O du kích nhỏ giương cao súng là ai
|
Có lẽ ai cũng thuộc lòng câu : “O du kích nhỏ giương cao súng, thằng Mỹ lom khom bước cuối đầu”. Sự thực thì đàng sau bức ảnh trên là cả một câu chuyện dài
Bức ảnh “O du kích nhỏ giương cao súng” là bà Nguyễn Thị Kim Lai (SN 1948) là con út trong gia đình có 4 anh em ở xã Phú Phong, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Năm 1965, khi vừa học hết lớp 7 (tương đương lớp 9 bây giờ), bà Lai xin vào đội dân quân tự vệ của xã, tham gia trực chiến, đào hầm. “Những năm 1965, Hà Tĩnh nằm trong vùng đệm của cả 2 phía nên máy bay Mỹ oanh kích suốt ngày đêm nhằm ngăn chận đường tiếp tế từ Bắc vào Nam. Nhiệm vụ của dân quân Hà Tĩnh là vừa bảo vệ đường tiếp tế, vừa chống lại các đợt tấn công của không quân Mỹ”, bà Lai nhớ lại. Các bài khác Khi Đồng Minh Tháo Chạy : Nguyễn Tiến Hưng – P20 Oct 16, 2022 139 Dãy phố buồn thiu trong chiến tranh Việt Nam – Street… Jul 24, 2022 318 Dãy phố buồn thiu trong chiến tranh Việt Nam – Street… Jul 24, 2022 693 Từ ngày 2 tháng 3 năm 1963, Không Quân Mỹ mở chiến dịch ném bom Sấm Rềnh và trong buổi sáng 20/9/1965, máy bay Mỹ đến ném bom cầu Đà Lề (thuộc xã Lộc Yên, huyện Hương Khê), một chiếc F105 bị trúng đạn phòng không bốc cháy và viên phi công Mỹ nhảy dù trốn thoát. Không quân Mỹ điều 3 chiếc trực thăng HH34 đến giải cứu nhưng tiếp tục bị bắn rơi 1 chiếc. Quân giải phóng tiến hành lùng sục bắt phi công Mỹ đã nhảy dù và phát hiện 1 phi công Mỹ đang bị vướng dây dù “Lúc ấy tôi cao 1,5m, nặng 37kg. William Andrew Robinson cao 2,2m, nặng 120kg. Tôi là người phát hiện đầu tiên, cũng nhỏ nhất trong tiểu đội, nên mọi người đã để tôi cầm súng giải phi công Mỹ về huyện. Trên đường về, nhà báo Phan Thoan đã chụp lại khoảnh khắc này”, bà Lai nhớ lại. Sự việc này được nhà báo Phan Thoan chứng kiến và chụp ảnh, sau đó năm 1966, Hà Nội in tem thư với hình ảnh trên để khích lệ tinh thần chiến đấu và trở thành tác phẩm bất hủ với những câu thơ của nhà thơ Tố Hữu: O du kích nhỏ giương cao súng Bà Nguyễn Thị Kim Lai sau đó xin gia nhập quân đội rồi được cử đi học lớp y tá. Sau đó, bà xung phong vào mặt trận B5, miền Tây Quảng Trị. Năm 1977, bà xuất ngũ về công tác cho Viện Đông y Hà Tĩnh và lập gia đình. Đến năm 1992, bà Lai nghỉ hưu theo chế độ, trở về gia đình chăm sóc con cháu. Còn ông William Andrew Robinson khi đó là phi công trực thăng HH-43 Huskie có nhiệm vụ giải cứu phi công máy bay ném bom F105 bị bắn rơi và trực thăng ông cũng bị bắn hạ. Robinson bị giam giữ tổng cộng 2.703 ngày, và mãi đến ngày 12 tháng 2 năm 1973 mới được thả về nước. Ông là tù binh bị giam giữ lâu nhất trong lịch sử Hoa Kỳ Năm 1995, qua bức ảnh chụp “O du kích nhỏ giương cao súng”, cố đạo diễn Lê Mạnh Thích của Xưởng phim Tài liệu và Khoa học T.Ư xây dựng ý tưởng làm bộ phim Cuộc hội ngộ sau 30 năm, do Hãng truyền hình NHK (Nhật Bản) tài trợ. Khi gặp nhau, Robinson bộc lộ rằng ông đã định bắn trước nhưng khi nhìn thấy gương mặt trắng trẻo, ngây thơ của người nữ du kích và nhìn bà rất giống em gái của ông nên đã từ bỏ ý định đó và nói : “Nếu như hồi đó một trong hai người chĩa súng bắn về phía bên kia, tôi và bà sẽ không có ngày hôm nay” Robinso cho bà Lai biết sau khi được thả, ông thất nghiệp 6 năm và hiện đang làm thợ sửa ô tô, vợ đầu của ông bị mất do bệnh ung thư và đang sống với bà vợ thứ 2. Ông rất muốn sang Việt Nam tìm bà Lai nhưng hoàn cảnh không cho phép cho đến khi được Hãng truyền hình NHK (Nhật Bản) tài trợ “Giờ đây tôi đã ở tuổi gần đất xa trời. Trước khi nằm xuống, nếu tôi được gặp lại William lần nữa thì quý biết mấy…”, bà Lai trầm ngâm. "O du kích nhỏ" là tác phẩm ảnh đen trắng khổ dọc của nhà báo Phan Thoan (nguyên phóng viên Báo Hà Tĩnh). Bức ảnh miêu tả nữ dân quân đội mũ cối, hai tay bồng súng, áp giải một phi công Mỹ to lớn hơn cô rất nhiều. Hình ảnh một cô gái nhỏ bé bước đi hiên ngang bên cạnh một người lính Mỹ bị còng tay đầu cúi thấp đã gây tiếng vang lớn. Bức ảnh được xem là nguồn động viên quân và dân miền Bắc chống lại chiến tranh phá hoại của không lực Mỹ. Hai nhân vật trong bức ảnh là nữ du kích Nguyễn Thị Kim Lai (ngày đó 17 tuổi, trú xã Phú Phong, Hương Khê, Hà Tĩnh) và phi công Mỹ William Andrew Robinson (22 tuổi).Chuyện kể về O du kích O du kích Nguyễn Thị Kim Lai ngày xưa giờ đã hơn 70 tuổi, sống cùng con cháu tại ngôi nhà cấp bốn trong hẻm ở đường Xuân Diệu, phường Bắc Hà (TP Hà Tĩnh). Là con út trong gia đình có 4 anh em ở xã Phú Phong (Hương Khê). Năm 1965 giặc Mỹ đánh phá miền Bắc, Hà Tĩnh thời điểm đó liên tục bị máy bay Mỹ thả bom, gầm rú ngày đêm, nhiều tuyến đường huyết mạch qua đây bị chia cắt, làng mạc tiêu điều. Như bao người con gái khác bà Lai, lúc đó mới học hết lớp 7, đã vào đội dân quân tự vệ của xã, tham gia trực chiến, đào hầm. Sáng 20/9/1965, hàng chục máy bay Mỹ thả bom xuống cây cầu thuộc xã Lộc Yên, một chiếc bị trúng đạn bốc cháy, ba phi công nhảy dù xuống vùng núi Hương Khê. Bà Lai kể, 9h hôm sau, khi đang cùng dân quân tìm kiếm phi công Mỹ tại cánh rừng ở xã Hương Trà, bà phát hiện ở hốc đá cách mình khoảng vài mét có tiếng động. Tiến lại gần, bà thấy một phi công đang ngồi co ro, vẻ sợ hãi. Bà bắn liền ba phát súng chỉ thiên và anh ta giơ tay đầu hàng. Nghe tiếng súng, mọi người chạy đến khống chế, trói tay phi công. Vài ngày sau, những phi công còn lại cũng bị bắt. Lúc ấy bà Lai cao 1,47m, nặng 37kg, còn phi công William Andrew Robinson cao 2,2m, nặng 120kg. Vì bà là người phát hiện đầu tiên, cũng nhỏ nhất trong tiểu đội, nên mọi người đã để bà cầm súng giải phi công Mỹ về huyện. Trên đường về, nhà báo Phan Thoan đã chụp lại khoảnh khắc đó. Chuyện về những con tem thư mang hình bức ảnh O du kích nhỏ Năm 1967, bức ảnh được đưa lên tem thư của Bưu điện Việt Nam nhân dịp máy bay thứ 2.000 của Mỹ bị bắn rơi ở miền Bắc. Con tem này đã được gửi đi 167 nước, gồm cả Mỹ. Trong những lần trả lời truyền thông, nhà báo Phan Thoan kể, ngày đó ông là phóng viên chiến trường, được giao nhiệm vụ bám sát địa bàn huyện Hương Khê. Khi nhận tin dân quân bắt được giặc lái Mỹ, ông đạp xe hơn 10km, tới chụp bức ảnh trên. Bức ảnh sau đó được đăng trên nhiều tờ báo trong nước và quốc tế. Ngày bức ảnh lên tem, bà Lai thành nổi tiếng. Nhiều đoàn công tác tìm tới nơi bà đang phục vụ chiến đấu để trò chuyện, phỏng vấn lấy tư liệu. Một số nhà báo nước ngoài do không tìm được bà Lai, cho rằng bức ảnh bị dàn dựng. Sau này khi có đài quốc tế làm phim về bà, họ mới tin. Sau thời gian dài công tác trong quân ngũ, bà Lai đi học nghề y tá, năm 1977 về làm ở Viện Đông Y Hà Tĩnh, lập gia đình, sinh hai gái, một trai. Phi công William Andrew Robinson bị bắt làm tù binh, giam giữ 2.703 ngày, đến tháng 12/1973 được trả về nước. Cuộc gặp gỡ sau 30 năm của những người ở hai bên chiến tuyến Năm 1995, đạo diễn Lê Mạnh Thích của Xưởng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương đến gặp, ngỏ ý muốn bà hợp tác làm bộ phim "Cuộc hội ngộ sau 30 năm", do hãng truyền hình NHK (Nhật Bản) tài trợ. Phim có phân cảnh bà và Robinson gặp lại nhau. Bà Lai nhận lời. Vào ngày tháng 9/1995, đang bế cháu ngồi chơi bên nhà hàng xóm, bà nghe tiếng gọi: "Bà Lai ơi, về đi, có người nước ngoài tới hỏi thăm". Tất tả đi về, bà thấy người đàn ông cao lớn đứng ở cổng, sau phút định thần, bà thốt lên: "Anh Andrew Robinson". Sau những cái ôm mừng gặp mặt, cả bà Lai và Robinson chia sẻ, từ giây phút giáp mặt năm 1965, họ đã nghĩ sẽ không bao giờ gặp lại. Hai người lính ở hai đầu chiến tuyến năm xưa gặp lại nhau như bè bạn. họ kể cho nhau về cuộc sống về con cái. Và họ đều chia sẻ về ước muốn có một cuộc sống hòa bình để khong bao giờ có bức ảnh như vậy lần thứ hai. |
