Trong tổng số hơn 100 di tích, huyện Phú Lương hiện có 4 di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia, 14 di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh và gần 100 di tích lịch sử văn hóa gắn liền với quá trình đấu tranh cách mạng và phát triển của địa phương. Ông Đỗ Quốc Hưng, Phó Trưởng Phòng Văn hóa Thông tin huyện cho biết: Nhận thức việc bảo tồn các di sản, di tích là nhiệm vụ quan trọng và cần thiết, những năm qua, huyện Phú Lương luôn quan tâm, chú trọng đến công tác quản lý bảo vệ, trùng tu, tôn tạo các di tích; thành lập và điều hành có hiệu quả ban quản lý của từng khu, điểm di tích; lựa chọn những người gắn bó, tâm huyết với các di tích trên từng địa bàn để kiện toàn vào ban quản lý; chỉ đạo chặt chẽ công tác trông coi, bảo vệ, giữ gìn các cơ sở vật chất, di vật, cổ vật thuộc khu di tích; yêu cầu theo dõi hiện trạng và kịp thời báo cáo cấp trên khi có hư hỏng, xuống cấp để trùng tu, khắc phục… Công tác quản lý, bảo vệ, vệ sinh môi trường và phát huy giá trị của di tích được thực hiện thường xuyên và liên tục. Để bảo tồn, phát huy tốt giá trị các di tích, UBND huyện trực tiếp quản Khu di tích lịch sử Quốc gia đền Đuổm và Di tích lịch sử văn hóa đền Trình. Nhiều năm qua, hai di tích này đã được bảo vệ và phát huy hiệu quả, là nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng, giáo dục truyền thống lịch sử. Ví dụ như đối với Khu di tích lịch sử Quốc gia đền Đuổm nằm trên địa bàn xã Động Đạt thờ danh tướng Dương Tự Minh. Những năm gần đây, huyện Phú Lương đã đầu tư gần 4 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa và nguồn công đức để khắc phục, tu bổ các điểm xuống cấp bảo đảm chất lượng và giữ được nguyên vẹn kiến trúc gốc. Đồng thời, xây dựng thêm các hạng mục phục vụ lễ hội, nâng tầm di tích góp phần phát huy giá trị Di tích. Ông Nguyễn Thế Hiệp, Trưởng Ban Quản lý Khu di tích lịch sử văn hóa đền Đuổm cho biết: Trung bình mỗi năm, đền Đuổm đón tiếp trên 300 nghìn lượt du khách trong và ngoài tỉnh đến chiêm bái vị Anh hùng dân tộc và hòa mình vào các hoạt động lễ hội đậm đà bản sắc văn hóa. Không chỉ là nơi sinh hoạt tâm linh, di tích được nhân dân địa phương và du khách xem là nơi giáo dục tinh thần uống nước nhớ nguồn, thể hiện lòng yêu nước, tự hào dân tộc. Bên cạnh hai di tích kể trên, các di tích còn lại, huyện giao toàn bộ cho các địa phương quản lý. Trên cơ sở đó, địa phương thành lập ban quản lý để tổ chức các hoạt động bảo vệ, phát huy di tích; đồng thời, giao trực tiếp cho các đơn vị, tổ chức chính trị xã hội và người dân địa phương bảo vệ, chăm sóc di tích thường xuyên. Với cách làm này, các di tích trên địa bàn huyện đã được bảo vệ và phát huy tốt hiệu quả là nơi giáo dục truyền thống, sinh hoạt văn hóa cho nhân dân trên địa bàn và du khách thập phương. Đơn cử như, đối với Di tích lịch sử Quốc gia Xưởng Quân giới Giang Tiên - là nơi chế tạo thành công súng Bazôka của quân đội ta trong kháng chiến chống Pháp, sau khi được giao về thị trấn Giang Tiên quản lý, không chỉ được bảo vệ, chăm sóc thường xuyên mà còn phát huy tốt giá trị lịch sử, là nơi giáo dục truyền thống cách mạnh cho người dân đặc biệt là thế hệ trẻ. Tương tự cách làm của Giang Tiên, để phát huy tốt giá trị Di tích Địa điểm tổ chức Đại hội Chiến sĩ thi đua và Cán bộ gương mẫu lần thứ nhất toàn quốc năm 1952, tại xóm Khuôn Lân, xã Hợp Thành cũng giao cho người dân trực tiếp quản lý, đồng thời tổ chức nhiều hoạt động gắn liền với Di tích để giáo dục truyền thống, lịch sử cho người dân đặc biệt là thế hệ trẻ. Mới đây, UBND xã đã vận động 7 hộ dân hiến đất, mở rộng đường, đồng thời phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đổ bê tông trên 300m đường vào Di tích với tổng kinh phí trên 700 triệu đồng. Ông Lương Hải Long, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: Chúng tôi thường xuyên tổ chức các đợt sinh hoạt chính trị, giáo dục tư tưởng, truyền thống cho cán bộ, đảng viên tại Di tích này, đồng thời tổ chức đón tiếp các đoàn của Trung ương, tỉnh và huyện về thăm hằng năm. Không chỉ phát huy di tích, di sản trong việc giáo dục truyền thống, lịch sử, huyện Phú Lương đang xây dựng các tua, tuyến du lịch về nguồn, du lịch tâm linh và du lịch văn hóa cộng đồng gắn với các di tích, di sản trên địa bàn. Các chương trình phát triển du lịch đều được xây dựng trên cơ sở bảo tồn tính nguyên vẹn và gìn giữ tối đa giá trị lịch sử văn hoá của các khu, điểm di tích. Huy động được nhiều nguồn vốn tạo điều kiện thuận lợi cho việc trùng tu, tôn tạo khu di tích. Bài và ảnh: Chú thích ảnh: UBND xã Hợp Thành đã vận động 7 hộ dân hiến đất đồng thời phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và du lịch đổ bê tông kiên cố hóa trên 300m đường vào di tích Địa điểm tổ chức Đại hội chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu lần thứ Nhất toàn quốc năm 1952 tại xóm Khuôn Lân.
Thu Hà
Di tích lịch sử nhà tù Hỏa Lò trong ngày khai trương chuyên đề trưng bày “Một thời sôi nổi” tháng 3/2021. Ảnh: Hòa An
Đẩy mạnh hoạt động kết nối di tích với hoạt động du lịch
Số lượng khá lớn di tích cách mạng kháng chiến trên địa bàn Hà Nội là bộ phận cấu thành hệ thống các di tích lịch sử - văn hóa của Hà Nội, chứa những giá trị đặc biệt.
Theo Đại tá, TS. Lê Thanh Bài, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, trong những năm qua, công tác bảo tồn, phát huy giá trị hệ thống di tích cách mạng kháng chiến trên địa bàn Hà Nội luôn được thành phố và các cơ quan chuyên môn quan tâm. Nhờ đó, di tích cách mạng kháng chiến được giữ gìn khá nguyên trạng. Tư liệu, hiện vật gắn liền với các di tích cũng được lưu giữ, bảo quản và trưng bày tại chỗ để phục vụ các nhà nghiên cứu, khách tham quan, có những di tích đã trở thành địa chỉ quen thuộc của các tầng lớp nhân dân, khách trong nước và quốc tế như Nhà tù Hỏa Lò.
Tuy nhiên, số di tích như vậy chưa có nhiều, đa phần các di tích chưa được số đông biết đến, chỉ có khách tham quan nhân dịp kỷ niệm hoặc vào dịp lễ tết.
Vì vậy, để di tích lịch sử cách mạng, kháng chiến thực sự là những trang sử sống động, gắn kết cộng đồng, giáo dục thế hệ trẻ truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng và truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, góp phần làm nên cốt cách, bản sắc văn hóa của người Hà Nội - giá trị bền vững, nguồn lực cho sự phát triển, công tác quản lý nhằm bảo vệ và phát huy hiệu quả của di tích tiếp tục khảo sát, nghiên cứu, bổ sung thông tin cho các di tích; đồng thời sưu tầm các hiện vật có liên quan trực tiếp đến di tích để làm phong phú nội dung, cho di tích thực sự là địa chỉ lôi cuốn người dân và du khách.
TS. Lê Thanh Bài cũng cho rằng, Hà Nội cần nâng cao chất lượng công tác quy hoạch, các dự án bảo tồn, tôn tạo. Đầu tư cho các dự án bảo tồn và phát huy các di tích lịch sử cách mạng, kháng chiến là điều cần thiết nhằm bảo tồn lâu dài. Đòi hỏi thực hiện đúng quy trình khoa học và nguyên tắc bảo tồn trong quá trình triển khai dự án bảo đảm các yếu tố gốc vốn có.
Đồng thời làm tốt quy hoạch, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển. Công tác quy hoạch bảo tồn, tôn tạo di tích, phải gắn với việc quản lý đầu tư xây dựng, phát tiển các ngành kinh tế, cơ sở hạ tầng và các hoạt động kinh tế xã hội trong khu vực di tích, bảo đảm phát triển hợp lý và hài hòa giữa các hoạt động nhằm mục tiêu bảo tồn các di tích vừa kết hợp khai thác phát huy tác dụng có hiệu quả phục vụ phát triển du lịch địa phương và cả nước.
Để phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, TS. Lê Thanh Bài cũng nêu quan điểm Hà Nội cần xây dựng nội dung và hình ảnh điểm đến, gắn với việc quảng bá về các di tích, đẩy mạnh hoạt động kết nối di tích với hoạt động du lịch. Các cơ quan quản lý di tích và các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp du lịch cần phải phối hợp, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, quảng bá trên các phương tiện thông tin đại chúng, xây dựng các tour du lịch gắn với các di tích cách mạng, kháng chiến, xây dựng website liên kết giữa các điểm di tích để cung cấp thông tin cho khách du lịch, đồng thời chú trọng xây dựng những sản phẩm dịch vụ du lịch gắn với nội dung lịch sử của mỗi di tích.
Việc xây dựng nội dung và hình ảnh điểm đến, gắn với việc quảng bá về các di tích có ý nghĩa rất quan trọng nhằm thu hút du khách đến tham quan du lịch, để phát huy giá trị của di tích.
Quản lý và bảo tồn di tích phải gắn liền và bảo đảm lợi ích của cộng đồng và trên hết phải có sự gắn kết chặt chẽ giữa các nhà quản lý, các nhà khoa học và nhân dân. Phát huy vai trò của cộng đồng trong việc bảo vệ di tích với phương châm “đưa di tích về cộng đồng”; cư dân địa phương tham gia vào việc quản lý, bảo vệ di tích, và có được lợi ích từ di tích trong hoạt động du lịch.
Phát huy giá trị các địa phương qua số hóa sách lịch sử - văn hóa
Góp ý vào hội thảo khoa học "Phát triển nhanh và bền vững Thủ đô theo hướng đô thị xanh, thành phố thông minh và hiện đại" được Thành ủy Hà Nội tổ chức gần đây, theo TS. Đào Thị Hoàn, Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, các quận, huyện, thị xã trên địa bàn Hà Nội cần xây dựng hướng đi mới trong chuyển đổi mô hình xuất bản sách lịch sử - văn hóa sang dạng sách điện tử nhằm đáp ứng yêu cầu mới trong thời kỳ chuyển đổi số, bảo vệ bản sắc văn hóa, bảo tồn giá trị lịch sử - văn hóa tại mỗi địa phương,
Từ năm 2018 đến năm 2020, cả nước có tổng số 2.461 công trình lịch sử Đảng bộ, ban, ngành, đoàn thể đã hoàn thành và xuất bản. Trong đó, Hà Nội có tổng số 83 công trình, với 66 công trình cấp xã, 7 công trình cấp huyện, 6 công trình của các ban, ngành, đoàn thể và 4 công trình cấp tỉnh.
Một số đơn vị như huyện Đông Anh tổ chức phát hành 2 cuốn sách “Lịch sử Đảng bộ huyện Đông Anh” [1930 - 2020], Đảng bộ huyện Đông Anh - Những dấu ấn tiêu biểu từ đại hội đến đại hội [1947 - 2020]. Khai thác sử dụng Thư viện điện tử Huyện, huyện ủy Thường Tín biên soạn và phát hành cuốn sách “Nguyễn Trãi với quê hương Nhị Khê - Thường Tín, Thăng Long - Hà Nội” và xây dựng Dự án khu lưu niệm danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi tại huyện Thường Tín... Quận Ba Đình xây dựng cuốn tài liệu Đảng bộ quận Ba Đình từ Đại hội đến Đại hội, Lịch sử lực lượng vũ trang quận Ba Đình giai đoạn 1945 - 2021. Năm 2021, huyện Thanh Oai phát hành cuốn “Địa chí Thanh Oai” và huyện Mỹ Đức phát hành cuốn “Địa chí huyện Mỹ Đức”…
Trên cơ sở các cuốn lịch sử - văn hóa ở các địa phương thuộc thành phố Hà Nội đã xuất bản, một số cấp ủy ở các quận, huyện, thị xã đã chỉ đạo ban tuyên giáo và phòng giáo dục - đào tạo sớm tổ chức biên soạn thành các tập bài giảng lịch sử truyền thống địa phương cho các trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông trên địa bàn.
Sự ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 đã khiến các hình thức thương mại điện tử diễn ra trong hoạt động xuất bản như tiêu thụ, quảng cáo xuất bản phẩm trên internet, phát hành sách online gia tăng. Để đáp ứng nhu cầu độc giả, Hà Nội sẽ không nằm ngoài xu hướng này, đây được xem là yêu cầu bức thiết đối với công tác xuất bản, đặc biệt là loại sách lịch sử - văn hóa. Không đổi mới phương thực tiếp cận, sách lịch sử - văn hóa ngày càng khó lan tỏa đến đông đảo độc giả.
Để công tác xuất bản sách lịch sử - văn hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội đạt kết quả tốt hơn, Hà Nội cần nghiên cứu, biên soạn, xuất bản, có kế hoạch số hóa các loại sách này, xuất bản dưới dạng sách điện tử, kết nối với cổng thông tin điện tử để lan tỏa rộng rãi các công trình này đến công chúng. T
Hà Nội cũng cần tăng cường công tác tuyên truyền, giới thiệu sách lịch sử - văn hóa trên các phương tiện thông tin đại chúng, mạng Internet và đội ngũ tuyên truyền các cấp. Đẩy mạnh công tác giáo dục truyền thống lịch sử, cách mạng ở các nhà trường và các tầng lớp nhân dân; đa dạng hóa sản phẩm xuất bản để nâng cao năng lực xuất bản nói chung cũng như các sản phẩm số, sản phẩm sách lịch sử - văn hóa nói riêng.
Hà Nội hiện có 48 di tích cách mạng kháng chiến đã được xếp hạng, trong đó có 27 di tích cấp quốc gia, 21 di tích cấp thành phố. Cùng với đó là 341 địa điểm lưu niệm sự kiện cách mạng kháng chiến, trong đó có 296 địa điểm đã được gắn biển.
Hòa An