Làm sao để lấy một tờ giấy đặt dưới đây một cốc nước mà không nhấc cốc lên

Tài liệu Vật lý chọn lọc

157 CÂU HỎI BÀI TẬP ĐỊNH TÍNH PHẦN CƠ HỌC
1. Khi di chuyển, nếu bị vấp phải hòn đá thì bị ngã nhào lên phía trước, nhưng nếu
giẫm phải vỏ chuối thì lại bị ngã ngửa ra sau. Tại sao lại như vậy? Nguyên nhân khác
nhau của hai trường hợp là gì?
Trả lời: Khi đang chuyển động, nếu vấp phải mô đất, hòn đá thì chân đột ngột bị giữ
lại, còn người thì do quán tính tiếp tục dịch chuyển về phía trước. Kết quả là trọng lượng
của người lệch khỏi mặt chân đế nên bị ngã về phía trước. Khi đang đi giẫm phải vỏ
chuối thì cũng giống như bôi chất nhờn vào giữa lòng bàn chân và mặt đất, làm giảm ma
sát, vận tốc chân đột ngột tăng lên, song do vận tốc phần trên của cơ thể không tăng, do
quán tính vẫn giữ vận tốc cũ, vận tốc này rất nhỏ so với vận tốc chân đột ngột tăng nên
làm trọng lượng người lệch khỏi mặt cân đế và bị ngã ngửa về phía sau.
2. Dựa vào kiến thức cơ học, có thể phân biệt quả trứng sống với quả trứng luộc mà
không phải đập trứng ra bằng cách nào?
Trả lời: Cách làm: Quay tròn mỗi quả trứng trên đĩa, quả nào tiếp tục quay lâu hơn là
quả đã luộc.
3. Có một hòn bi đặt trên bàn và một cái lọ úp lên nó. Làm thế nào nâng hòn bi lên
mà không đụng vào nó?
Trả lời: Cách làm: Quay cái lọ, hòn bi cũng quay theo, cuối cùng lực li tâm làm hòn
bi dính chặt vào thành lọ và khi nâng lọ lên hòn bi cũng không bị bắn ra ngoài.
4. Một số tai nạn xảy ra trên các đường đua mô tô là do các xe chạy song song nhau
với vận tốc lớn. Sự va chạm giữa 2 xe nằm ngoài ý muốn của các cuarơ. Hãy giải thích
nguyên nhân của những tai nạn như vậy.
Trả lời: Dòng không khí chuyển động giữa hai mô tô hướng ngược với chiều chuyển
động của các mô tô tạo ra áp suất giữa hai mô tô làm hai mô tô bị hút lại gần nhau.

Học để khẳng định mình!

1

Tài liệu Vật lý chọn lọc

5. Sóng biển ở ngoài khơi có thể thấp, nhưng khi đến gần bờ thường luôn cao hơn và
thường vỡ tung ra. Tại sao?
Trả lời: Do có sự tổng hợp của sóng từ ngoài khơi vào và sóng phản xạ từ bờ ra khơi.
6. Sau khi đo nhiệt độ cơ thể người bằng ống cặp sốt (nhiệt kế), ta thường thấy bác sĩ
vẩy mạnh chiếc ống cặp sốt làm cho thuỷ ngân trong ống tụt xuống. Cách làm trên dựa
trên cơ sở vật lý nào?
Trả lời: Dựa vào quán tính. Khi vẩy mạnh ống cặp sốt cả ống thuỷ ngân bên trong
cũng chuyển động. Khi ống dừng lại đột ngột, theo quán tính thuỷ ngân bên trong vẫn
muốn duy trì vận tốc cũ kết quả là thuỷ ngân sẽ bị tụt xuống.
7. Con chó săn to khoẻ và chạy nhanh hơn con thỏ bé nhỏ và chạy chậm. Tuy thế
nhiều khi con thỏ bị chó săn rượt đuổi vẫn thoát nạn nhờ thỏ đã vận dụng chiến thuật
luôn luôn thay đổi hướng chạy làm chó săn lỡ đà. Bạn có thể giải thích điều này dựa vào
vật lý học hay không?
Trả lời: Con thỏ có khối lượng nhỏ hơn nên dễ thay đổi vận tốc về hướng cũng như
độ lớn.
8. Một cốc nước đặt trong một thang máy. Điều gì sẽ xảy ra nếu trong thời gian thang
máy rơi tự do ta úp ngược cốc nước?
Trả lời: Nước không đổ ra vì cả cốc và nước đều rơi tự do, chúng chuyển động như
nhau và không có chuyển động tương đối với nhau.
9. Vì sao bánh trôi khi chín lại nổi lên?
Trả lời: Bánh trôi sống có khối lượng riêng nhỏ hơn nước, do đó cho vào trong nước
sẽ bị chìm. Khi nhiệt độ tăng, bánh nở ra dần dần, thể tích tăng lên. Đặc biệt là không
khí trong nhân bánh có mức độ giãn nở lớn. Đến khi chín, khối lượng riêng của bánh trở
nên nhỏ hơn nước và bánh bắt đầu nổi lên.
10. Nếu thả vào thùng một mẩu gỗ hình tròn nổi trên mặt nước thì nước không bắn ra
ngoài khi bước đi? Tại sao?


Học để khẳng định mình!

2


Tài liệu Vật lý chọn lọc

Trả lời: Mẩu gỗ tròn nổi trong thùng không cho tạo thành những sóng đứng có biên
độ lớn.
11. Trong cuốn sách “Vật lý vui”, tác giả IA Perenman có đề cập đến “Phương pháp
rẻ nhất để du lịch”. Đó là chỉ cần được nâng cao khỏi mặt đất nhờ một khí cầu, chờ đến
khi Trái Đất quay đến vị trí mong muốn rồi hạ xuống. Phương pháp đó có thực hiện
được không? Hãy giải thích.
Trả lời: Không thể thực hiện được. Vì theo quán tính, khí cầu luôn quay theo Trái
Đất.
12. Một nhà du hành vũ trụ đã ra ngoài không gian vũ trụ, sau khi làm việc, họ muốn
trở lại con tàu của mình. Làm thế nào có thể di chuyển về phía con tàu, khi mà trong
không gian vũ trụ không có vật nào có thể đạp chân lên đó mà đẩy cả. Hãy tìm một
phương án giúp các nhà du hành vũ trụ?
Trả lời: Nhà du hành vũ trụ ném về phía một vật nào đó để cơ thể nhà du hành vũ trụ
chuyển động theo hướng ngược lại.
13. Tại sao khi dùng cân đòn không thể phát hiện được sự thay đổi trọng lượng của
các vật khi di chuyển từ nơi này sang nơi khác trên Trái Đất?
Trả lời: Vì trọng lượng của vật và quả cân sẽ thay đổi như nhau.
14. Có thể làm cho số chỉ của lực kế nhỏ hơn hoặc lớn hơn trọng lượng một vật treo
vào nó không?
Trả lời: Có thể. Kéo lực kế lên chậm hoặc nhanh dần đều.
15. Bôi dầu mỡ có tác dụng làm giảm ma sát. Nhưng tại sao người ta không bôi dầu
cho các thanh ray đường sắt?
Trả lời: Nếu đường ray được bôi dầu thì xảy ra sự quay tại chỗ của bánh ở đầu tàu,

đầu tàu không làm cho đoàn tàu chuyển động được.
16. Trong những thí nghiệm chế tạo đạn của ngành kỹ thuật quân sự người ta thấy
viên đạn hình nón luôn bay xa hơn viên đạn hình cầu trong những điều kiện như nhau.
Hãy giải thích tại sao?
Học để khẳng định mình!

3


Tài liệu Vật lý chọn lọc

Trả lời: Khi bay trong không khí viên đạn hình nón có tác dụng xuyên dòng tốt hơn,
giảm sự cản trở của không khí nhiều hơn so với viên đạn hình cầu.
17. Một quả bóng nếu bơm căng quá khi đá sẽ rất khó khăn, thậm chí cầu thủ có thể
bị đau chân khi đá vào quả bóng này. Vì sao vậy?
Trả lời: Khi bơm căng quá, bóng khó biến dạng nên giảm tính đàn hồi.
18. Một vật nặng 10 kg được đặt trên đĩa cân của một cái cân lò xo. Cân được đặt
trong thang máy. Hỏi cân sẽ chỉ bao nhiêu nếu thang máy rơi tự do?
Trả lời: Cân chỉ số 0. Đây là trạng thái không trọng lượng.
19. Một khẩu súng tiểu liên đặt nòng súng theo phương ngang. Khi súng bắn ra một
viên đạn, cái gì sẽ rơi xuống đất trước: đầu đạn hay vỏ đạn (catút)? Bỏ qua sức cản của
không khí.
Trả lời: Rơi xuống đất cùng một lúc.
20. Một cậu bé từ trong toa xe lửa đang chuyển động, ném ra theo phương ngang một
mẩu phấn theo hướng ngược với hướng chuyển động của tàu với tốc độ bằng tốc độ của
tàu. Viên phấn sẽ chuyển động thế nào đối với tàu và đối với người đứng dưới đất?
Trả lời: Đối với tàu, viên phấn chuyển động như một vật ném ngang. Đối với người
đứng dưới đất, viên phấn rơi tự do.
21. Khi gập khuỷu tay ta có thể nâng được một vật nặng hơn so với trường hợp duỗi
thẳng tay theo phương ngang. Tại sao?

Trả lời: Khi gập khuỷu tay, “cánh tay đòn” được thu ngắn lại nên có thể giữ được với
lực lớn hơn.
22. Những công nhân khi vác những bao hàng nặng, họ thường chúi người về phía
trước một chút. Hãy giải thích vì sao?
Trả lời: Để trọng tâm của bao hàng “rơi” vào mặt chân đế.
23. Người ta thường nói: “Không thể tự nắm tóc mình mà nhấc mình lên được”. Câu
nói này có cơ sở khoa học không? Hãy giải thích?
Học để khẳng định mình!

4


Tài liệu Vật lý chọn lọc

Trả lời: Theo định luật bảo toàn động lượng, nội lực không gây được gia tốc cho hệ.
24. Lực hút của Mặt Trời lên Mặt Trăng lớn hơn lực hút của Trái Đất lên Mặt Trăng
khoảng hai lần. Nhưng tại sao Mặt Trăng lại là vệ tinh của Trái Đất mà nó không phải là
hành tinh quay quanh Mặt Trời?
Trả lời: Người ta tính được Mặt Trời truyền cho Trái Đất và Mặt Trăng những gia tốc
như nhau, vì vậy Trái Đất và Mặt Trăng tạo thành một hệ hai thiên thể quay quanh khối
tâm chung và khối tâm này thì quay quanh Mặt Trời.
25. Vì sao các sân bay vũ trụ thường đặt ở những nơi gần với xích đạo và người ta
luôn phóng các vệ tinh nhân tạo cùng chiều với chiều quay của Trái Đất?
Trả lời: Ở những vị trí gần đường xích đạo, ngoài vận tốc phóng tên lửa (mang theo
tàu vũ trụ) do bệ phóng thực hiện, tên lửa còn được cộng thêm vận tốc do chuyển động
quay của Trái Đất, do đó nó thu được động năng lớn hơn.
26. Người ta vác một bó củi lên tầng ba rồi đốt bó củi đó. Khi mang bó củi lên tầng 3,
bó củi đã có một thế năng. Khi ta đốt bó củi, vì năng lượng không thể tự mất đi nên phần
thế năng mà bó củi thu được cũng phải biến thành nhiệt. Vậy khi đốt củi càng cao thì
nhiệt lượng tỏa ra càng lớn. Điều khẳng định đó có đúng không? Giải thích?

Trả lời: Không đúng. Nhiệt tỏa ra khi đốt củi chỗ nào cũng vậy. Khi đốt củi ở tầng ba
thế năng của củi chuyển thành thế năng của sản phẩm cháy.
27. Một quả bóng sau khi đạp xuống sàn nhà, nó nảy lên cao hơn so với vị trí ban
đầu. Hỏi phải làm như thế nào để bóng có thể nảy được như vậy?
Trả lời: Phải ném bóng xuống đất, tức là cung cấp cho nó một vận tốc ban đầu.
28. Để có thể tung người lên cao, các diễn viên xiếc đã làm như sau: Một diễn viên
đứng ở đầu một tấm ván đặt trên giá đỡ, đầu kia của tấm ván được nâng lên cao; một
diễn viên khác nhảy dậm lên đầu đã nâng cao đó. Kết quả là diễn viên thực hiện được cú
tung người lên cao. Hãy giải thích cơ sở của cách làm trên?
Trả lời: Thế năng của người thứ hai biến thành năng lượng biến dạng đàn hồi của tấm
ván và sau đó chuyển thành động năng của người thứ nhất.
Học để khẳng định mình!

5


Tài liệu Vật lý chọn lọc

29. Để nước trong ống có thể phun ra xa hơn người ta thường bịt một đầu ống chỉ để
một lỗ nhỏ cho nước phun ra. Hãy giải thích cơ sở của cách làm trên?
Trả lời: Giảm tiết diện để tăng vận tốc.
30. Những người chèo thuyền trên sông cho biết một kinh nghiệm của mình: nếu
thuyền đi xuôi dòng nên đi ở giữa sông, còn ngược dòng nên đi sát bờ sông. Vì sao lại
làm như vậy?
Trả lời: Vận tốc dòng nước ở giữa dòng sông luôn lớn hơn vận tốc dòng nước ở sát
bờ sông. Khi xuôi dòng, đi giữa sông tận dụng được vận tốc lớn của nước. Khi ngược
dòng, đi sát bờ tiết kiệm được năng lượng khi ngược dòng do vận tốc nhỏ.
31. Quan sát một đoàn tàu đang chạy với vận tốc lớn, thấy những mảnh giấy vụn ở
hai bên bị hút vào tàu. Ở các nhà ga người ta luôn yêu cầu hành khách đứng cách xa
đường sắt khi tàu đang tiến vào ga. Hãy giải thích?

Trả lời: Khi tàu chạy, nó kéo theo cả dòng không khí, dòng không khí chuyển động
giữa người và tàu gây một áp suất nhỏ hơn so với áp suất khi không khí đứng yên. Hiệu
áp suất này gây ra một lực có xu hướng kéo ta về phía đoàn tàu. Giải thích tương tự với
các mảnh giấy vụn.
32. Vì sao trong các bến cảng, các tàu bè đậu thường treo những lốp xe ôtô cũ ở hai
bên thành tàu?
Trả lời: Vì giữa hai tàu luôn có những dòng nước chảy tạo ra áp suất nhỏ giữa hai tàu
làm hai tàu “hút” lại gần nhau và có thể va chạm vào nhau.
33. Một em bé khi ăn lạc (đậu phụng) luộc, muốn chọn được những củ to, em đã
khôn ngoan cầm rổ lạc lắc mạnh nhiều lần, những củ lạc to đã trồi lên trên. Hãy giải
thích cơ sở của cách làm đó?
Trả lời: Mọi hệ đều có xu hướng chuyển về vị trí có thế năng nhỏ nhất. Khi lắc rổ
đậu phụng nhiều lần các củ nhỏ len xuống dưới sắp xếp sít nhau hơn để hạ thấp trọng
tâm của hệ. Những củ lớn sẽ trồi lên trên.

Học để khẳng định mình!

6


Tài liệu Vật lý chọn lọc

34. Hai người bạn ở khoảng cách tương đối xa gọi cho nhau. Hỏi âm thanh sẽ nghe rõ
hơn khi họ ở vùng không khí ấm (như ở sa mạc) hay vùng không khí lạnh (như trên mặt
băng)?
Trả lời: Sóng âm truyền trong không khí cũng xảy ra hiện tượng khúc xạ giống như
ánh sáng. Trong vùng không khí lạnh, sóng âm bị khúc xạ mạnh lên phía trên và lan vào
không trung, trong khi ở vùng không khí ấm, sóng âm bị khúc xạ về phía mặt đất rồi
phản xạ trở lại không khí nên năng lượng hầu như không mất đi.
35. Nếu thả rơi một hòn bi thép lên phiến đá cứng thì nó sẽ nảy lên một số lần. Đôi

khi có một trong những lần nảy lên lại cao hơn lần trước đó (nhưng không cao hơn độ
cao mà từ đó người ta thả rơi hòn bi). Giải thích? Ở đây có gì mâu thuẫn với định luật
bảo toàn năng lượng hay không?
Trả lời: Khi hòn bi va chạm với mặt bàn, tuỳ vào điều kiện mặt bàn mà hòn bi có thể
có cả chuyển động tịnh tiến và chuyển động quay. Trong quá trình chuyển động, do có
lực ma sát giữa mặt bàn và viên bi, nên sẽ có trường hợp những lần nảy lên sau cao hơn
trước. Ở đây định luật bảo toàn năng lượng được thể hiện ở chỗ độ cao của hòn bi không
thể bằng độ cao ban đầu.
36. Hai vật bất kỳ luôn hút nhau bằng lực hấp dẫn. Tại sao các vật để trong phòng
như bàn, ghế, giường, tủ mặc dù chúng luôn hút nhau nhưng không bao giờ di chuyển lại
gần nhau được?
Trả lời: Vì lực hút giữa các vật rất yếu, không thắng nổi lực ma sát.
37. Cho một chiếc gậy dài, hãy tìm trọng tâm gậy mà không dùng thêm bất kỳ một
dụng cụ nào khác?
Trả lời: Cách 1: Đặt cái gậy thăng bằng trên cạnh của bàn tay. Vì sự cân bằng xảy ra
khi trọng tân vật ở ngay trên điểm tựa của nó.
Cách 2: Ta đặt chiếc gậy nằm ngang trên 2 cạnh bàn tay đặt thẳng đứng, rồi
từ từ cho hai tay tiến lại gần nhau, hai bàn tay bao giờ cũng chạm nhau đúng ở trọng tâm
Học để khẳng định mình!

7


Tài liệu Vật lý chọn lọc

của gậy và chiếc gậy sẽ không rơi bất kể vận tốc hai tay tiến lại gần nhau bằng bao
nhiêu.
38. Từ tâm một cái đĩa đang quay người ta búng một viên bi lăn theo lòng màng đặt
trên một bán kính của đĩa. Hỏi quỹ đạo của viên bi đối với đĩa và đối với Trái Đất có
hình gì?

Trả lời: Đối với đĩa: Bi chuyển động trên đường thẳng.
Đối với trái đất: Bi chuyển động trên đường xoắn ốc.
39. Một người đang thả cho thuyền của mình trôi trên sông. Anh ta phát hiện thấy có
một cái bè gỗ trôi sát thuyền mình và đã quyết định chèo thuyền để tách khỏi bè gỗ.
Hỏi trong trường hợp này chèo thuyền tiến lên phía trước hay giữ cho thuyền lùi lại
phía sau (cùng một khoảng cách so với bè gỗ) có lợi hơn? Vì sao?
Trả lời: Hai cách làm như sau. Nếu chọn dòng nước là hệ quy chiếu (xem nước đứng
yên) thì tiến tới hay lùi lại phía sau là hai việc hoàn toàn giống nhau.
40. Làm thế nào xác định được thể tích bên trong của một chiếc xoong nếu chỉ có
một chiếc cân?
Trả lời: Cân chiếc xoong không, rồi cân chiếc xoong đựng đầy nước.
41. Một chiếc cốc thuỷ tinh hình trụ chứa một chất lỏng đầy tới mép. Chỉ dùng một
chiếc cốc có dạng khác và có thể tích hơi nhỏ hơn, làm thế nào để chia lượng chất lỏng
trong cốc thành hai phần bằng nhau?
Trả lời: Gợi ý: thử suy nghĩ làm thế nào dựng một mặt phẳng chia thể tích của hình
trụ thành hai phần bằng nhau.
42. Làm thế nào để đo đường kính của một quả bóng đá chỉ bằng một chiếc thước
cứng thẳng?
Trả lời: Một quả cầu lăn trên một mặt phẳng được trọn một vòng sẽ đi được một
quãng đường đúng bằng chu vi vòng tròn lớn của nó.
43. Làm thế nào có thể đo được đường kính của một viên bi nhỏ nếu bạn có trong tay
một bình có chia độ?
Học để khẳng định mình!

8


Tài liệu Vật lý chọn lọc

Trả lời: Trước hết đo thể tích V của viên bi bằng phương pháp thông thường dùng

một bình có chia độ, sau đó tính đường kính d theo công thức: d  3 6V / 
44. Tại sao kéo đứt một sợi dây ẩm bện bằng giấy dễ hơn so với khi sợi dây khô?
Trả lời: Ma sát khô giữa các sợi của dây biến thành ma sát nhớt.
45. Trong một cuộc đua xe, một ôtô bất ngờ bị nổ săm, lốp không thể giữ được hơi.
Hỏi người lái có cách nào chạy xe mà vành bánh xe không chạm mặt đường được
không? Tại sao? (Không xét phương án xe chạy nghiêng bằng 2 bánh).
Trả lời: Có thể. Người lái cần cho xe chạy đủ nhanh sao cho lực li tâm ở lốp bị nổ
săm không nhỏ hơn 1/4 trọng lượng của xe.
46. Một người muốn xác định khối lượng của một chiếc xuồng mà anh ta đang ở đó.
Hỏi người đó phải làm thế nào nếu trong tay chỉ có một sợi dây thừng và người đó biết
số cân nặng của chính mình?
Trả lời: Áp dụng định luật bảo toàn động lượng, tính được: m2  m1

l  S2
.Trong đó: l
S2

là độ dịch chuyển của người đối với xuồng, S2 là độ dịch chuyển của xuồng đối với mặt
nước cố định.
47. Chỉ dùng một cái cân và một bình có chia độ, làm thế nào có thể xác định được
một viên bi nhôm là đặc hay có một hốc chứa khí ở bên trong? Có thể bằng cách nào đó
xác định được là hốc đó nằm ở tâm hòn bi hay lệch về phía bề mặt không?
Trả lời: Dùng cân xác định khối lượng m, dùng bình chia độ xác định thể tích V, vậy
khối lượng riêng của vật: D = m/V. Nếu D = Dnhôm = 2,7g/cm3: Không có khí bên trong.
Nếu D < Dnhôm : Có khí bên trong. Nhúng viên bi trên vào một cốc nước. Nếu hốc nói
trên lệch so với tâm viên bi thì nó sẽ nổi trên mặt nước (Nếu khối lượng riêng trung bình
của nó nhỏ hơn khối lượng riêng của nước - trường hợp đối với hốc đủ lớn) hoặc nó sẽ
chìm xuống đáy sao cho phần chứa hốc sẽ ở phía trên của hòn bi.
48. Trong một toa tàu đang chuyển động trên đường sắt tại bất cứ thời điểm nào của
chuyển động cũng có những điểm không chuyển động và những điểm chuyển động theo

chiều ngược với chuyển động của toa. Đó là những điểm nào?
Học để khẳng định mình!

9


Tài liệu Vật lý chọn lọc

Trả lời: Các điểm của bánh xe tiếp xúc với đường ray có vận tốc bằng không. Các
điểm ở vành bánh xe nằm ở phía dưới đường tiếp xúc giữa bánh xe và đường ray dịch
chuyển theo chiều ngược với chiều chuyển động của toa xe.
49. Có thể xác định khối lượng riêng của một hòn đá có hình dạng bất kì như thế
nào? Hãy xác định với dụng cụ và vật liệu là: Hòn đá, lực kế, bình nước.
Trả lời: Dùng lực kế có thể xác định được trọng lượng P1 của vật trong không khí và
P2 trong nước. Hiệu của 2 giá trị này bằng lực đẩy Acsimet FA tác dụng lên hòn đá trong
nước. Biết khối lượng riêng của nước ta có thể xác định được thể tích của hòn đá. Từ đó
xác định được khối lượng riêng của nó.
50. Người ta rót nước vào một cốc hình trụ. Mức nước cao bao nhiêu thì trọng tâm
của cốc có nước chiếm vị trí thấp nhất?
Trả lời: Vị trí của trọng tâm của cốc nước sẽ thấp nhất trong trường hợp khi nó trùng
với mực nước. Thật vậy, nếu trọng tâm của hệ nằm cao hơn mực nước trong cốc thì nó
sẽ hạ thấp khi rót thêm nước vào cốc. Còn nếu trọng tâm của hệ nằm thấp hơn mực nước
thì nó cũng hạ xuống nếu ta đổ bớt một phần nước trong cốc nằm cao hơn trọng tâm.
51. Làm thế nào để xác định hệ số ma sát trượt μ của gỗ trên gỗ nếu bạn chỉ có các
dụng cụ là: Bảng gỗ, thỏi gỗ, thước đo độ?
Trả lời: Thỏi gỗ đặt trên tấm bảng được làm nghiêng đến góc α là góc mà tại đó thỏi
gỗ bắt đầu trượt đều xuống phía dưới khi ta chạm nhẹ vào bảng. Dùng động lực học xác
định được μ = tg.α.
52. Từ đỉnh của một cái tháp người ta ném 4 hòn đá với vận tốc như nhau: Một hòn
ném thẳng đứng lên trên, hòn thứ 2 ném thẳng đứng đứng xuống dưới, hòn thứ 3 ném

sang bên phải theo phương nằm ngang, hòn thứ 4 ném sang bên trái theo phương nằm
ngang. Hình tứ giác, mà mỗi đỉnh là một hòn đá trong thời gian rơi, sẽ có dạng như thế
nào? Trong khi tính bỏ qua sức cản của không khí.
Trả lời: Những hòn đá ném đi nằm trên các đỉnh của một hình vuông.

Học để khẳng định mình!

10


Tài liệu Vật lý chọn lọc

53. Lực hấp dẫn giữa hai vật có thay đổi không nếu ta đặt xen vào giữa hai vật đó
một tấm kính dày?
Trả lời: Không thay đổi. Vì: Lực hấp dẫn giữa hai vật không phụ thuộc vào sự có mặt
hay không có mặt của vật thứ ba.
54. Một cốc nước được đặt thăng bằng trên một cái cân. Trạng thái cân bằng của cân
đó có bị phá vỡ không nếu nhúng một ngón tay vào nước? (Ngón tay không chạm vào
cốc).
Trả lời: Đĩa cân có cốc nước bị hạ xuống vì khi nhúng ngón tay vào nước lực đẩy
Acsimet tác dụng lên ngón tay có chiều hướng lên trên. Theo định luật III Niutơn, tay
cũng tác dụng xuống chất lỏng một lực có cường độ bằng nhau nhưng hướng xuống
dưới. Lực này phá vỡ thế cân bằng của cân.
55. Giải thích vì sao trong khi tàu hoả đang chạy với vân tốc lớn, sau khi ta nhảy lên
rồi vẫn rơi lại chỗ cũ?
Trả lời: Có người nghĩ rằng tàu hoả đang chạy với vận tốc lớn, trong thời gian sau
khi người nhảy lên, tàu hoả đã chạy được một đoạn, do đó người phải rơi xuống chỗ lùi
lại một ít. Tàu chạy càng nhanh, cự li cách chỗ cũ sau khi rơi xuống càng xa. Song thực
tế, trong khi tàu hoả đang chạy với vận tốc lớn, sau khi nhảy lên vẫn rơi đúng vào chỗ
cũ. Nguyên nhân là do bất cứ vật nào cũng có quán tính. Trong tàu hoả đang chạy với

vận tốc lớn, cho dù người đứng yên nhưng là đứng yên so với sàn toa, trên thực tế người
ấy đang chuyển động về phía trước cùng với tàu hoả với cùng vận tốc như tàu hoả. Khi
người ấy nhảy lên, vẫn chuyển động về phía trước cùng tàu hoả với cùng một vận tốc.
Vì vậy chỗ rơi xuống vẫn là chỗ cũ.
56. Lực kế có giới hạn đo là 10 (N). Bạn phải cân một vật có trọng lượng từ 11 đến
20 (N). Bạn sẽ làm thế nào nếu chỉ có thêm một sợi dây mảnh?
Trả lời: Gợi ý: Phải treo vật nặng bằng hai nhánh sợi dây, trong đó lực kế buộc vào
một nhánh của sợi dây.

Học để khẳng định mình!

11


Tài liệu Vật lý chọn lọc

57. Trong môn bóng bầu dục, khi một hậu vệ muốn cản phá tiền đạo đội đối phương
đang mở tốc độ xuống bóng rất nhanh thì thường dùng vai chèn vào tiền đạo đó và lấy
sức nâng người ấy lên. Giải thích tại sao người hậu vệ làm như thế lại có thể khiến cho
tiền đạo đối phương không thể gia tăng tốc độ được?
Trả lời: Khi nâng thân thể đối phương lên, người hậu vệ đã làm giảm bớt lực tác
dụng giữa hai chân đối phương với mặt đất, tức là giảm lực ma sát đóng vai trò lực tăng
tốc độ của đối phương.
58. Ném một quả bóng thẳng đứng lên phía trên. Khoảng thời gian nào lớn hơn: Khi
bóng bay lên hay lúc rơi xuống?
Trả lời: Do có sức cản của không khí, động năng của quả bóng khi rơi xuống nhỏ
hơn lúc ném lên. Hiệu của các giá trị năng lượng này bằng công của lực cản của không
khí. Ở một độ cao bất kỳ, vận tốc của quả bóng khi ném lên đều lớn hơn khi rơi xuống.
Lưu ý rằng cả vận tốc trung bình trong chuyển động lên trên cũng lớn hơn vận tốc trung
bình của chuyển động xuống dưới. Do đó thời gian ném quả bóng lên nhỏ hơn thời gian

nó rơi xuống.
59. Vì sao khi đi thuyền nan ta không nên đứng?
Trả lời: Vì thuyền nan là loại thuyền nhẹ, trạng thái cân bằng của nó rất kém vững.
Nếu ta đứng trên thuyền thì trọng tâm của hệ thuyền và người sẽ lên cao, trạng thái cân
bằng của hệ lại càng kém vững hơn, do đó thuyền dễ bị lật úp.
60. Một phi công vũ trụ đang làm việc trong một khoang kín của tàu vũ trụ. Anh ta
không biết là anh ta có chuyển động cùng với tàu vũ trụ trên quỹ đạo không. Cảm
giác của anh ta có đúng không? Tại sao?
Trả lời: Đúng. Vì anh ta không có vật nào làm mốc.
61. Khi nhảy từ trên cao xuống mặt đất, bao giờ người ta cũng phải nhún người, gập
đầu gối lại cho thân mình tiếp tục di chuyển thêm một quãng đường nhỏ theo chiều nhảy
xuống. Tại sao hành động như vậy có thể giảm bớt nguy hiểm?
Trả lời: Tăng thời gian tác dụng để làm giảm lực va chạm.
Học để khẳng định mình!

12


Tài liệu Vật lý chọn lọc

62. Nếu bất thình lình cho đầu máy xe lửa chuyển bánh thì chỗ nối các toa có thể bị
đứt. Vì sao? Nếu bị đứt thì chỗ nối toa nào dễ bị đứt nhất?
Trả lời: Mỗi chỗ nối các toa có một giới hạn về độ bền nhất định. Nếu đầu máy xe
lửa bất ngờ chuyển động, do quán tính của các toa xe và lực cản trong các móc nối sinh
ra sức căng. Đôi khi sức căng này vượt quá giới hạn độ bền của các móc nối, chúng có
thể bị đứt. Móc nối toa đầu tiên với đầu máy dễ bị đứt nhất.
63. Lấy một hòn đá, đập vụn ra thành những hạt nhỏ và thả rơi xuống. Chúng có rơi
nhanh như khi hòn đá còn nguyên vẹn rơi không? Vì sao?
Trả lời: Rơi chậm hơn vì khi đập vụn đá diện tích bề mặt tăng và do đó sức cản
không khí tăng lên đáng kể.

64. Giải thích tại sao một người không thể đứng trên lớp băng mỏng, nhưng có thể
chạy trên đó mà băng không bị sụt?
Trả lời: Nếu người chạy trên mặt băng, thời gian là người ở trên một phiến băng bất
kỳ nào đó là nhỏ. Do quán tính, trong thời gian đó băng chưa kịp uốn cong đủ để cho nó
gẫy. Còn nếu người đứng trên băng thì độ uốn của băng hoàn toàn do trọng lượng người
quyết định, khi đó độ uốn đủ lớn để băng có thể bị vỡ ra.
65. Trong số hai cái gậy dài, ngắn khác nhau, cái nào dễ giữ thẳng đứng thăng bằng
trên đầu ngón tay?
Trả lời: Để giữ chiếc gậy thăng bằng, khi nó lệch khỏi vị trí cân bằng, tức là quay
một góc nào đó, phải biết dịch chuyển ngón tay để cho chiếc gậy lại được giữ ở vị trí
thăng bằng. Chiếc gậy dài sẽ đổ chậm hơn gậy ngắn vì trọng tâm của nó nằm cao hơn.
66. Khi xảy ra va chạm giữa ôtô và xe máy, thường thì chủ yếu là xe máy sẽ bị hư
hỏng, nhưng theo định luật III Niutơn, các lực tác dụng lên hai xe phải bằng nhau, tức là
các lực đó phải gây ra những sự hư hỏng giống nhau. Giải thích "mâu thuẫn" đó?
Trả lời: Không có mâu thuẫn vì các lực tương tác giữa hai vật luôn bằng nhau nhưng
đặt vào hai vật khác nhau nên hậu quả do tác dụng của lực gây ra cũng khác nhau. Cấu
trúc của ôtô bền vững hơn xe máy, nó chịu lực tốt hơn xe máy nên ít bị hư hỏng hơn.
Học để khẳng định mình!

13


Tài liệu Vật lý chọn lọc

67. Ở chân bàn ghế làm bằng kim loại, thường được gắn thêm các đế bằng cao su.
Hỏi những chiếc đế cao su đó có tác dụng gì? Với những cái bàn gỗ nặng, rộng có cần
đến chúng không? Tại sao?
Trả lời: Đế cao su có 3 tác dụng chính: Không làm xước nền nhà, khi kéo ghế không
gây ra âm thanh khó chịu, nhưng quan trọng nhất là nhờ có tính đàn hồi của nó mà các
chân bàn, chân ghế không bị gập ghềnh. Những bàn nặng, rộng do tác dụng của trọng

lực mà chúng có thể bị biến dạng một chút, ít bị gập ghềnh hơn, nên không cần dùng đế
cao su.
68. Một chiếc cân đòn có đòn cân làm bằng kim loại đang nằm ở trạng thái cân bằng.
Nếu nung nóng một bên đòn cân, trạng thái cân bằng đó có bị phá vỡ không?
Trả lời: Có. Trạng thái cân bằng bị phá vỡ vì cánh tay đòn bị nở ra và dài hơn khi
nung nóng.
69. Để các tia nước từ các bánh xe đạp không thể bắn vào người đi xe, phía trên bánh
xe người ta gắn những cái chắn bùn. Khi đó phải gắn những cái chắn bùn như thế
nào?
Trả lời: Phải gắn những cái chắn bùn sao cho mép dưới cắt đường tiếp tuyến đi qua
điểm thấp nhất của bàn đạp với bánh trước xe đạp.
70. Một quả bom được thả ra từ một máy bay đang bay thẳng đều theo phương
ngang. Hỏi khi bom chạm đất thì máy bay đã đến vị trí nào?
Trả lời: Máy bay đã đến vị trí đường thẳng đứng đi qua điểm chạm đất của bom vì
vận tốc của bom theo phương ngang bằng vận tốc của máy bay.
71. Khi đi xe đạp, xe máy mà cần phanh gấp người lái luôn chủ động phanh bánh sau
của xe mà ít phanh bánh trước. Làm như vậy có lợi gì?
Trả lời: Nếu phanh ở bánh trước, theo quán tính sẽ xuất hiện mô men lực làm lật xe
rất nguy hiểm.
72. Quan sát các võ sĩ thi đấu thì thấy họ thường đứng ở tư thế hơi khuỵu gối xuống
một chút và hai chân dang rộng hơn so với mức bình thường. Tư thế này có tác dụng gì?
Học để khẳng định mình!

14


Tài liệu Vật lý chọn lọc

Trả lời: Để làm tăng mức vững vàng, khó bị đánh ngã: Hai chân dang rộng làm cho
mặt chân đế rộng hơn. Hơi qụy gối làm trọng tâm người ở thấp hơn.

73. Tại sao người ta đi xe đạp có thể di chuyển nhanh hơn người chạy bộ, mặc dù
trong cả hai trường hợp công đều thực hiện nhờ bắp chân người?
Trả lời: Khi bước, trọng tâm của người được nâng lên. Độ nâng của trọng tâm do
công của bắp thịt của người thực hiện. Lực đàn hồi của bắp thịt phải bằng mg (trong đó
m là khối lượng của người). Vì công suất của người là có hạn nên vận tốc di chuyển của
khối tâm và do đó cả vận tốc bước chân là nhỏ. Khi chuyển động trên xe đạp độ di
chuyển theo phương thẳng đứng của trọng tâm người là nhỏ, cả lực ma sát cũng nhỏ. Do
đó vận tốc chuyển động có thể lớn.
74. Tại sao có thể đi xe đạp mà không cần giữ tay lái?
Trả lời: Để giữ thăng bằng khi đi xe đạp, cần áp dụng quy tắc sau đây: Khi đã mất
thăng bằng tức là xe đã nghiêng về một bên nào đó, bao giờ cũng phải quay tay lái về
phía mà xe sắp đổ. Sở dĩ khi đi xe đạp buông tay được là nhờ ở chỗ trục bánh xe và do
đó cả khối tâm của phuốc và bánh xe nằm quá phía trước trục tay lái một chút. Để có thể
lái được xe đạp sang bên phải chẳng hạn, mà vẫn buông tay cần gập thân người như thế
nào để xe nghiêng về bên phải. Bánh xe trước cùng với tay lái xe đạp quay theo chiều
kim đồng hồ và xe sẽ lái sang phải.
75. Người ta gắn đuôi vào chiếc diều để làm gì?
Trả lời: Để giữ thăng bằng.
76. Tại sao lá cờ lại uốn lượn theo chiều gió?
Trả lời: Ta giả thiết rằng ở một chỗ nào đó, lá cờ hơi bị uốn cong. Trong trường hợp
đó, khi bao quanh phần nhô lên ở phía trên, vận tốc gió lớn hơn, còn ở phía dưới tại chỗ
lõm vào của lá cờ, vận tốc gió sẽ nhỏ hơn. Từ định luật Becnuli suy ra áp suất không khí
ở điểm lồi ra sẽ lớn hơn ở điểm lõm vào. Do đó độ uốn cong sẽ lại được tăng thêm.
Ngoài ra sự tạo thành xoáy ở phía sau của phần nhô lên, áp suất ở phía sau nhỏ hơn áp
suất ở phía trước, nên phần nhô lên này sẽ dịch chuyển về phía cuối lá cờ. Do đó độ uốn
Học để khẳng định mình!

15



Tài liệu Vật lý chọn lọc

do ngẫu nhiên của lá cờ sẽ được tăng thêm. Nếu kể đến sự tạo thành xoáy ngay cả khi lá
cờ phẳng, áp suất từ các phía khác nhau của lá cờ khi xoáy đều có thể bằng nhau, do đó
những chỗ uốn nhỏ dễ dàng hình thành trên mặt lá cờ và ta có thể hiểu được vì sao lá cờ
lại uốn lượn theo gió.
77. Quan sát những tia lửa đỏ (Thực chất là những hạt bụi đá mài) bắn ra khi mài một
vật kim loại trên một đá mài quay tròn, hình ảnh đó cho ta liên tưởng đến đại lượng
vật lý nào của chuyển động tròn?
Trả lời: Vận tốc dài có phương tiếp tuyến với quỹ đạo.
78. Lý giải tại sao trong thao tác sử dụng xe cải tiến thì cầm càng kéo đỡ mệt hơn là
cầm càng đẩy?
Trả lời: Sơ đồ phân tích lực chứng minh rằng kéo xe có lợi hơn là đẩy ngược. Thành
,

phần F2 có tác dụng làm giảm ma sát lăn, còn thành phần F2 có tác dụng ngược lại.
79. Có một câu chuyện đùa như sau: Một con ngựa được học định luật III Newton
bèn từ chối không kéo xe nữa. Nó nói: “Tôi có ráng sức kéo xe bao nhiêu cũng là vô ích,
bởi vì tôi kéo cái xe với lực bằng nào thì cái xe cũng kéo lại tôi với lực bằng ấy. Hai lực
bằng nhau về độ lớn và ngược nhau về hướng sẽ là lực cân bằng nên tôi và xe đều không
nhúc nhích!”. Bạn nghĩ gì khi nghe chuyện này? Liệu những điều trong câu chuyện có
thực không?
Trả lời: Lực ngựa kéo xe và lực xe kéo ngựa đặt vào hai vật khác nhau nên không thể
cân bằng lẫn nhau. Lực làm cả ngựa lẫn xe di chuyển là lực ma sát giữa chân ngựa và
mặt đất khi nó ráng sức đẩy mặt đất để tiến lên.
80. Một học sinh thử tính vận tốc khi chạm đất của một hạt mưa rơi từ một đám mây
ở độ cao 1000 mét so với mặt đất. Bạn đó rất ngạc nhiên vì sau khi áp dụng công thức về
sự rơi tự do: v2 = 2gh thì đã tìm thấy vận tốc của hạt mưa lúc chạm đất là v = 141 (m/s),
tức là bằng vận tốc của viên đạn bắn ra khỏi nòng súng! Học sinh đó thắc mắc: Tại sao
hạt mưa rơi từ trên trời cao xuống đất lại không sát thương muôn loài, nếu như nó có vận

tốc như đạn! Bạn có thể giải đáp được thắc mắc này không?
Học để khẳng định mình!

16


Tài liệu Vật lý chọn lọc

Trả lời: Hạt mưa rơi trong không khí luôn chịu tác dụng của lực cản không khí, nó
nhanh chóng đạt vận tốc giới hạn và rơi đều tới mặt đất với vận tốc đó (có độ lớn khoảng
7m/s với những hạt mưa có bán kính 1,5 mm).
81. Một số nạn nhân ngã hoặc buộc phải nhảy từ các nơi cao xuống đất (Ví dụ: Nhảy
từ trên lầu cao của một toà nhà cao tầng đang bốc cháy) nếu may mắn rơi trúng một vật
mềm (như một tấm nệm dày chẳng hạn) hoặc trong khi rơi vướng phải các cành cây và
làm gãy chúng trước khi chạm đất thì có nhiều cơ may sống sót. Tại sao như vậy?
Trả lời: Khi rơi xuống một tấm nệm dày, lực va chạm giảm bớt nhờ thời gian va
chạm (hoặc đoạn đường va chạm) được gia tăng. Nếu bám được vào ống máng và làm
gẫy nó thì một phần động năng rơi đã được tiêu hao vào công làm gãy ống máng.
82. Diễn viên xiếc khi đi trên dây thường cầm bằng hai tay một cái sào dài. Cái sào
có tác dụng gì?
Trả lời: Muốn cân bằng trên dây, trọng tâm của người và sào phải nằm trên đường
thẳng đứng đi qua điểm tiếp xúc của chân và dây. Cái sào giúp cho người trên dây dễ
điều chỉnh vị trí trọng tâm hơn.
83. Trong khí quyển, hạt mưa to hay hạt mưa nhỏ rơi nhanh hơn?
Trả lời: Hạt mưa to rơi nhanh hơn.
84. Trong các cuộc đua maratông hay đua xe đạp, ta thường thấy có một số vận động
viên thường bám sát sau đối thủ của mình, chỉ khi gần tới đích họ mới cố vượt lên phía
trước? Vì sao vậy?
Trả lời: Làm giảm sức cản không khí.
85. Khi chế tạo dây cáp, người ta không dùng một sợi to mà dùng nhiều sợi nhỏ bện

lại với nhau. Vì sao cần như vậy?
Trả lời: Khi các dây xoắn lại với nhau, thì lực ma sát dọc theo mỗi dây là rất lớn, lực
đặt vào đầu dây để kéo phải thắng được lực ma sát đó thì mới làm cho các dây thẳng ra
và mới làm cho chúng đứt được. Nếu số sợi dây bện của cáp càng nhiều, dây càng xoắn
chặt, lực ma sát càng lớn và dây càng bền.
Học để khẳng định mình!

17


Tài liệu Vật lý chọn lọc

86. Trong trò xiếc mô tô bay, người biểu diễn phải đi mô tô trên thành thẳng đứng
của một “thùng gỗ” hình trụ. Có thật là quá nguy hiểm không? Bí mật của sự thành công
trong trò xiếc này là cái gì: Sự liều mạng hay quy luật tất yếu của vật lý?
Trả lời: Bí mật của sự thành công là cần phải đi mô tô với vận tốc đủ lớn tạo ra gia
tốc hướng tâm cần thiết, duy trì áp lực của xe lên thành gỗ. Được như vậy xe sẽ không
bao giờ bị rơi xuống. Đó là quy luật, tuy nhiên vẫn cần một chút can đảm của người biểu
diễn.
87. Một người cầm một đầu dây của một cái gầu có nước quay nhanh trong mặt
phẳng thẳng đứng thấy nước trong gầu không bị đổ ra kể cả khi gầu ở vị trí cao nhất.
Một học sinh cho rằng điều đó đã mẫu thuẫn với lý thuyết vì khi chuyển động tròn nước
chịu tác dụng của lực hướng tâm hướng xuống dưới và như vậy nước sẽ đổ ra ngoài
nhanh hơn. Điều đó có mâu thuẫn không? Hãy giải thích?
Trả lời: Không mâu thuẫn giữa hiện tượng với lý thuyết. Ở đây trọng lực của nước và
phản lực của đáy gầu tạo cho nước một gia tốc hướng tâm, bắt nước chuyển động trên
quĩ đạo tròn. Với vận tốc phù hợp để phản lực của đáy gầu lên nước tồn tại thì theo định
luật III Niutơn nước vẫn ép lên đáy gầu một lực đúng bằng phản lực. Ngay cả khi phản
lực này bằng không nước cũng không đổ ra ngoài được.
88. Quan sát một diễn viên đóng phim, mọi người đã trầm trồ khen ngợi sự dũng cảm

khi anh ta lao mình từ một chiếc ôtô sang một xe máy đang chạy song song với ôtô.
Điều đó có quá mạo hiểm không? Hãy dùng kiến thức về vật lý để trả lời.
Trả lời: Không nguy hiểm. Điều đó tương tự như khi nhảy từ ôtô sang xe máy khi
chúng đang ở trạng thái đứng yên.
89. Một phản xạ rất tự nhiên của người đi xe đạp là khi thấy mình sắp ngã thì lập tức
lái bánh trước về phía mình có thể ngã, bằng phương pháp đó có thể tránh không bị ngã
xuống đất. Phản xạ tự nhiên đó dựa trên cơ sở vật lý nào?
Trả lời: Khi sắp ngã tức là xe đã bị nghiêng sang một bên, lực tác dụng tổng hợp lên
xe có hướng vuông góc với vận tốc của xe, điều này phù hợp với chuyển động tròn. Việc
Học để khẳng định mình!

18


Tài liệu Vật lý chọn lọc

quay bánh trước để cho xe chuyển động tròn là hợp với quy luật. Nhờ đó có thể tránh bị
ngã xuống đất.
90. Một người lái thuyền đang đứng ở mũi thuyền. Thuyền đậu sát bờ trên mặt nước
yên lặng. Khi thấy có khách đi thuyền, người lái đã đi từ mũi thuyền xuống lái thuyền để
đón khách. Hỏi người lái thuyền có đón được khách không? Tại sao?
Trả lời: Người lái thuyền không đón được khách. Khi dịch chuyển từ mũi đến lái,
người ấy đã vô tình làm thuyền dịch chuyển theo hướng ngược lại tức là làm cho thuyền
rời khỏi bờ.
91. Một người làm xiếc nằm trên mặt đất rồi cho đặt lên ngực mình một tảng đá to.
Sau đó cho người khác lấy búa tạ đập vào đá. Khi tảng đá vỡ, người làm xiếc vẫn đứng
dậy vui cười chào khán giả. Tại sao anh ta không bị vỡ ngực?
Trả lời: Dựa vào công thức F.t    m.v  : m là khối lượng tảng đá, F lực do búa nện
xuống, Δt là thời gian tương tác. Vì m rất lớn, F không lớn lắm, Δt rất nhỏ, cho nên Δv
rất nhỏ, tảng đá hầu như không nhúc nhích.

92. Hai em bé đứng ở hai đầu của một toa tàu đang chuyển động, cùng ném bóng về
phía nhau. Coi động tác ném của cả hai đều giống nhau và tàu hỏa chuyển động
thẳng đều. Hỏi em bé nào bắt được bóng trước: Em đứng đầu toa hay cuối toa?
Trả lời: Cả hai bắt được bóng cùng một lúc.
93. Một vệ tinh phải có chu kỳ quay là bao nhiêu để nó trở thành vệ tinh địa tĩnh của
Trái Đất?
Trả lời: Vệ tinh địa tĩnh là vệ tinh chuyển động tròn đều quanh Trái Đất trên mặt
phẳng quỹ đạo và cố định đối với mọi điểm trên Trái Đất. Vậy chu kỳ quay của vệ tinh
cũng phải bằng chu kỳ quay của Trái Đất và bằng 24 giờ.
94. Tại sao khung xe đạp được làm bằng những ống tuýp tròn mà không làm bằng
ống đặc?
Trả lời: Hầu hết các phần của khung xe khi hoạt động đều chịu lực tác dụng. Trong
điều kiện như vậy với cùng một lượng vật liệu, cấu trúc dạng ống có độ bền và chắc hơn
Học để khẳng định mình!

19


Tài liệu Vật lý chọn lọc

so với cấu tạo đặc. Việc dùng các ống để làm khung xe còn tiết kiệm được vật liệu, giảm
trọng lượng xe,
95. Tất cả các vật ở trên cao so với mặt đất đều rơi xuống mặt đất. Đám mây gồm
những giọt nước nhỏ, nghĩa là các đám mây cũng phải rơi xuống mặt đất. Tuy vậy
không ai có thể thấy một đám mây rơi xuống mặt đất bao giờ. Giải thích?
Trả lời: Do có một bề mặt rất lớn so với khối lượng của chúng các giọt nước trong
các đám mây khi rơi xuống sẽ chịu một sức cản rất lớn đến nỗi chúng hạ xuống một
cách chậm chạp. Như vậy, thật sự thì các đám mây có hạ xuống, nhưng chúng hạ xuống
rất chậm nên hoặc là vẫn chưa thấy rõ được hoặc là bị cuốn lên do những luồng không
khí đang đi lên.

96. Quan sát một bánh xe đạp đang lăn trên đường ta thấy các nan hoa ở phía trên
trục quay đang quay như hòa vào nhau, trong khi đó ta lại có thể phân biệt từng nan
hoa ở phần dưới của trục bánh xe. Hãy giải thích?
Trả lời: Vì vận tốc so với đất của các điểm bên dưới trục quay nhỏ hơn vận tốc
những điểm bên trên trục quay.
97. Chúng ta đều biết rằng nếu quay một vật tròn thì nó có khuynh hướng văng ra xa
tâm (Hiệu ứng ly tâm). Tuy nhiên, nếu ta khuấy cho tan đường trong một cốc nước
chanh, làm cho nước quay tròn trong cốc, kéo theo các hạt đường và các hạt chanh thì ta
thấy hiện tượng ngược lại hiệu ứng ly tâm là: các hạt đường và hạt chanh không văng ra
thành cốc mà lại tập trung ở giữa cốc. Hãy giải thích?
Trả lời: Ta thấy rằng nước không quay như một vặt rắn mà thành những lớp có tốc
độ khác nhau. Càng xa tâm cốc, diện tích tiếp xúc giữa các lớp có bán kính R và R  R
càng lớn, ma sát càng tăng nên tốc độ của lớp càng giảm. Theo định luật Bécnuli, khi
vận tốc nước giảm thì áp suất của nước tăng. Khi chênh lệch áp suất giữa hai lớp nước
đủ lớn để thắng hiệu ứng ly tâm sẽ đẩy các hạt đường và hạt chanh về tâm. Ngoài ra, ta
thấy mặt thoáng của một khối nước quay tròn không phẳng mà có dạng mặt parabol tròn
xoay nên áp suất ở đáy cốc cũng tăng với bán kính R. Nhưng ta thường khuấy nước với
Học để khẳng định mình!

20


Tài liệu Vật lý chọn lọc

tốc độ nhỏ nên mặt parabol gần như phẳng. Một mình kết quả từ mặt parabol không thể
thay được hiệu ứng ly tâm, nhưng nó làm tăng cường hiệu ứng trên đây.
98. Vì sao khi dùng phễu để đổ nước vào can hoặc bình, bao giờ ta cũng thấy xuất
hiện xoáy nước?
Trả lời: Đây là một hiện tượng chứng tỏ trái đất tự quay. Người ở Bắc bán cầu sẽ
thấy xoáy nước ngược chiều kim đồng hồ. Còn người ở Nam bán cầu sẽ thấy xoáy nước

cùng chiều kim đồng hồ.
99. Rùa và Thỏ chạy thi. Nửa chặng đường đầu Thỏ chạy với tốc độ 10 (m/s). Nửa
đoạn đường sau thấy sắp bị thua nên Thỏ tăng tốc và chạy với tốc độ 30 (m/s). Hãy tìm
tốc độ trung bình của Thỏ trong cả chặng đường đua với Rùa.
Trả lời: vtb = 15 m/s
100. Lý giải tại sao người làm vườn khi vung cuốc, người thợ rèn khi vung búa,
người bổ củi khi vung rìu... đều thực hiện gập tay ở khớp khuỷu, còn khi giáng cuốc, đập
búa, giáng rìu... thì lại vươn tay ra (duỗi tay ở khớp khuỷu)?
Trả lời: Trong tư thế gập tay ở khớp khuỷu, khoảng cách giữa khớp vai (tâm quay)
và trọng tâm của hệ thống tay và công cụ, tức bán kính quán tính giảm đi, nhờ đó mà mô
men quán tính của hệ thống giảm, làm cho cử động được phát động dễ dàng. Ngược lại,
vươn hai tay ra, làm cho hệ thống tay và công cụ càng dài càng tốt, nhờ đó vận tốc dài
của chuyển động quay tăng lên và động năng sinh ra sẽ lớn, làm cho lao động có hiệu
quả hơn. Chuyển động của cuốc và tay người có thể xem như một chuyển động quay.
Mô men quán tính là : I = m.r2. Động năng Eđ = ½ m.v2 với v = ω.r (công thức này
chứng tỏ sự liên hệ giữa vận tốc dài và bán kính của chuyển động quay, tức độ dài của
công cụ). Suy ra: Eđ = ½ m. ω2.r2 = ½ I. ω2. Công thức này biểu hiện sự liên hệ giữa
động năng và quán tính.
101. Một cốc nước có thành mỏng, hình trụ, để hở miệng được nhúng thẳng đứng vào
trong bình đựng nước: Lần nhúng thứ nhất đáy cốc hướng lên trên, lần nhúng thứ hai
đáy cốc hướng xuống dưới. Trong cả hai lần nhúng, cốc đều ngập cùng ở một độ sâu,
Học để khẳng định mình!

21


Tài liệu Vật lý chọn lọc

nước trong bình không tràn ra ngoài và ở trường hợp thứ hai nước không tràn vào trong
cốc. Hỏi công cần thực hiện để nhúng cốc trong trường hợp nào lớn hơn? Giải thích.

Trả lời: Công để ấn cốc trong trường hợp thứ hai lớn hơn.
102. Làm thế nào để xác định khoảng cách từ đám mây đến chỗ ta theo thời gian kéo
dài của tiếng sấm mà chỉ dùng một đồng hồ bấm giây?
Trả lời: Nguồn âm càng xa thì thời gian âm truyền tới sẽ càng lớn. Dùng đồng hồ
bấm giây đo thời gian từ khi nhìn thấy ánh sáng tia chớp tới khi nghe thấy tiếng sấm,
nhân với vận tốc âm sẽ đo được khoảng cách.
103. Bất kỳ người lính nào cũng biết rõ: Khi đã nghe thấy tiếng xé gió của viên đạn
đại bác hoặc đạn súng trường thì chắc chắn không thể bị chết vì trúng phải viên đạn ấy.
Giải thích tại sao?
Trả lời: Vì vận tốc của viên đạn lớn hơn vận tốc của âm phát ra khi đạn nổ ở đầu
nòng súng.
104. Bạn nói vào máy ghi âm, máy ghi lại tiếng nói của bạn, rồi lại dùng máy phát lại
tiếng nói đó, bạn sẽ cảm thấy tiếng phát ra hình như chẳng giống tiếng của chính mình,
nhưng người ngoài đều nói đây chính là tiếng bạn. Điều hình như mâu thuẫn đó được
giải thích như thế nào?
Trả lời: Nguyên nhân chính là do phương thức truyền sóng âm khác nhau chúng ta
nghe được âm thanh của thế giới bên ngoài là nhờ sự cảm thụ của tai, dao động của
không khí được màng nhĩ truyền cho thần kinh thính giác. Chúng ta nghe tiếng mình nói
lúc bình thường chủ yếu nhờ dao động của thanh đới thông qua xương sọ truyền đến
thần kinh thính giác. Bình thường chúng ta không thể nghe tiếng của mình qua không
khí truyền vào tai, còn tiếng do băng từ ghi lại thì hoàn toàn là tiếng truyền qua không
khí vào tai, nên khi nghe tiếng của mình qua băng ghi âm sẽ có cảm giác xa lạ, còn
người khác đã nghe quen tiếng này nên sẽ không có cảm giác đó.

Học để khẳng định mình!

22


Tài liệu Vật lý chọn lọc


105. Đặt một viên gạch lên trên mặt một tờ giấy rồi cho chúng rơi tự do. Hỏi trong
quá trình rơi viên gạch có “đè” lên tờ giấy không? Câu trả lời sẽ như thế nào nếu cho
chúng rơi trong không khí?
Trả lời: Trong trường hợp rơi trong không khí, viên gạch sẽ “đè” lên tờ giấy. Trong
chân không, các vật rơi nhanh như nhau nên chúng không ảnh hưởng lẫn nhau.
106. Vì sao suối lại chảy róc rách ở những chỗ nước xiết?
Trả lời: Khi nước suối từ trên cao chảy xuống sẽ cuốn lấy một phần không khí vào
trong, hình thành lên nhiều bong bóng trong nước. Khi bong bóng vỡ phát ra tiếng kêu.
Mặt khác, nước suối dội xuống sỏi đá hoặc những chỗ lồi lõm cũng có thể làm cho
không khí chấn động phát ra tiếng kêu.
107. Vào mùa hè, khi để quạt máy trên giường, lúc quạt chạy có một vị trí nào đó của
giường bị rung lên rất mạnh. Những lúc như vậy, chỉ cần xê dịch quạt đến một vị trí
khác là hết ngay. Tại sao lại như vậy?
Trả lời: Khi quạt chạy, giường sẽ bị rung nhẹ, sự rung của giường là dao động cưỡng
bức. Nếu tần số của quạt (gây ra lực cưỡng bức) đúng bằng tần số rung riêng của giường
sẽ có cộng hưởng. Lúc đó giường rung mạnh nhất. Việc xê dịch quạt đi một chút sẽ làm
cho tần số rung riêng của giường khác biệt với tần số lực cưỡng bức do quạt gây ra nên
tránh được hiện tượng cộng hưởng xảy ra.
108. Một người muốn dùng 1 radio xách tay để nghe đài khi ngồi trên máy bay.
Người ấy có thể nghe đài trong điều kiện như vậy được không? Hãy giải thích.
Trả lời: Không thể nghe được trong điều kiện như vậy. Máy bay tương đương như
một cái hộp kim loại kín, nó đóng vai trò như một cái lồng Faraday. Điện trường trong
lòng nó luôn bằng không.
109. Điện thoại là phương tiện liên lạc phổ biến hiện nay. Hai người nói chuyện
thông qua điện thoại, sóng truyền qua dây điện thoại có phải là sóng âm không? Nếu
không phải sóng âm thì là loại sóng gì?

Học để khẳng định mình!


23


Tài liệu Vật lý chọn lọc

Trả lời: Sóng truyền qua dây điện thoại không phải là sóng âm, mà là sóng điện từ
(mặc dù sóng âm có thể truyền trong kim loại). Sóng âm do người nói phát ra trước khi
truyền trên đường dây đã được chuyển thành sóng điện từ có tần số cao, chính sóng này
đã truyền qua dây.
110. Người ta thường khuyên học sinh khi học bài nên dùng loại đèn sợi đốt (đèn dây
tóc) mà không nên dùng loại đèn nê-ôn. Lời khuyên này dựa trên cơ sở vật lý nào?
Trả lời: Đèn nê-ôn chỉ sử dụng ở mạng điện xoay chiều, đó là dòng điện có chiều và
trị số biến thiên liên tục, sự phóng điện và tắt sáng liên tục trong đèn nê-ôn ảnh hưởng
không tốt đến mắt. Dùng đèn sợi đốt sẽ tránh được tình trạng này.
111. Hai hành khách cùng đứng trên sân ga. Hành khách thứ nhất để tai ghé sát
đường ray cho biết đoàn tàu sắp tiến vào ga. Trong khi đó hành khách thứ 2 cũng đứng
gần đó, nhưng lại chẳng nghe thấy gì. Tại sao vậy?
Trả lời: Chất rắn nói chung là môi trường truyền âm tốt, không khí là môi trường
truyền âm kém hơn. Vận tốc truyền âm trong kim loại (5000 m/s) lớn hơn so với không
khí (330 m/s). Hành khách thứ nhất nghe âm thanh phát ra từ đoàn tàu thông qua đường
ray nên nghe được sớm hơn.
112. Khi bay đa số côn trùng phát ra âm. Cái gì tạo ra âm đó?
Trả lời: Dao động của cánh côn trùng.
113. Tại sao âm phát ra sau một thời gian thì mất?
Trả lời: Năng lượng của dao động âm chuyển thành năng lượng chuyển động nhiệt
của các phân tử không khí và của các vật nằm trong không khí.
114. Ở trên mặt trăng các nhà du hành vũ trụ làm thế nào để có thể nói chuyện với
nhau được?
Trả lời: Con người có thể nói chuyện với nhau được nếu họ tạo được một môi trường
có khả năng truyền sóng âm. Ví dụ: Căng một sợi chỉ hoặc sợi dây mà các đầu gắn với

các nhà du hành vũ trụ. Ngoài ra có thể nói chuyện bằng vô tuyến điện.

Học để khẳng định mình!

24


Tài liệu Vật lý chọn lọc

115. Nếu từ mặt đất quan sát một chiếc máy bay đang bay nhanh thì ta có cảm tưởng
như tiếng động cơ không phải phát ra từ máy bay mà từ một điểm ở phía sau và cách xa
máy bay một khoảng khá lớn. Giải thích hiện tượng đó như thế nào?
Trả lời: Sau thời gian mà âm phát ra từ máy bay đi đến người quan sát thì máy bay đã
bay được một quãng rất lớn.
116. Có thể nghe được tiếng nói từ một nơi cách xa nhưng không thể phân biệt được
lời nói. Giải thích điều đó như thế nào?
Trả lời: Hệ số hấp thụ âm trong không khí đối với những tần số khác nhau thì khác
nhau (Đối với tần số cao thì lớn hơn đối với tần số thấp). Vì vậy ở khoảng cách lớn
không thể nghe rõ được lời nói.
117. Khi ở ngoài trời nghe nhạc hoặc tiếng hát, lời nói của diễn viên không to bằng ở
trong phòng. Tại sao?
Trả lời: Vì ở trong phòng có hiện tượng phản xạ sóng âm ở tường, trần và nền nhà.
118. Ở độ cao hơn 3.000 m so với mặt đất không thể nghe được một âm mà nguồn
âm đặt ở mặt đất. Tại sao?
Trả lời: Các sóng âm không thể truyền từ mặt đất lên độ cao trên 2,5 - 3 (km). Khi
chuyển sang lớp không khí có mật độ loãng hơn thì chúng bị khúc xạ, bị bẻ cong và lại
quay trở về Trái Đất.
119. Tại sao trong sương mù thì tiếng còi tàu nghe được xa hơn so với lúc nắng ráo?
Trả lời: Do khi có sương mù không khí đồng đều hơn, không có các dòng đối lưu.
120. Khi lắng nghe những tiếng động ở xa thì tự nhiên ta há miệng ra. Vì sao?

Trả lời: Hốc miệng là 1 hộp cộng hưởng đối với âm.
121. Nếu đưa chiếc cốc, chiếc chén hoặc vỏ sò biển lại gần tai thì ta nghe thấy âm
như là tiếng sóng biển ở xa xa. Giải thích sự phát sinh âm đó như thế nào?
Trả lời: Do sự làm tăng các âm yếu từ môi trường xung quanh truyền đến và có tần
số dao động trùng với tần số dao động riêng của không khí trong các vật đã nói
122. Nếu dơi tình cờ bay vào cửa sổ, có khi nó đậu lên đầu người trong nhà. Tại sao?
Học để khẳng định mình!

25