Phương pháp quan sát trong tâm lý học tội phạm

Chào các bạnChào các bạnTÂMTÂM LÝ TỘI PHẠMLÝ TỘI PHẠMG.V.C. DƯƠNG THỊ LOANG.V.C. DƯƠNG THỊ LOANKHOA PHÁP LUẬT HÌNH SỰKHOA PHÁP LUẬT HÌNH SỰKhóa đào tạo:Cử nhân luật Khóa đào tạo:Cử nhân luật Số tiết: 30 Số tiết: 30 TÓM TẮT NỘI DUNG MÔN HỌCTÓM TẮT NỘI DUNG MÔN HỌC. . Tâm lí học tội phạm là ngành khoa học tâm lí Tâm lí học tội phạm là ngành khoa học tâm lí ứng dụng trang bị cho người học những kiến ứng dụng trang bị cho người học những kiến thức cơ bản về các khía cạnh tâm lí của những thức cơ bản về các khía cạnh tâm lí của những hiện tượng tâm lí nảy sinh trong quá trình hoạt hiện tượng tâm lí nảy sinh trong quá trình hoạt động phạm tội của các tội phạm, nhằm phòng động phạm tội của các tội phạm, nhằm phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh chống tội phạm, ngừa, phát hiện và đấu tranh chống tội phạm, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.toàn xã hội.CHƯƠNG 1. ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM CHƯƠNG 1. ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA TÂM LÝTỘI PHẠMCỨU CỦA TÂM LÝTỘI PHẠM1.Sơ lược lịch sử phát triển của tâm lý học 1.Sơ lược lịch sử phát triển của tâm lý học tư pháptư pháp2.Đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu của tâm 2.Đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu của tâm lý học tội phạmlý học tội phạm3.Các nguyên tắc và phương pháp nghiên 3.Các nguyên tắc và phương pháp nghiên cứu của tâm lý học tội phạm.cứu của tâm lý học tội phạm.4.4.Vị trí, vai trò của tâm lý học tội phạmVị trí, vai trò của tâm lý học tội phạm1.SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 1.SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA TÂM LÝ HỌC TỘI PHẠMCỦA TÂM LÝ HỌC TỘI PHẠM-Cuối thế kỷ XIX, cùng với sự ra đời của khoa Cuối thế kỷ XIX, cùng với sự ra đời của khoa học nghiên cứu về tội phạm, tâm lý học tội học nghiên cứu về tội phạm, tâm lý học tội phạm, một chuyên ngành tâm lý học chuyên phạm, một chuyên ngành tâm lý học chuyên nghiên cứu về tâm lý của những người phạm nghiên cứu về tâm lý của những người phạm tội cũng đã được hình thành.tội cũng đã được hình thành.-Trải qua các giai đoạn phát triển, tâm lý học Trải qua các giai đoạn phát triển, tâm lý học tội phạm trở thành một ngành khoa học độc lập tội phạm trở thành một ngành khoa học độc lập nghiên cứu các hiện tượng tâm lý nảy sinh ở nghiên cứu các hiện tượng tâm lý nảy sinh ở người phạm tội; những vấn đề, những quy luật người phạm tội; những vấn đề, những quy luật tâm lý liên quan đến hoạt động của tội phạm.tâm lý liên quan đến hoạt động của tội phạm. ĐỊNH NGHĨA Tâm lý học tội phạm là khoa học Tâm lý học tội phạm là khoa học nghiên cứu những hiện tượng tâm nghiên cứu những hiện tượng tâm lý nảy sinh trong quá trình hoạt lý nảy sinh trong quá trình hoạt động phạm tội của các tội phạm động phạm tội của các tội phạm nhằm phòng ngừa, phát hiện và nhằm phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh chống tội phạm, góp đấu tranh chống tội phạm, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, trật phần bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.tự an toàn xã hội.2.ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ CỦA TÂM LÝ 2.ĐỐI TƯỢNG, NHIỆM VỤ CỦA TÂM LÝ HỌC TỘI PHẠMHỌC TỘI PHẠM2.1.2.1.ĐỐI TƯỢNG CỦA TÂM LÝ HỌC TỘI PHẠMĐỐI TƯỢNG CỦA TÂM LÝ HỌC TỘI PHẠM- Nghiên cứu các hiện tượng,các đặc điểm và - Nghiên cứu các hiện tượng,các đặc điểm và những khía cạnh tâm lý nảy sinh trong quá những khía cạnh tâm lý nảy sinh trong quá trình hoạt động phạm tội. Việc nghiên cứu, trình hoạt động phạm tội. Việc nghiên cứu, phân tích tâm lý hoạt động phạm tội có ý nghĩa phân tích tâm lý hoạt động phạm tội có ý nghĩa quan trọng, giúp làm rõ các yếu tố liên quan quan trọng, giúp làm rõ các yếu tố liên quan đến quá trình thực hiện tội phạm như: động cơ, đến quá trình thực hiện tội phạm như: động cơ, mục đích cũng như diễn biến và hậu quả tâm lý mục đích cũng như diễn biến và hậu quả tâm lý ở cá nhân khi thực hiện một hành vi phạm tội ở cá nhân khi thực hiện một hành vi phạm tội cụ thể.cụ thể. - Nghiên cứu nhân cách người phạm tội: các đặc trưng tâm lý trong nhân cách người phạm tội; các kiểu nhân cách người phạm tội với những đặc trưng riêng biệt; những lệch lạc trong nhân cách người phạm tội và các yếu tố tác động làm suy thoái nhân cách dẫn cá nhân đến con đường phạm tội. Những nghiên cứu này giúp cho việc đánh giá tội phạm một cách khách quan, làm cơ sở cho việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa,điều tra, xét xử và giáo dục cải tạo người phạm tội, giúp họ tái hòa nhập với xã hội có hiệu quả. - Nghiên cứu về tâm lý nhóm tội phạm: tâm lý hoc tội pham còn nghiên cứu những đặc điểm tâm lý của tội phạm hoạt động theo nhóm, của tội phạm có tổ chức. Việc nghiên cứu tâm lý nhóm tội phạm có ý nghĩa to lớn góp phần phát hiện những nguyên nhan, điều kiện dẫn đến tình trạng gia tăng tội phạm có tổ chức; tìm ra cơ chế phạm tội theo nhóm; con đường hình thành nhóm tội phạm…nhằm phục vụ có hiệu quả công tác đấu tranh, phòng ngừa các nhóm tội phạm, nhất là loại tội phạm có tổ chức. - Nghiên cứu xác định các nguyên nhân tâm lý – xã hội của tội phạm: Tội phạm là một hiện tượng mang tính chất xã hội – lịch sử phức tạp. Việc phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn nhằm loại trứ tận gốc tội phạm không thể tiến hành một cách có hiệu quả nếu không nghiên cứu đầy đủ những điều kiện khách quan và chủ quan, các yếu tố tâm lý và xã hội làm cơ sở cho sự phát sinh, phát triển tội phạm hay một hành vi phạm tội cụ thể.2.2.NHIỆM VỤ CỦA TÂM LÝ HỌC 2.2.NHIỆM VỤ CỦA TÂM LÝ HỌC TỘI PHẠMTỘI PHẠM- Làm rõ các quy luật hình thành và phát triển các phẩm chất tâm lý tiêu cực dẫn cá nhân đi vào con đường phạm tội. Trên cơ sở đó xác định phương hướng phòng ngừa, hạn chế đến mức thấp nhất các hành vi phạm tội, ngăn ngừa tội phạm xảy ra trong xã hội ở từng lĩnh vực cũng như ở mỗi giai đoạn khác nhau. - Giáo dục cho mội công dân ý thức tuân thủ pháp luật, đề cao tinh thần cảnh giác và chủ động tham gia vào công tác phòng ngừa, phát hiện và đú tranh chống tội phạm, giữ gìn an ninh trật tự.- Nghiên cứu cơ sở tâm lý của các biện pháp phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh chống tội phạm. Trên cơ sở đó, làm rõ được các quy luật diễn biến tâm lý của người phạm tội trước, trong và sau khi phạm tội sẽ giúp cho việc đề ra những chỉ dẫn về phương diện tâm lý phục vụ công tác phòng ngừa, điều tra, khám phá và xử lý tội phạm có hiệu quả. - Xây dựng các phương pháp nghiên cứu tâm lý, tác động tâm lý phục vụ cho hoạt động phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh chống tội phạm. Trong quá trình xây dựng các phương pháp nghiên cứu và tác động tâm lý cần chú ý đến đặc điểm tâm lý của người phạm tội; đặc điểm tâm lý của các nhóm tội phạm; mối quan hệ giữa các nhân tố xã hội và tâm lý trong việc hình thành các đặc điểm tâm lý tiêu cực dẫn cá nhân đi vào con đường pham tội.VÍ DỤ : Sau khi gây ra cái chết cho 3 nạn nhân là ông Nguyễn Anh T [SN 1941], bà Đoàn Thị C [SN1949] và chị Nguyễn Thị Minh T [SN 1980] trú tại tổ 17 phường Phú Khánh TP. Thái Bình, vào ngày 22/12/2012, hung thủ Lê Thanh Đại [SN 1981] trú tại tổ 15 phường Bắc Sơn - Kiến An - TP Hải Phòng lại rất bình thản, ngay sau khi gây án, y đã tắm rửa, lấy quần áo của ông T để mặc rồi trèo lên giường của bà C ngủ một mạch đến 23h đêm mới thức giấc. Tiếp đó hắn còn pha mỳ tôm để ăn rồi mới đường hoàng khóa nhà nạn nhân rồi trở về phòng trọ để tiếp tục ngủ - Góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận của tâm lý học nối chung, tâm lý học pháp lý và chuyên ngành tâm lý học tội phạm nói riêng, nhằm đáp ứng những yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của hoạt động bảo vệ pháp luật. Bằng những tri thức tích lũy được, tâm lý học tội phạm có nhiệm vụ bổ sung, làm rõ hơn các khái niệm như: nhân cách, hành vi, hoạt đông, giao tiếp…cũng như các phương pháp nghiên cứu tâm lý cá nhân, tâm lý nhóm. Kết quả nghiên cứu tâm lý các loại tội phạm sẽ góp phần làm phong phú nội dung, phương pháp của tâm lý học pháp lý như: tâm lý học tư pháp, tâm lý học giáo dục cải tạo phạm nhân… 3.CÁC NGUYÊN TẮC VÀ PHƯƠNG 3.CÁC NGUYÊN TẮC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA TÂMPHÁP NGHIÊN CỨU CỦA TÂM LÝ HỌC TỘI PHẠM LÝ HỌC TỘI PHẠM3.1.CÁC NGUYÊN TẮC3.1.CÁC NGUYÊN TẮC*Nguyên tắc mục đích: khi sử dụng *Nguyên tắc mục đích: khi sử dụng các phương pháp nghiên cứu tâm các phương pháp nghiên cứu tâm lý, ta phải biết rõ mục đích sử lý, ta phải biết rõ mục đích sử dụng.dụng. * Nguyên tắc quyết định luận xã hội: * Nguyên tắc quyết định luận xã hội: mọi hiện tượng tâm lý không tự mọi hiện tượng tâm lý không tự nhiên sinh ra mà đều có nguyên nhiên sinh ra mà đều có nguyên nhân làm hình thành hoặc làm thay nhân làm hình thành hoặc làm thay đổiđổi * Nguyên tắc khách quan: khi thu * Nguyên tắc khách quan: khi thu thập thông tin về tâm lý đối tượng thập thông tin về tâm lý đối tượng nào đó, ta phải đẩm bảo được tính nào đó, ta phải đẩm bảo được tính chân thực và phản ánh đúng bản chân thực và phản ánh đúng bản chất của hiện tượng tâm lý mà ta chất của hiện tượng tâm lý mà ta quan tâmquan tâm* Nguyên tắc về sự thống nhất giữa tâm * Nguyên tắc về sự thống nhất giữa tâm lý nhân cách và hoạt động: khi đánh giá lý nhân cách và hoạt động: khi đánh giá tâm lý của người khác cần thông qua tâm lý của người khác cần thông qua hành động,hoạt động học tập, lao động, hành động,hoạt động học tập, lao động, giải trí…giải trí… * Nguyên tắc phát triển: khi đánh giá * Nguyên tắc phát triển: khi đánh giá tâm lý của một đối tượng nào đó, cần tâm lý của một đối tượng nào đó, cần phải xem xét nó trong sự vận động và phải xem xét nó trong sự vận động và phát triển.Khi đánh giá một người,không phát triển.Khi đánh giá một người,không nên qua một tình huống mà phải qua nên qua một tình huống mà phải qua một quá trình lâu dài.một quá trình lâu dài. * Nguyên tắc tiếp cận nhân * Nguyên tắc tiếp cận nhân cách: Cần phải tiếp cận con cách: Cần phải tiếp cận con người một cách toàn diện, tìm người một cách toàn diện, tìm hiểu tất cả các thuộc tính trong hiểu tất cả các thuộc tính trong nhân cách và mối quan hệ tác nhân cách và mối quan hệ tác động qua lại của chúngđộng qua lại của chúng3.2.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN 3.2.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA TÂM LÍ HỌCTỘI PHẠMCỨU CỦA TÂM LÍ HỌCTỘI PHẠM3.2.1.PHƯƠNG PHÁP QUAN 3.2.1.PHƯƠNG PHÁP QUAN SÁTSÁT::• Là sự tri giác có chủ định các biểu hiện Là sự tri giác có chủ định các biểu hiện bề ngoài của con người như hành động, bề ngoài của con người như hành động, cử chỉ ánh mắt, nét mặt, …. nhằm nhận cử chỉ ánh mắt, nét mặt, …. nhằm nhận xét, phán đoán các đặc điểm tâm lý của xét, phán đoán các đặc điểm tâm lý của họhọĐặc điểm :Đặc điểm :-Chủ thể tiến hành quan sát cũng có thể trở Chủ thể tiến hành quan sát cũng có thể trở thành đối tượng bị quan sát.thành đối tượng bị quan sát.-Việc sử dụng phương pháp quan sát có thể Việc sử dụng phương pháp quan sát có thể gặp những trở ngại nhất định, vì đối tượng gặp những trở ngại nhất định, vì đối tượng của quan sát có thể có những động tác giả của quan sát có thể có những động tác giả để che đậy nội tâm của mình. để che đậy nội tâm của mình. -Điều kiện của hoạt động tư pháp có thể Điều kiện của hoạt động tư pháp có thể gây những tác động lớn đối với tâm lý của gây những tác động lớn đối với tâm lý của các chủ thể tham gia. Vì vậy, tâm lý của họ các chủ thể tham gia. Vì vậy, tâm lý của họ thường bộc lộ dưới rất nhiều sắc thái khác thường bộc lộ dưới rất nhiều sắc thái khác nhau.nhau. 3.2.2.PHƯƠNG PHÁP PHỎNG VẤN CÁ 3.2.2.PHƯƠNG PHÁP PHỎNG VẤN CÁ NHÂNNHÂNPhỏng vấn là phương pháp thu thập thông tin về Phỏng vấn là phương pháp thu thập thông tin về người phạm tội bằng cách trưng cầu ý kiến miệng. người phạm tội bằng cách trưng cầu ý kiến miệng. Hai hình thức phổ biến nhất của phỏng vấn là tự do Hai hình thức phổ biến nhất của phỏng vấn là tự do [ không tuyên bố chủ đề và hình thức đàm thoại ] và [ không tuyên bố chủ đề và hình thức đàm thoại ] và chuẩn mực hóa [ về hình thức gần giống với loại điều chuẩn mực hóa [ về hình thức gần giống với loại điều tra bằng bảng hỏi ].tra bằng bảng hỏi ].Khi tiến hành phỏng vấn cần cúy ý đến một số yêu cầu Khi tiến hành phỏng vấn cần cúy ý đến một số yêu cầu như:như:- Người tiến hành phỏng vấn nên đưa ra những câu - Người tiến hành phỏng vấn nên đưa ra những câu hỏi rành mạch, rõ ràng.hỏi rành mạch, rõ ràng.- Trong trường hợp cần thiết cần tạo ra một không khí - Trong trường hợp cần thiết cần tạo ra một không khí thẳng thắn và tin tưởng để tranh thủ sự hợp tác của thẳng thắn và tin tưởng để tranh thủ sự hợp tác của những người được hỏi.những người được hỏi.3.2.3.PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM3.2.3.PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆMLà phương pháp mà chủ thể chủ động tạo ra Là phương pháp mà chủ thể chủ động tạo ra tình huống nhằm làm xuất hiện ở đối tượng tình huống nhằm làm xuất hiện ở đối tượng những hiện tượng tâm lý cần quan tâm, tiến những hiện tượng tâm lý cần quan tâm, tiến hành đo đạc, định lượng chúng một cách khách hành đo đạc, định lượng chúng một cách khách quan quan Có nhiều loại thực nghiệm khác nhau:Có nhiều loại thực nghiệm khác nhau:- Thực nghiệm tự nhiên là dựa vào những điều - Thực nghiệm tự nhiên là dựa vào những điều kiện hoàn cảnh trong cuộc sống và hoạt động kiện hoàn cảnh trong cuộc sống và hoạt động của đối tượng. Trong hoạt động tố tụng các của đối tượng. Trong hoạt động tố tụng các thực nghiệm điều tra chủ yếu thuộc loại này.thực nghiệm điều tra chủ yếu thuộc loại này.- Thực nghiệm giáo dục là nhằm phát - Thực nghiệm giáo dục là nhằm phát triển, rèn luyện hoặc uốn nắn những triển, rèn luyện hoặc uốn nắn những phẩm chất tâm lý nào đó ở đối tượng. phẩm chất tâm lý nào đó ở đối tượng. Loại thực nghiệm này được dùng trong Loại thực nghiệm này được dùng trong quá trình giam giữ cải tạo phạm nhân.quá trình giam giữ cải tạo phạm nhân.- Thực nghiệm trong phòng thí nghiệm - Thực nghiệm trong phòng thí nghiệm là nhằm nghiên cứu những đặc điểm là nhằm nghiên cứu những đặc điểm tâm lý nhất định, được tiến hành trong tâm lý nhất định, được tiến hành trong những phòng được bố trí đặc biệt với những phòng được bố trí đặc biệt với những máy móc, thiết bị tinh vi.những máy móc, thiết bị tinh vi.3.2.4.PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA BẢNG 3.2.4.PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRA BẢNG HỎI CÁ NHÂNHỎI CÁ NHÂNLà dùng một số câu hỏi nhất loạt đặt ra cho một số lớn đối Là dùng một số câu hỏi nhất loạt đặt ra cho một số lớn đối tượng nghiên cứu nhằm thu thập ý kiến chủ quan của họ tượng nghiên cứu nhằm thu thập ý kiến chủ quan của họ về một vấn đề nào đó.về một vấn đề nào đó.Sử dụng phương pháp này có thể trong một thời gian ngắn Sử dụng phương pháp này có thể trong một thời gian ngắn thu thập được một số ý kiến của nhiều người, nhưng là ý thu thập được một số ý kiến của nhiều người, nhưng là ý kiến chủ quan. Đẻ có tài liệu tương đối chính xác, cần kiến chủ quan. Đẻ có tài liệu tương đối chính xác, cần soạn kỹ bản hướng dẫn điều tra [ người sẽ phổ biến bảng soạn kỹ bản hướng dẫn điều tra [ người sẽ phổ biến bảng câu hỏi điều tra cho các đối tượng ] vì nếu những người câu hỏi điều tra cho các đối tượng ] vì nếu những người này phổ biến một cách tùy tiện thì kết quả sẽ rất khác này phổ biến một cách tùy tiện thì kết quả sẽ rất khác nhau và sẽ không có giá trị khoa học.nhau và sẽ không có giá trị khoa học.Dựa vào các phiếu điều tra, sẽ giúp ta nghiên cứu những Dựa vào các phiếu điều tra, sẽ giúp ta nghiên cứu những nguyên nhân tâm lý xã hội của hành vi phạm tội cụ thể, nguyên nhân tâm lý xã hội của hành vi phạm tội cụ thể, đặc điểm tâm lý nhân cách của người phạm tội.đặc điểm tâm lý nhân cách của người phạm tội.3.2.5.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU SẢN 3.2.5.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU SẢN PHẨM HOẠT ĐỘNGPHẨM HOẠT ĐỘNGLà dựa vào việc phân tích kết quả, sản phẩm Là dựa vào việc phân tích kết quả, sản phẩm hoạt động có thể rút ra những kết luận về tâm hoạt động có thể rút ra những kết luận về tâm lý nhân cách của người đã làm ra sản phẩm đó.lý nhân cách của người đã làm ra sản phẩm đó. Chẳng hạn, thông qua bài thi của một học viên Chẳng hạn, thông qua bài thi của một học viên mà phán đoán một số nét về tâm lý của họ mà phán đoán một số nét về tâm lý của họ như: thái độ đối với môn học, hiểu biết xã hội, như: thái độ đối với môn học, hiểu biết xã hội, khả năng tư duy khả năng tư duy