Sán dải chó [còn gọi là sán chó, sán dây chó, có tên khoa học Dipylidium caninum] là một loại ký sinh trùng, ký sinh chính ở loài chó nhưng có thể tìm thấy ở ruột non của người, nhất là trẻ em. Vậy bệnh sán chó có lây không?
Bệnh sán chó có lây không?
Bệnh sán chó được ghi nhận ở hầu hết các quốc gia. Nhiều nước ở châu Âu, châu Mỹ, châu Á đã ghi nhận trẻ em nhiễm sán dải chó Dipylidium caninum. Argentina là một trong những nước ghi nhận số ca nhiễm sán dải chó nhiều nhất trên thế giới.
Trẻ em là những đối tượng dễ nhiễm sán dải chó nhất. Hầu hết các ca bệnh xảy ra ở trẻ em đều trong độ tuổi tập đi, có thể do trẻ phơi nhiễm hoặc tiếp xúc với chó mèo hoặc đây là nhóm tuổi dễ “dung nạp” sán dải chó.
Sán chó lây truyền qua đường nào?
Về hình thể, sán dải chó trưởng thành có màu hồng nhạt, kích thước trung bình dài từ 10 – 70 cm; có khoảng 175 đốt hình elíp hoặc đốt dài. Đầu có hình thoi, kích thước 0,25 – 0,5 mm, có 4 đĩa hút hình chén. Vòi có hình gậy, miệng của vòi mang 1 – 7 hàng răng [móc], số hàng răng phụ thuộc vào tuổi của sán, có thể nhô ra hoặc thụt vào. Những đốt ở gần đầu ngắn và mảnh, rộng khoảng 0,2mm. Những đốt sán chưa trưởng thành gần cổ thì chiều rộng hơn chiều dài và dần trở nên vuông hơn khi trưởng thành ở phần giữa và già ở phần cuối. Vậy bệnh sán dải chó có lây không?
Vòng đời của sán dải chó, ở loài chó nhiễm bệnh, sán trưởng thành sống trong ruột non của chó. Khi những đốt sán già có chứa trứng đứt ra thành từng đốt hoặc từng đoạn ngắn của chó nhiễm bệnh sẽ tự động bò ra ngoài qua hậu môn hoặc theo phân chó thải ra môi trường bên ngoài. Mỗi đốt sán già có kích thước 27 x 12mm, chứa 2 cơ quan sinh dục đực – cái và hai lỗ sinh dục nằm 2 bên của đốt sán. Trong đốt trứng có bọc trứng, mỗi bọc chứa 15 – 25 trứng. Trứng có dạng hình tròn, dính chùm với nhau tạo thành một bọc trứng. Trứng có vỏ albumin dày chứa phôi bên trong.
- Khi đốt sán bị tiêu nát hoặc co bóp thì trứng được phóng thích, bám vào lông chó hay quanh hậu môn của chó nhiễm bệnh. Lúc này, khi chó liếm hậu môn rồi liếm lông hay cơ thể con người hay các vật dụng xung quanh, trứng sán cũng theo đó vô tình bị phát tán khắp nơi.
- Hoặc khi các loài bọ chét [Ctenocephalides canis, C. felis felis, C. felis orientis] nuốt phải trứng sán dải chó vào ruột thì phôi sán bắt đầu phát triển thành nang ấu trùng có đuôi [cerco cyst]. Khoảng 3 tuần sau khi bọ chét ra khỏi nhộng thì các nang ấu trùng này có khả năng gây nhiễm.
- Con người vô tình nuốt phải bọ chét hay trứng sán trong lúc chơi đùa với chó, hoặc tay dính phải trứng sán… rồi nuốt vào bụng. Cụ thể, trẻ em nuốt trứng hay bọ chét có chứa ấu trùng đuôi “ẩn náu” trong thực phẩm, nước uống, rau sống hoặc do bàn tay bẩn nhiễm ấu trùng, nhất là người có móng tay dài sẽ khó vệ sinh, không rửa tay được kỹ cũng tạo điều kiện cho trứng sán dải chó cư ngụ. Hoặc, con người tiếp xúc mật thiết với các thú cưng như liếm, hôn; giữa miệng của trẻ với miệng của cún cưng. Đây cũng là đường lan truyền quan trọng để chuyển mầm bệnh từ lưỡi của thú cưng sang người.
- Khi xâm nhập được vào cơ thể người, nếu không bị thực bào tiêu diệt, các trứng sán sẽ phát triển thành nang sán. Khi nang sán vỡ ra, hàng triệu đầu sán non sẽ theo máu di chuyển đến khắp mọi vị trí trong cơ thể như: gan, phổi, não, dưới da… Nang ấu trùng có đuôi cũng phát triển trong ruột người dưới dạng sán trưởng thành trong vòng 20 ngày.
Sán dải chó có lây truyền từ người sang người không?
Những câu hỏi mà nhiều người quan tâm đến ký sinh trùng Dipylidium caninum là bệnh sán chó có lây không? Sán chó lây qua đường nào? Một số báo cáo trên thế giới có đề cập đến bệnh sán chó có lây trên mèo hoang dại, mèo nhà, mèo sống trong rừng nhiệt đới [nơi đất hoang trong rừng rậm], mèo sống trong rừng cọ, cầy hương, chồn hương, linh cẩu, chó rừng, chó sống hoang dại hay nửa thuần hóa ở Australia và cáo cũng nhiễm sán dải chó Dipylidium caninum. Tuy nhiên, sán dải chó chỉ lây từ chó nhiễm bệnh sang chó chưa nhiễm bệnh, từ chó sang người… chứ không lây từ người sang người.
Sở dĩ sán chó không lây từ người sang người vì sán dây chó là loài đặc trưng gây bệnh ở loài chó. Và vòng đời sán dải chó chỉ hình thành trong ruột chó và đi ra ngoài. Riêng người là đối tượng sán ký sinh nhầm “địa chỉ” từ chó sang người, do đó, sán dải chó khi ký sinh ở người sẽ không tạo ra vòng đời mới. Đốt sán chó không thể đi qua hậu môn của người, do đó sán dải chó không thể lây bệnh từ người sang người. Và tương tự, sán chó không thể di chuyển qua đường máu, qua sữa mẹ nên không lây truyền được từ mẹ sang con.
Cần làm gì khi bị nhiễm sán chó?
Khi bị nhiễm sán dải chó, người bệnh không có triệu chứng hoặc rối loạn tiêu hóa nhẹ. Đến giai đoạn bệnh ở mức độ trung bình, nhất là trẻ em thì bệnh sẽ có dấu hiệu mệt mỏi, nhức đầu, đau thượng vị, tiêu chảy, dị ứng, chán ăn, rối loạn tiêu hóa nhẹ, khó tiêu, đau bụng. Và nếu bệnh chuyển sang giai đoạn nặng hơn, lúc này người bệnh nhiễm nhiều sán thì không chỉ có biểu hiện mệt mỏi, nhức đầu, giảm cân, đau bụng, tiêu chảy mà còn ngứa xung quanh hậu môn, ói mửa, động kinh, suy nhược, thiếu máu.
Vì bệnh sán dải chó có những dấu hiệu không đặc trưng nên người bệnh dễ bị chẩn đoán nhầm sang các bệnh khác như: rối loạn đường tiêu hóa, da liễu, đặc biệt là một số bệnh mạn tính như: viêm ruột, hội chứng đại tràng kích thích, bệnh Crohn’s, viêm đại tràng giả loét, bệnh Celiac, hội chứng dạng ung thư, viêm tụy, sỏi mật, bất dung nạp lactose… Do đó, người bệnh khi gặp những vấn đề về rối loạn tiêu hóa, những triệu chứng không rõ ràng như trên nên đi khám ở bệnh viện có các liên chuyên khoa khám và điều trị về ký sinh trùng. Hiện khoa Khám bệnh và khoa Xét nghiệm ở BVĐK Tâm Anh sẽ có các chuyên gia hàng đầu, bác sĩ nhiều kinh nghiệm sàng lọc, chẩn đoán bệnh chính xác bệnh sán dải chó Dipylidium caninum.
Người bệnh sẽ được khám để tìm đốt sán, những đoạn đốt sán này có thể bò ra ở hậu môn hoặc trong phân. Trứng hiếm khi thấy trong phân dù những đốt sán khi bị tiêu hủy vẫn tìm thấy trứng trong phân.
Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm và có thể kèm thêm các chỉ định cần thiết khác để kết quả chuẩn xác. Ví dụ, người bệnh sẽ được chẩn đoán bằng xét nghiệm huyết thanh [xét nghiệm máu như Elisa] để phát hiện kháng thể. Tuy nhiên, bộ test kit xét nghiệm huyết thanh đối với sán dải chó chưa được phổ biến rộng rãi như các loại ký sinh trùng khác như: bộ kit test của sán lá gan lớn, giun đũa chó, mèo… Người bệnh còn được chụp CT hoặc siêu âm để tìm các nang sán.
Điều trị sán dải chó
Dựa vào kết quả xét nghiệm và triệu chứng cụ thể của bệnh, bác sĩ sẽ có phác đồ điều trị phù hợp với từng cá thể người bệnh. Người bị nhiễm sán dải chó thường được điều trị bằng thuốc Praziquantel và/hoặc thuốc Niclosamide.
Với thuốc Niclosamide dạng viên 500mg: Đây là thuốc có tác dụng trực tiếp lên đầu sán, cản trở sự chuyển hóa năng lượng do ức chế hình thành ATP [phân tử mang năng lượng], ức chế sự thu nạp glucose của sán. Từ đó giết chết sán và tống sán ra ngoài theo phân.
- Cách uống: Trẻ em 1 – 2 tuổi sẽ uống 1 viên; trẻ em 2 – 6 tuổi [11 – 34 kg] được uống 2 viên; người lớn sẽ uống 4 viên. Uống thuốc bằng cách nhai và lúc đói.
- Tác dụng phụ của thuốc Niclosamide: ít khi gây ra tác dụng phụ đối với người dùng nhưng vài trường hợp người bệnh cũng có thể bị buồn nôn, nôn hay tiêu chảy, ban đỏ và ngứa,… Do đó, khi uống thuốc, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề như: không được uống rượu trong thời gian dùng thuốc; những người mẫn cảm với hoạt chất này nên đổi sang sử dụng thuốc khác.
Với thuốc Praziquantel viên nén 600mg: Thuốc này có hoạt phổ diệt sán rộng trên cả sán trưởng thành và ấu trùng sán. Thuốc diệt sán nhờ có tác dụng làm tăng tính thấm của màng tế bào sán, khiến sán bị mất Ca2+ nội bào. Sán bị co cứng và liệt cơ, từ đó tiêu diệt được sán.
- Cách uống: liều 25mg/kg cân nặng, người bệnh chỉ uống liều duy nhất.
- Thuốc chống chỉ định với người mẫn cảm với hoạt chất này, phụ nữ đang trong 3 tháng đầu thai kỳ. Những phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ cũng tránh cho con bú trong 3 ngày sau khi dùng thuốc. Với người bình thường, thuốc thường có dung nạp tốt và ít gây tác dụng phụ, thuốc chỉ có thể gây ra một số biểu hiện nhẹ như mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt buồn nôn,…
- Với chó nhiễm bệnh cũng không có dấu hiệu, biểu hiện của sán dải chó, trừ khi bệnh nặng thì thú cưng trở nên kiệt sức. Để điều trị cho vật nuôi, cần đưa chó cưng đến cơ sở thú y chăm sóc để sớm khỏi bệnh.
Cách phòng bệnh sán chó hiệu quả
Với người bị bệnh sán dải chó, cần tuân thủ phác đồ điều trị, tuân thủ thời gian tái khám theo lời dặn bác sĩ. Ngoài ra, người bệnh phải diệt bọ chét và xổ sán định kỳ cho thú cưng.
Với người chưa bị bệnh hoặc tránh tái nhiễm sán dải chó, cần ăn thực phẩm nấu chín, uống nước đã được tiệt khuẩn, nước đã nấu sôi để nguội, rửa sạch rau sống dưới vòi nước sạch, không để móng tay dài. Tắm rửa sạch sẽ cho trẻ mỗi khi chơi đùa với chó mèo, không để thú cưng ngủ chung với trẻ, không hôn hít thú cưng. Đồng thời, tắm rửa thường xuyên cho thú cưng, giặt giũ đồ dùng trong nhà, cả nơi chó thường xuyên nằm nghỉ hay phóng uế.
Để phòng bệnh cho cộng đồng, cần phải truyền thông giáo dục sức khỏe, rửa tay sạch trước khi ăn, không nên tiếp xúc mật thiết với thú cưng; tẩy sán định kỳ cho chó; tiêu diệt bọ chét ở các vật nuôi bằng thuốc các loại thuốc như: Bayticol [flumethrin 6%] pha 1ml cho 2 lít nước tắm hay xịt cho cún cưng, vòng đeo cổ Preventef [diazinon] trừ được bọ chét trong 4 tháng, Frontline xoa lên chó mèo trừ được bọ chét trong 2 tháng. Hoặc bạn có thể cho vật nuôi uống Program [lufenuron] định kỳ mỗi tháng 1 viên.
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có đầy đủ các chuyên khoa để khám, phát hiện sớm bệnh về sán dải chó, đặc biệt là khoa Khám bệnh luôn có các chuyên gia, bác sĩ đầu ngành về ký sinh trùng và Trung tâm Xét nghiệm với nhiều máy móc hiện đại bậc nhất.
Trung tâm Xét nghiệm, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là một trong những trung tâm chẩn đoán cận lâm sàng, thực hiện nhiệm vụ vận hành và sử dụng các trang thiết bị, ứng dụng những kiến thức khoa học phối hợp với các kỹ thuật y tế để hỗ trợ việc tầm soát, chẩn đoán và điều trị cho khối lâm sàng. Chất lượng của việc xét nghiệm chính xác không chỉ đóng vai trò quan trọng đối với công tác chẩn đoán và điều trị bệnh, mà còn giúp giảm thiểu chi phí, sự phiền hà cho người bệnh và tiết kiệm nguồn lực của xã hội.
- Cung cấp dịch vụ tốt nhất và hiệu quả nhất xuyên suốt các quá trình ngay từ khâu tư vấn, chỉ định xét nghiệm, tiếp nhận, phân tích bệnh phẩm đến khâu trả và sử dụng kết quả xét nghiệm, đáp ứng tốt nhất sự mong đợi của khách hàng.
- Đảm bảo tất cả nhân viên tham gia vào quá trình xét nghiệm đều nắm bắt, tuân thủ và vận hành tốt hệ thống quản lý chất lượng đáp ứng yêu cầu ISO 15189:2012.
- Đảm bảo việc cung cấp kết quả xét nghiệm chính xác, kịp thời, hiệu quả và tiết kiệm chi phí, góp phần nâng cao hiệu quả trong chẩn đoán, khám chữa bệnh và điều trị.
- Đảm bảo tất cả các trang thiết bị, vật tư liên quan đến quá trình xét nghiệm luôn được kiểm tra chất lượng, bảo trì và vận hành trong điều kiện tốt nhất.
Toàn bộ kết quả xét nghiệm tại Trung tâm Xét nghiệm, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được thực hiện và kiểm soát chặt chẽ, nghiêm ngặt bởi hệ thống kiểm soát chất lượng nội bộ theo mẫu tiêu chuẩn của các quốc gia có nền y học phát triển mạnh.
Trung tâm Xét nghiệm, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được đầu tư xây dựng khang trang, bố trí hệ thống trang thiết bị hiện đại và đồng bộ, đạt tiêu chuẩn An toàn sinh học cấp 2. Đồng thời, các dịch vụ xét nghiệm được thực hiện bằng hệ thống trang thiết bị, máy móc hiện đại nhất thế giới như:
- Bộ phận Huyết học – Truyền máu: Hệ thống máy Sysmex XN 1000, Sysmex cs-1600.
- Bộ phận Hóa sinh – Miễn dịch: Hệ thống máy Roche Cobas 6000; Hệ thống máy nước tiểu Roche Cobas u701, u601, u411; Máy khí máu Roche Cobas b211; Hệ thống quản lý phòng xét nghiệm Cobas Infinity.
- Bộ phận Vi sinh – Ký sinh trùng: Máy cấy máu, Máy định danh – Kháng sinh đồ tự động Vitek II Compact, Máy nhuộm Gram.
- Bộ phận Sinh học phân tử: Máy tách chiết, Máy PCR…
Với mục tiêu đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng cao của cộng đồng: Thăm khám kỹ lưỡng – Chẩn đoán chính xác – Điều trị kịp thời, các bác sĩ khoa Khám bệnh BVĐK Tâm Anh không ngừng nỗ lực nghiên cứu và học tập để nâng cao trình độ chuyên môn, làm giàu thêm kinh nghiệm thực tiễn. Các bác sĩ thường xuyên áp dụng những phương pháp chẩn đoán, điều trị tiên tiến để phát hiện sớm bệnh, từ đó tối ưu hóa hiệu quả điều trị cho bệnh nhân.
Để được tư vấn chi tiết nhất về các bệnh về giun sán hoặc ký sinh trùng. Quý khách hàng vui lòng liên hệ:
Vậy bài viết đã trả lời câu hỏi của các bạn về bệnh sán chó có lây không? Lây qua đường nào? Từ đó việc bảo vệ bản thân cũng như việc phòng ngừa sẽ có thể chủ động hơn ở sinh hoạt hằng ngày. Nhờ đó có thể giảm thiểu khả năng mắc các bệnh về kí sinh trùng nguy hiểm khác.