Tại sao lại gọi là tết hàn thực

Linh An (Tổng hợp) 08:53' - 14/04/2021

BNEWS Tết Hàn thực từ lâu đã trở thành nét đẹp văn hóa của người Việt. Tuy nhiên, nhiều người vẫn có những hiểu nhầm về nguồn gốc, ý nghĩa... của ngày lễ này.

Từ xa xưa, mỗi khi đến dịp mùng 3 tháng 3 tới, nhân dân ta thường có phong tục không nhóm lửa, chỉ ăn đồ nguội. Do đó, ngày này được gọi là "Tết Hàn thực" (Tết ăn đồ nguội).

Nói đến nguồn gốc ngày này, nhiều người cho rằng Tết Hàn thực bắt nguồn từ Trung Quốc theo câu chuyện ly kỳ về Giới Tử Thôi.Theo đó, vào đời Xuân Thu (770 - 221), vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn nên phải bỏ nước lưu vong sống cảnh nay trú nước Tề, mai ở nước Sở. Bấy giờ, có một hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi, theo phò vua đã giúp đỡ nhiều mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn kiệt, Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong, hỏi ra mới biết đem lòng cảm kích vô cùng. Giới Tử Thôi theo phò vua Tấn Văn Công trong vòng mười chín năm trời, cùng nhau nếm mật nằm gai, khổ luyện thành tài. Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi vương, trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công, nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình theo vua phò vua là chuyện nên làm, ông cho rằng những việc đó đâu có gì đáng nói.Vì thế, ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm Tử Thôi.Nhưng vì là người không tham danh vọng, Tử Thôi nhất quyết không quay về lĩnh thưởng. Sau đó, Tấn Văn Công ra lệnh đốt rừng vì muốn thúc ép Tử Thôi quay về. Không ngờ Tử Thôi quyết ở lại, hai mẹ con cùng chịu chết cháy trong rừng.Nhà vua hối hận cho lập miếu thờ. Hàng năm, đến ngày 3 tháng 3 là ngày chết cháy của 2 mẹ con Tử Thôi thì cấm dùng lửa nấu ăn, ngay cả việc làm cỗ cúng cũng phải làm từ hôm trước, đây được coi là ngày Tết Hàn thực.Tuy nhiên, lại có ý kiến cho rằng đây chính là "phong tục cổ của An Nam từ xưa". Điều này được Phật Hoàng Trần Nhân Tông (1258 - 1308) khẳng định trong một bài thơ kèm theo mâm bánh biếu sứ giả nhà Nguyên Trương Hiển Khanh (tên là Lập Đạo) sang Việt Nam năm 1292. Bài thơ như sau: "Giá chi vũ bãi thí xuân sam/Huống trị kim triêu tam nguyệt tam/Hồng ngọc đôi bàn xuân thái bính/Tòng lai phong tục cựu An Nam".

Dịch rằng: "Múa giá chi rồi, thử áo xuân/Hôm nay Hàn thực, buổi thanh thần/Bánh rau tinh khiết đầy mâm ngọc/Phong tục An Nam theo cổ nhân" - Biếu Trương Hiển Khanh bánh xuân (Trần Lê Văn dịch). Bài thơ giọng điệu trang nhã, vừa rất ân cần với khách vừa ý tứ sâu xa.