Nguyễn Đình Trung [Ninh Bình]
Đau nhức ở hốc mắt không đơn giản là bệnh ở mắt mà có thể là triệu chứng của một số bệnh khác. Bạn không miêu tả kỹ về triệu chứng đau, đau một bên mắt hay cả hai mắt. Nhưng đau hốc mắt có thể do các bệnh lý sau đây: Viêm hốc mắt do vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng gây ra. Các vị trí viêm ở hốc mắt nếu không được xử trí sớm sẽ lan rộng, thậm chí có thể gây nhiễm trùng huyết đe dọa tính mạng của người bệnh; Viêm xoang: Các vị trí viêm xoang như vùng xoang trán gần mắt sẽ gây đau hốc mắt, đau tăng khi hít hoặc khịt mũi kèm xuất tiết mũi họng và sốt. Người bị viêm xoang khi cúi xuống sẽ thấy đau hai hốc mắt; Biến chứng tiểu đường: Bệnh tiểu đường không chỉ làm mắt bị mờ đi mà còn gây đau nhức quanh mắt. Nếu bệnh không được điều trị hiệu quả, lâu ngày có thể dẫn tới mù lòa, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng; Đau nhức hốc mắt có thể là dấu hiệu của việc có khối u chèn ép dây thần kinh ở hốc mắt gây đau nhức. Các dạng u có thể là u lành tính, u ác tính. Ngoài ra, một số bệnh lý như tai mũi họng, tăng huyết áp, tiểu đường, nội thần kinh cũng có thể là nguyên nhân gây đau nhức vùng hốc mắt. Tốt nhất, bạn bạn nên đi khám ở cơ sở y tế gần nhà để được thăm khám và hướng dẫn điều trị.
Mắt là cơ quan quan trọng và cũng phức tạp nhất của cơ thể. Một người có 2 mắt nằm phía dưới trán và lông mày, trong hốc mắt của hộp sọ. Mỗi mắt nằm ở hai bên của cầu mũi. Chỉ có khoảng một phần sáu nhãn cầu có thể được nhìn thấy. Phần còn lại của mắt được bảo vệ bởi xương và các mô xung quanh, bao gồm cơ và chất béo. Cùng các chuyên gia tại bệnh viện mắt phân tích cấu tạo chức năng và cách hoạt động của mắt
Mắt được tạo thành từ 3 phần chính:
- Nhãn cầu
- Hốc mắt
- Cấu trúc phụ [adnexal]
Nhãn cầu
Phần chính của mắt là nhãn cầu. Nhãn cầu có kích thước đầy đủ khoảng 2,5 cm [1 inch] đường kính vào trước tuổi 18. Ngoài nhãn cầu có nhiều mạch máu. Bên trong nhãn cầu là một chất lỏng trong suốt như thạch, nó giúp hỗ trợ các cấu trúc bên trong và duy trì hình dạng của mắt. Phần bên ngoài của nhãn cầu được chia thành 3 lớp theo thứ tự từ ngoài vào trong: lớp bên ngoài, giữa và bên trong.
Lớp ngoài
Lớp ngoài cùng hay lớp phủ của thành mắt được gọi là lớp lông tơ. Nó được tạo thành từ củng mạc và giác mạc.
- Củng mạc – Phần cứng gồm mô cứng kết hợp, bao phủ hầu hết bên ngoài nhãn cầu. Đó là phần trắng của mắt và là lớp phủ bảo vệ. Các dây thần kinh thị giác và các mạch máu đi qua phía sau mắt. Các cơ kiểm soát sự chuyển động của mắt gắn liền với lớp mỡ.
- Giác mạc – giác mạc là lớp phủ hình chỏm cầu ở phía trước của mắt cho phép ánh sáng đi qua. Giác mạc bao gồm các đồng tử và mống mắt. Nó không chứa mạch máu.
Lớp giữa
Lớp giữa của thành mắt gọi là có 3 phần chính:
- Mống mắt – mống mắt là phần mỏng, chứa màu mắt. Nó nằm ở phía trước của mắt, giữa giác mạc và thể thủy tinh. mống mắt có thể giãn nở để điều chỉnh lượng ánh sáng đi vào mắt.
- Màng mạch – là một lớp mỏng cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho võng mạc thông qua rất nhiều mạch máu nhỏ. Màng mạch cũng chứa nhiều tế bào được gọi là melanocytes. Các tế bào này tạo ra sắc tố và giúp hấp thụ bất kỳ ánh sáng và giảm thiểu phản xạ trong mắt.
- Cơ thể mi – nằm ngay phía sau mống mắt và kéo dài ra từ màng nhĩ. Đây là vòng cơ của mô giúp mắt tập trung. Nó thay đổi hình dạng của thể thủy tinh để nó có thể tập trung nhìn gần hoặc xa.
Lớp bên trong
Lớp trong cùng của nhãn cầu được gọi là võng mạc.
- Võng mạc là lớp tế bào mỏng ở phần sau của nhãn cầu. Nó được tạo thành từ các tế bào thần kinh nhạy cảm với ánh sáng. Các tế bào này được kết nối với não bởi các dây thần kinh thị giác, giúp truyền thông tin từ mắt tới não và cho phép chúng ta nhìn thấy. Đĩa thị giác được biết đến như là “điểm mù” của võng mạc. Đây là đường giao nhau của võng mạc và đầu của dây thần kinh thị giác.
- Hố thị giác – đây là một phần trên võng mạc đó là vùng thị lực sắc nét nhất. Khi một người nhìn trực tiếp vào một vật thể, hình ảnh sẽ rơi vào phần này của võng mạc.
- Nguyên bào võng mạc – tồn tại trong mắt trẻ sơ sinh từ trước khi được sinh ra. Chúng là tế bào chưa trưởng thành [hoặc tế bào tiền thân] phân chia và các thành phần của mắt mà cuối cùng sẽ trở thành võng mạc.
- Thông thường, các nguyên bào võng mạc ngừng phân chia và trở thành tế bào võng mạc trưởng thành hoặc phân biệt.
- Trong bệnh võng mạc nang, một đột biến ở gen võng mạc 1 [RB1] gây ra các tế bào võng mạc phân chia ra ngoài tầm kiểm soát. Các tế bào bất thường có thể tạo thành một hoặc nhiều khối u.
- Một số trẻ sinh ra mắc bệnh võng mạc [gọi là u nguyên bào võng mạc bẩm sinh], bệnh thường được chẩn đoán sau khi sinh, thường là trước năm tuổi.
Thể thủy tinh
Thể thủy tinh là một cấu trúc trong suốt ở phần bên trong của mắt tập trung ánh sáng vào võng mạc và thay đổi hình dạng để cho phép mắt tập trung vào vật thể. Nó nằm ngay sau giác mạc và mống mắt.
Hốc mắt
Hốc mắt là một khoang hình cầu trong xương sọ. Nó chứa nhãn cầu và mô liên kết xung quanh nhãn cầu. Các mô xương và mô liên kết đệm có nhiệm vụ bảo vệ mắt. Sáu cơ gắn liền với nhãn cầu giúp nhãn cầu di chuyển theo các hướng khác nhau. Những cơ nhỏ này gắn liền từ lớp cứng gần phía trước mắt và tới các xương của hốc mắt ở phía sau. Trong hốc mắt cũng chứa dây thần kinh, chất béo, mạch máu và một loạt các mô liên kết.
Phần thụ
Các cấu trúc phụ [adnexal] của mắt bao gồm mí mắt, kết mạc, nhú tuyến lệ và tuyến nước mắt.
Mí mắt
Mí mắt là một nếp gấp của da bao phủ và bảo vệ mắt. Trong mí mắt chứa các tuyến, tạo ra một chất dầu để ngăn không cho nước mắt bay hơi và mí mắt dính chặt vào nhau. Mi mắt mọc từ mép mắt giúp bảo vệ mắt khỏi bụi và mảnh vỡ.
Kết mạc
Màng kết là một màng nhầy tiết chất nhầy giúp bôi trơn và giữ ẩm cho bề mặt bên trong của mí mắt và bề mặt ngoài của mắt.
Nhú tuyến lệ
Nhú tuyến lệ là phần nhỏ, màu hơi hồng của góc trong cùng của mắt, nó chứa tuyến dầu, mồ hôi và mô kết mạc.
Tuyến lệ
Các tuyến nước mắt là tuyến tuyến hình quả hạnh nằm bên trong ở góc trên, bên ngoài của mỗi mắt. Tuyến nước mắt giúp cung cấp nước mắt để giữ ẩm và bôi trơn cho bề mặt của mắt và màng của mí mắt. Nước mắt giúp giảm ma sát và loại bỏ bụi và mảnh vụn ra khỏi mắt để tránh nhiễm trùng. Ống dẫn thoát nước mắt khỏi tuyến nước mắt thông qua các lỗ nhỏ bên trong của mỗi mí mắt.
Cách thức hoạt động của mắt.
Mắt là cơ quan hoạt động kết hợp với não giúp chúng ta nhìn rõ mọi vật. Mắt hoạt động giống như một máy ảnh. Chức năng chính của mắt là thu thập ánh sáng và biến nó thành tín hiệu điện, sau đó gửi đến não. Sau đó, não biến các tín hiệu đó thành hình ảnh để chúng ta nhìn thấy. Chúng ta có 2 mắt, vì vậy 2 hình ảnh thường được tạo ra. Nếu chúng ta mất thị lực trong một mắt, chúng ta vẫn có thể nhìn thấy hầu hết những gì chúng ta có thể làm trước đây chỉ bằng một mắt.
Khi ánh sáng đi vào mắt, sẽ đi qua giác mạc trước tiên. Ánh sáng sau đó đi qua đồng tử, đồng tử có nhiệm vụ điều chỉnh lượng ánh sáng vào mắt. Ánh sáng sau đó đi qua thủy tinh thể của mắt. Thủy tinh thể có nhiệm vụ hội tụ các tia sáng lên võng mạc, nơi nó được thay đổi thành một tín hiệu được truyền đến não bởi các dây thần kinh thị giác. Tín hiệu nhận được và giải thích bởi não như một hình ảnh thị giác.
Có khá nhiều căn bệnh nguy hiểm như bệnh tăng nhãn áp, viêm tổ chức hốc mắt hay u giả viêm… thường có chung triệu chứng là đau hốc mắt. Vì thế, khi có dấu hiệu này cần đi khám ngay ở Bệnh viện Mắt uy tín để tìm ra nguyên nhân và phương án chữa trị kịp thời.
Đau hốc mắt có nguy hiểm không?
Thông thường, đau vùng hốc mắt chỉ gặp ở người cao tuổi. Tuy nhiên, do sự phát triển của khoa học công nghệ cũng như những áp lực cuộc sống, trong môi trường làm việc và học tập hiện nay, hiện tượng đau nhức hốc mắt trở nên phổ biến hơn với mọi lứa tuổi và mọi đối tượng.
Đau hốc mắt, nhức hốc mắt, đau dây thần kinh hốc mắt, nhức hốc mắt đau đầu, bị đau vùng hốc mắt… có thể chia thành nhiều mức độ, có thể rất nhẹ, có khi rất đau và khó chịu, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống sinh hoạt hàng ngày cũng như công việc. Có thể đau hốc mắt xuất hiện kèm theo các triệu chứng như mỏi mắt, cộm xốn, cay mắt…
Một vấn đề đặt ra là, hiện tượng đau hốc mắt không chỉ là bệnh liên quan đến bệnh về mắt mà còn là dấu hiệu của cơ thể không bình thường, báo hiệu một căn bệnh nào đó cần được phát hiện và chữa trị. Vì thế, đau xung quanh hốc mắt có thực sự nguy hiểm hay không cần được chẩn đoán từ bác sĩ sau khi khám mắt.
Bệnh đau vùng hốc mắt có thể liên quan đến toàn thân người bệnh như tai mũi họng, cao huyết áp, tiểu đường, nội thần kinh…
Khi thấy có hiện tượng bất thường về mắt, các bác sĩ nhãn khoa khuyên bạn nên đến bệnh viện để kiểm tra. Khi gặp tình trạng mắt đau nhức, phù nề, khó liếc hoặc không thể liếc, nhìn một thành hai… thì nên đi khám ngay.
Đau hốc mắt là dấu hiệu của bệnh gì?
Khi xuất hiện các triệu chứng bất thường như đau xung quanh hốc mắt, nhức hốc mắt, đau dây thần kinh hốc mắt, nhức hốc mắt đau đầu, bị đau vùng hốc mắt…, bạn cần tìm hiểu đó là dấu hiệu của bệnh gì trước khi tìm cách chữa đau khu vực hốc mắt như thế nào.
Khi có triệu chứng đau vùng hốc mắt, bác sĩ sẽ tiến hành đo thị lực, đo nhãn áp, khám toàn bộ ngoài mắt, cơ mắt và soi đáy mắt. Nếu thấy nhãn áp cao là do cườm nước, nếu bị viêm nhiễm như viêm kết mạc, viêm bồ đào, viêm giác mạc… thì tùy vào tình trạng bệnh để bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
Đau hốc mắt là dấu hiệu của các bệnh phổ biến sau:
Viêm
Hốc mắt bị viêm do vi khuẩn, nấm cùng ký sinh trùng có hại gây nên. Một số bệnh nhân do chấn thương hay nhọt trong khu vực cạnh mắt, miệng, mũi… cũng tác động đến vùng hốc mắt. Bệnh viêm hốc mắt cần điều trị ngay bới khối viêm thường có xu hướng lan rộng, thậm chí có thể gây nhiễm trùng huyết đe dọa đến tính mạng của người bệnh.
U giả viêm
Đau vùng hốc mắt, nhức hốc mắt, đau dây thần kinh hốc mắt, nhức hốc mắt đau đầu, bị đau vùng hốc mắt… có thể là dấu hiệu của bệnh u giả viêm. Tùy từng vị trí gây sưng viêm vùng hốc mắt có thể phát hiện ra các bệnh khác nhau:
- U giả viêm trước gây tình trạng phù mi, sụp mi.
- U giả viêm tỏa lan.
- Hội chứng đỉnh hốc mắt
- U giả viêm tuyến lệ: Loại này sẽ gây ra tình trạng đau, sưng vùng tuyến lệ.
Bạn cần quan sát vùng mắt, khi thất mắt lồi một bên và xuất hiện các cơn đau dai dẳng nửa bên mặt, đau kéo dài hàng tháng thì chắc chắn đây là u giả viêm.
Ngoài ra, khi thị lực giảm, vùng quanh nhãn cầu sưng hơn nhưng không đỏ, đỏ ít… nên tìm đến phòng khám chuyên khoa để được bác sĩ chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị hợp lý, tránh bệnh dai dẳng, dễ tái phát, thậm chí gây ra những biến chứng nguy hiểm.
U
Đau quanh hốc mắt cũng có thể là dấu hiệu của u. U hốc mắt có hai loại là u lành tính và u ác tính, bệnh dễ gặp ở cả người lớn và trẻ nhỏ.
- U lành tính có u dạng bì, loạn sản xơ ở trẻ nhỏ và u màng não, u dây thần kinh thị giác ở người lớn.
- U ác tính có sacom xơ vân, u xương ác tính ở trẻ em và u di căn, u bạch huyết ở người lớn…
Hầu hết với dạng u nang bì thì không gây đau đớn và ít phải cắt. Nếu tác động đến thị lực thì phải loại bỏ.
Viêm mạch máu
Đau ở hốc mắt có thể là dấu hiệu cho biết bạn đang bị viêm mạch máu. Lâu dần, chứng viêm sẽ lan rộng ra toàn thân, nhất là vùng xoang, thận, phổi cùng các bệnh ngoài da.
Giãn tĩnh mạch
Đau hốc mắt, nhức hốc mắt, đau dây thần kinh hốc mắt, nhức hốc mắt đau đầu, bị đau vùng hốc mắt… có thể là bệnh giãn tĩnh mạch. Tĩnh mạch chứa nhiều mạch máu thì giãn nở làm mắt trở nên lồi ra và ngược lại, bị dãn tĩnh mạch, nghỉ ngơi, tránh làm việc bằng mắt nhiều.
Viêm tai mũi họng
Khi cúi xuống thấy đau hốc mắt cả hai bên, đau thần kinh trên hố thì rất có thể bị viêm xoang. Đau nhức do bệnh lý hốc mắt hoặc nhãn cầu thì cơn đau sẽ dồn đến liên tục.
Bệnh tuyến giáp
Bệnh tuyến giáp gây lồi mắt cùng biểu hiện chói mắt, chảy nước mắt sống, đôi khi cảm thấy nóng rát gọi là bệnh mắt tuyến giáp… Một số trường hợp cơ mi trên sẽ co rút làm cho mắt lồi ra giống như trợn mí.
Đối với mi dưới lại phù nền để lâu dễ bị liệt, sung huyết, mi nhắm không được kín nên dẫn tới chứng loét giác mạc, khô mắt…
Cách chữa đau hốc mắt
Khi gặp các triệu chứng như đau ở hốc mắt, đau dây thần kinh hốc mắt, nhức hốc mắt, nhức hốc mắt đau đầu, bị đau vùng hốc mắt…, bạn có thể tham khỏ thêm cách chữa đau buốt hốc mắt.
Chữa trị tại nhà: Khi đau hốc mắt ít, mỏi mắt về buổi chiều sau ngày làm việc thì bạn nên nằm nghỉ cho mắt được nghỉ ngơi và có thể uống thuốc chống nhức. Tránh nắng chói, đắp gạc lạnh trên mắt có thể làm dịu cơn đau nhức và đỡ mỏi mắt. Tuy nhiên, khi các triệu chứng không thuyên giảm cần đi khám ngay.
Khi bị đau hốc mắt với cường độ ngày càng tăng, có thể kèm theo mắt đỏ và các triệu chứng khó chịu khác, có nghĩa là nhiều bệnh gây ra. Bạn cần đi khám bác sĩ tại các bệnh viện mắt uy tín, hỏi cẩn thận và khám nghiệm đầy đủ để tìm ra bệnh một cách chính xác nhất.
Tài liệu tham khảo: