạn là, xin quý vị nhớ giùm là năm 1986, khi đó văn chương ở Việt Nam hầu hết còn ở trong giai đoạn động viên xã hội chủ nghĩa, tức là lao động, tức là một chút gì đó còn có chiến tranh. Cái bài thơ này hoàn toàn không dính dáng tới cái đó bởi vì tôi làm để tặng cho một cô bé còn rất là nhỏ và mới chỉ một tuổi. Và những hình ảnh đó, tôi nghĩ rằng nếu có hình dung là cháu lớn lên sau này, cháu có đi khắp nơi, đi tới nước nào cũng vậy, ở đâu nó cũng thế. Thì những hình ảnh đó cháu mang theo và đó là đất nước của mình. Sau này thì bài thơ trở thành ngoại giao, trở thành mang một chút sứ mệnh chính trị, thì xin thưa với quý vị là điều đó nằm ngoài ý muốn của tác giả, bởi vì một bài thơ được viết và khi để nó ra, nó sống hay nó chết, cái đó không nằm trong tầm tay của người sáng tác. Thật sự tôi cũng rất ngạc nhiên là bài thơ này có một số phận rất là đặc biệt, nó được nhiều người biết đến, nó được loan đi rất là xa, nó có thể gây yêu mến nhưng đồng thời nó cũng có thể gây ngộ nhận. Tất cả những cái đó thì đó là số phận riêng. Tốt nhất là thôi cứ để nó có số phận của nó. Mặc Lâm: Chúng tôi cũng được nghe là anh đã giao lại tác quyền bài thơ này cho gia đình nhạc sĩ Giáp Văn Thạch, sự thật như thế nào, thưa anh? Nhà thơ Đỗ Trung Quân: Thưa anh và thưa quý vị, trong vòng 7 năm nay tôi đã làm một văn bản cho Cục Bản Quyền ở Việt Nam là tất cả những liên quan đến bài thơ “Quê hương” thì xin được chuyển hoàn toàn cho gia đình nhạc sĩ Giáp Văn Thạch những gì thuộc về vật chất. Tôi đã làm một bản ủy quyền cho Cục Bản Quyền ở Việt Nam. Nhạc sĩ Phó Đức Phương là người đã chấp nhận cái thơ tay này của tôi. Gia đình nhạc sĩ Giáp Văn Thạch thì thật ra mà nói cũng rất khó khăn. Rất tiếc là ảnh mất sớm. Tôi nghĩ là cái việc mà tôi làm nó cũng như mọi người ở Việt Nam là nó cũng thuộc đạo lý Việt Nam thôi. Nhưng mà bản quyền ở Việt Nam thật ra mà nói thì cũng không nhiều đâu. Cái điều đó cũng không giúp cho gia đình ảnh bao nhiêu, nhưng mà cá nhân tôi thì xin phép là tôi đã chuyển gần 7 năm nay tôi chuyển tất cả những gì liên quan đến ca khúc đó cho gia đình anh Thạch. Mặc Lâm: Và trước khi từ giả, anh có lời gì cần chia sẻ với thính giả nghe đài hay không ạ? Nhà thơ Đỗ Trung Quân: Tôi xin cảm ơn anh vì tôi đã có dịp để nói lại một bài thơ mà thật ra thì nó cũng đã lâu, cũng đã cũ, nhưng dẫu gì đi nữa thì thỉnh thoảng cũng có người nghe, có người hiểu nó, có người bực mình nó… Xúc động khi nhà thơ Đỗ Trung Quân nhường tác quyền cho nhạc sĩ phổ nhạc “Quê Hương” (Theo Thanh Huyền/Trí Thức Trẻ) Nhà thơ Đỗ Trung Quân nhường toàn bộ tiền tác quyền ca khúc “Quê Hương” từ 20 năm nay, đủ để gia đình cố nhạc sĩ Giáp Văn Thạch sống ổn. “Quê Hương” là ca khúc nổi tiếng được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc từ bài thơ cùng tên của nhà thơ Đỗ Trung Quân. Bao năm qua, ca khúc “Quê Hương” vẫn khiến bao người con xa quê bồi hồi, xúc động khi nghe lại. Đây có thể coi là ca khúc đi cùng năm tháng với bao thế hệ người Việt. Mới đây, một câu chuyện đằng sau ca khúc nổi tiếng này đã được nhà thơ Đỗ Trung Quân tiết lộ. Nhà thơ cho biết tiền bản quyền của ca khúc “Quê Hương” từ 20 năm nay khiến gia đình nhạc sĩ Giáp Văn Thạch có cuộc sống rất ổn. Nhà thơ còn chia sẻ: “Chị vui. Thăm chị và các cháu. Tôi vui!”. Được biết, tác quyền của bài “Quê Hương” được nhà thơ Đỗ Trung Quân giao lại hết cho gia đình cố nhạc sĩ Giáp Văn Thạch. Nhà thơ đã không nhận toàn bộ tiền bản quyền từ 20 năm nay. Anh còn chia sẻ rằng: “Thạch mất sớm, gia cảnh rất nghèo, làm thế là phải đạo”. Hành động này của nhà thơ Đỗ Trung Quân khiến nhiều người xúc động trước tình bạn, tình nghệ sĩ, tình đồng nghiệp mà ông dành cho nhạc sĩ Giáp Văn Thạch. Bạn bè Đỗ Trung Quân nói rằng đây chính là quả khế ngọt của anh dành cho người bạn đã khuất của mình. Giáp Văn Thạch (Lê Hồng Thiện) Giáp Văn Thạch sinh năm 1951, quê xã An Nhơn, huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương, nguyên là cán bộ âm nhạc Phòng Biên tập văn nghệ Sở Văn hóa Thông tin tỉnh Sông Bé, mất năm 1986 (mới 35 tuổi). Giáp Văn Thạch là tác giả các ca khúc: “Cánh hoa dầu”, “Tiếng gọi rừng Đắc Ơ”, “Con thuyền vượt thác” (phổ thơ Nguyễn Trọng Tạo), “Đường thời gian” (phổ thơ Phan Thị Thanh Nhàn), đỉnh cao là bài “Quê hương” (phổ thơ Đỗ Trung Quân). Ông cùng độ tuổi với Đỗ Trung Quân, họ đều trên dưới 30. Giáp Văn Thạch lúc này đang công tác ở Hội Văn nghệ Sông Bé được cử đến Hội Văn nghệ tỉnh Đồng Nai để bàn hai hội liên kết mở trại sáng tác. Nhân đấy, Giáp Văn Thạch đưa cho nhà văn Hoàng Văn Bổn lúc đó là Chủ tịch Hội Văn nghệ tỉnh Đồng Nai duyệt và cho in ca khúc đó đầu tiên ở Tạp chí Văn nghệ Đồng Nai số 10, năm 1984. Ca khúc đã lan tỏa đi khắp mọi miền đất nước khi ca sĩ Ngọc Yến hát lần đầu trên Đài Tiếng nói Việt Nam. Bài thơ gồm 7 khổ, trong đó 6 khổ mỗi khổ 4 câu, riêng khổ thứ 7 chỉ có 3 câu. Nhà thơ Đỗ Trung Quân cho biết lúc đầu in ở báo Khăn quàng đỏ bài thơ có tựa đề: “Quê hương bài học đầu tiên của con”. Cứ theo khổ đầu thì đúng là bài thơ viết cho các em, khi phổ nhạc Giáp Văn Thạch thay là “Quê hương” và từ đây bài thơ viết cho trẻ nhỏ trở thành bài hát cho người lớn. Với giai điệu thiết tha thương cảm khôn xiết: “Quê hương là chùm khế ngọt… Quê hương là đường đi học… Quê hương là con diều biếc… Quê hương là cầu tre nhỏ…” Nghe đến nao lòng vì quê hương. “Quê hương mỗi người chỉ một Như là chỉ một mẹ thôi Quê hương nếu ai không nhớ” Đến đây Giáp Văn Thạch thêm một câu cho đủ bốn dòng: “Sẽ không lớn nổi thành người” như một lời khẳng định. Bài thơ Quê hương thành công nhất trong đời thơ của Đỗ Trung Quân và cũng là bài hát hay nhất trong đời nhạc của Giáp Văn Thạch. Thơ hay từ nhạc, nhạc hay từ thơ. Phải lắm! Nhưng dễ mấy ai ăn quả mà quên ơn người gieo hạt, vun nhạc! Được biết khi Giáp Văn Thạch qua đời. Tòa soạn báo Tuổi Trẻ nơi Đỗ Trung Quân công tác đã tổ chức quyên góp để góp phần xây lại nấm mồ cho Giáp Văn Thạch, trong đó Đỗ Trung Quân đã hăng hái tham gia vận động. Đến năm 1996, Đài Truyền hình Nhật Bản NHK trao tặng bài hát “Quê hương” là ca khúc châu Á có đời sống lâu dài nhất sử dụng trên đài truyền hình của nước mình (suốt 10 năm 1986-1996) với số tiền thưởng 1.000 USD, Đỗ Trung Quân đã dành toàn bộ số tiền đó để gửi vào sổ tiết kiệm cho vợ nhạc sĩ Giáp Văn Thạch sử dụng để nuôi các cháu ăn học. (Lê Hồng Thiện) Những điều chưa biết về tác giả bài hát Quê Hương (trích) (Từ Nguyên Thạch) Có những bài hát mà số phận của nó gắn liền với một giai đoạn lịch sử đất nước. Quê hương (thơ Đỗ Trung Quân, nhạc Giáp Văn Thạch) là một trong số những bài hát ấy. Quê hương nổi tiếng đến nỗi hầu như ai cũng thuộc ít nhất vài ba câu khi nhắc đến bài hát này: Quê hương là chùm khế ngọt. Cho con trèo hái mỗi ngày. Quê hương là đường đi học. Con về rợp bướm vàng bay…Thế nhưng không phải ai cũng biết bài hát ra đời năm nào, trong hoàn cảnh nào, tác giả Giáp Văn Thạch là ai. Thậm chí, về lời thơ được phổ trong ca khúc hiện cũng có nhiều ý kiến sai lệch. Nhạc sĩ đi kinh tế mới Giáp Văn Thạch sinh năm 1951, quê xã An Sơn, huyện Lái Thiêu (nay là thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương), một vùng đất cây trái hiền hòa nằm bên dòng sông Sài Gòn. Trước 1975, anh là lính địa phương quân chế độ cũ. Sau 1975, đi kinh tế mới ở huyện Bến Cát, tỉnh Sông Bé cũ (nay là Bình Dương). Ông Nguyễn Quốc Nhân, nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa thông tin (VHTT) Sông Bé, nguyên Chủ tịch Hội Văn nghệ Sông Bé nay đã nghỉ hưu ở Thủ Dầu Một, kể ông phát hiện Giáp Văn Thạch qua phong trào văn nghệ quần chúng trong tỉnh, nhận thấy anh là người có năng khiếu sáng tác ca khúc nên đưa anh về Sở VHTT cuối những năm 1970. Giáp Văn Thạch công tác ở Phòng Biên tập-Xuất bản (sau đổi Phòng Văn Nghệ) với công việc chính là cán bộ phụ trách các hoạt động, phong trào âm nhạc. Có môi trường, điều kiện, lại có dịp giao lưu học hỏi các nhạc sĩ đàn anh, bạn bè, đây là khoảng thời gian Giáp Văn Thạch cho ra đời nhiều tác phẩm quan trọng trong cuộc đời sáng tác ngắn ngủi của anh. Da trắng, mắt sáng, miệng luôn tươi cười cộng với tính xởi lởi, Giáp Văn Thạch rất thành công trong giao tiếp. Người chưa quen, chỉ qua vài ba câu xã giao, vài ly rượu đế chân tình là thành bạn. Có nhiều dịp đi công tác chung, chúng tôi thấy nơi nào Giáp Văn Thạch đến là nơi ấy có bạn bè. Vâng, làm sao quên được có những đêm trong rừng cao su Dầu Tiếng, Lộc Ninh tràn ngập tiếng cười, tiếng hát, tiếng đàn của anh bên những người bạn mới. Có đặt thêm lời? Cảm hứng sáng tác ca khúc hầu như thường trực trong con người anh. Bất kể sáng trưa chiều tối, hễ rãnh là Giáp Văn Thạch ôm cây ghi ta và mở cuốn vở ký âm trước mặt. Ban trưa, khi ai cũng mệt mỏi tìm giấc ngủ thì mình anh với cây đàn bập bùng ngoài bìa rừng cao su. Trong một đêm hè đầy tràn hứng khởi sáng tạo, trong căn nhà nhỏ của anh trên đường Đồ Chiểu, thị xã Thủ Dầu Một, Giáp Văn Thạch đã viết bài Quê hương phổ từ một bài thơ nhỏ bốn khổ đăng trên Báo Khăn Quàng Đỏ của nhà thơ Đỗ Trung Quân. Hiện chúng tôi không còn giữ bản thảo bài Quê hương do chính Giáp Văn Thạch viết tặng nhưng có thể chắc chắn bài hát ra đời năm 1984. Sở dĩ có sự khẳng định này vì năm đó người viết bài này có mời Giáp Văn Thạch đến nhà (quận Bình Thạnh, TP.HCM) dự đầy tháng con gái đầu lòng. Tại đây, Giáp Văn Thạch có ôm đàn hát cho chúng tôi nghe bài Quê hương. Lục anbum ảnh, may thay còn bức ảnh trắng đen chúng tôi chụp kỷ niệm ngày ấy (bức ảnh nhiều người, phải phóng to mới thấy rõ Giáp Văn Thạch là người thứ hai từ phải sang, xin xem ảnh kèm). Hiện trên mạng có đăng nguyên văn bài thơ Bài học đầu cho con dài 7 khổ, khổ cuối chỉ ba câu và cho rằng Giáp Văn Thạch phổ từ bài thơ này, đặt lại tựa bài hát là Quê hương và tự thêm vào một câu cuối của khổ thơ cuối cùng. Những thông tin trên là không chính xác. Một lần nói chuyện với nhà thơ Nguyễn Thái Dương, người công tác tại Báo Khăn Quàng Đỏ từ đó đến nay, Nguyễn Thái Dương cho biết bài thơ gởi đến báo có tựa Bài học đầu cho con dài 7 khổ và khổ cuối có đủ bốn câu. Báo chỉ đăng bốn khổ và đặt tít là Quê hương. Giáp Văn Thạch dựa trên bản in này để phổ nhạc, không tự thêm hay bỏ câu nào. Nhạc sĩ gặp nhà thơ Dạo đó, còn trẻ, khỏe, sáng chủ nhật nào nếu không bận việc thì Giáp Văn Thạch thường cưỡi xe mobilette từ Thủ Dầu Một về Nhà Văn hóa Thanh niên TP.HCM tham dự các buổi giới thiệu ca khúc mới của Câu lạc bộ sáng tác trẻ Thành đoàn TP.HCM. Có một lần, Giáp Văn Thạch dự xong nói ở lại Sài Gòn để sáng thứ hai kịp gặp tác giả bài thơ Quê hương. Hồi ấy, nhà thơ Đỗ Trung Quân làm công nhân Nhà in Thanh Niên trên đường Trần Huy Liệu. (quận Phú Nhuận), bảy giờ sáng là phải vào ca. Giáp Văn Thạch chỉ gặp Đỗ Trung Quân chừng mười lăm phút bên ly cà phê trước cửa nhà in. Sốt rét quật ngã Tháng 11-1984, Giáp Văn Thạch đi Phan Rang (tỉnh Thuận Hải cũ, nay là tỉnh Ninh Thuận) dự lớp tập huấn về sưu tầm dân ca do Viện Nghiên cứu âm nhạc Bộ Văn Hóa tổ chức. Lúc tiễn chân ở bến xe Thủ Dầu Một, anh nói sao hôm nay nhức đầu quá. Hai hôm sau, Sở VHTT Sông bé nhận được điện thoại từ Phan Rang báo tin Giáp Văn Thạch mất vì sốt rét ác tính (hồi đó hầu hết anh em đều có ký sinh trùng sốt rét trong máu vì thường công tác ở các vùng rừng trong tỉnh như Bình Long, Lộc Ninh, Phước Long…). Anh Nguyễn Quốc Nhân, Phó Giám đốc Sở VHTT, đích thân ra Thuận Hải đón xác anh về. Anh Quốc Nhân kể anh em dự lớp tập huấn rất quý Giáp Văn Thạch. Sau giờ cơm chiều, Giáp Văn Thạch còn ôm đàn hát bài Quê hương, sau đó nói mệt đi nghỉ sớm. Gần nửa đêm, cơn sốt quật anh ngã. Mọi người đưa anh đi cấp cứu nhưng không kịp. Lúc đó, còn vài tháng nữa Giáp Văn Thạch bước sang tuổi 35. Vợ Giáp Văn Thạch là nhân viên văn phòng Sở VHTT Sông Bé. Ngày anh mất, ba con anh còn quá nhỏ, trong đó thằng trai út chưa đầy năm. Đám tang Giáp Văn Thạch có đông người đưa tiễn nhất mà chúng tôi từng thấy ở Thủ Dầu Một. Anh yên nghỉ ở quê nhà An Sơn, bên dòng sông Sài Gòn êm đềm sóng vỗ. Cùng thời gian đó, bài hát Quê hương lần đầu tiên phát trên sóng truyền hình TP.HCM qua giọng ca của ca sĩ Bảo Yến và nhanh chóng truyền đi khắp nước, ra hải ngoại. Tiếc là Giáp Văn Thạch mất quá sớm, chưa kịp hưởng những giây phút hạnh phúc của người sang tác. Bài hát có đời sống lâu dài nhất trên truyền hình Nhật NHK Trong lúc tổ chức đám tang Giáp Văn Thạch (1984), Sở VHTT Sông Bé nhận được giấy báo của Nhà văn hóa trung tâm Hà Nội mời tác giả bài hát Quê hương ra Hà Nội nhận giải thưởng cho ca khúc hay của năm. Năm 1996, Đài Truyền hình Nhật Bản NHK bình chọn Quê hương là ca khúc châu Á có đời sống lâu dài nhất được phát trên đài (10 năm 1986-1996). NHK đã trao thưởng tác giả bài hát 1.000 USD. (Từ Nguyên Thạch) oOo Quê Hương – Ca sĩ Hương
Lan: Quê Hương – Ca sĩ Mạnh Đình: Quê Hương – Ca sĩ Hiền Thục: Quê Hương – Ca sĩ Trọng Tấn: Quê Hương – Ca sĩ Tùng Dương: Quê Hương – Ca sĩ Tuấn Duy: |
