Ngày đăng: 18/07/2020
Ông Quàng Văn Hồng, bản Dẹ, xã Tông Lạnh [Thuận Châu] là một trong những người tiên phong trong việc đưa cây sâm Bố Chính về trồng thay thế diện tích ngô, sắn kém hiệu quả, bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế.
Người dân bản Thẳm, xã Tông Lạnh chăm sóc cây sâm Bố Chính.
Tham quan vườn sâm Bố Chính đang phát triển tốt, hoa nở rực rỡ, vừa đi, ông Hồng vừa nói: Tôi biết đến cây Sâm bố chính qua những người bạn giới thiệu, năm 2019, được cán bộ Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Tân Hoàng Việt [Hà Nội] về tận nơi khảo sát và vận động trồng cây dược liệu. Ban đầu, tôi rất đắn đo, sợ không thành công, nhưng được cán bộ Công ty hướng dẫn kỹ tôi đã bỏ ra 3 triệu đồng mua giống về trồng thử nghiệm, thấy cây phát triển tốt, tôi đã chuyển đổi 1.000 m² đất trồng ngô sang trồng sâm Bố Chính. Sau 10 tháng chăm bón, cây đã cho thu hoạch gần 4 tạ củ, Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Tân Hoàng Việt thu mua hơn 3 tạ, còn lại tôi bán lẻ ra thị trường với giá từ 60-90.000đ/kg, lãi hơn 23 triệu đồng.
Tìm hiểu được biết, sâm Bố Chính còn gọi là sâm thổ hào, sâm báo, sâm tiến vua, thuộc họ bông. Cây cao khoảng 50 cm, rễ mập thành củ, lá có cuống dài mọc so le, hoa to màu đỏ, quả nang, hình trứng nhọn, khi chín nứt thành 5 mảnh; hạt nhiều, có màu nâu. Sâm Bố Chính chứa nhiều tinh bột, có vị ngọt đắng, tính mát. Công dụng bổ khí, ích huyết, chỉ khát… thường dùng chữa cơ thể suy nhược, ít ngủ, lao phổi, kém ăn, trẻ em gầy còm chậm lớn…
Chia sẻ về kỹ thuật trồng sâm Bố Chính, ông Hồng nói: Loại cây này rất dễ trồng, nhưng để đạt năng suất cao thì phải có kỹ thuật chăm sóc. Trước khi trồng phải cày xới cho đất thật tơi xốp, bón lót phân NPK, sau đó đánh luống thành từng hàng và gieo hạt sâm đã ngâm nước trước đó khoảng 1 ngày 1 đêm. Điểm cần lưu ý là đất trồng sâm phải được xử lý triệt để mầm sâu bệnh hại. Do là cây dược liệu, nên trước tiên phải xác định được nguồn phân bón, để đảm bảo không có hóa chất tồn dư trong sản phẩm sau khi thu hoạch. Thời điểm thích hợp trồng sâm bố chính bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 4 và phải thường xuyên tưới nước đầy đủ, tháng 11, 12 là sâm bắt đầu cho thu hoạch.
Với thành công bước đầu, ông Hồng đang liên kết, hỗ trợ và chuyển giao kỹ thuật trồng, chăm sóc cây sâm cho các hộ trên địa bàn xã và một số nơi ở Quỳnh Nhai, Sốp Cộp và tỉnh Điện Biên. Ông đã ký hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị với HTX nông nghiệp Ngọc Xanh [xã Púng Bánh, huyện Sốp Cộp] và Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Tân Hoàng Việt, tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm.
Bà Quàng Thị Diêu, bản Thẳm, xã Tông Lạnh cho biết: Được ông Hồng hỗ trợ hạt giống và kỹ thuật, gia đình tôi đang trồng 5.000 m² cây sâm Bố Chính, hiện tại cây đang ra hoa, phát triển rất tốt, dự kiến cuối năm nay sẽ cho thu hoạch, sản lượng ước tính khoảng 2 tấn củ.
Ông Hồng cho biết thêm, sâm Bố Chính không chỉ thu hoạch củ, mà hạt cũng bán để làm giống với giá 8 triệu đồng/kg. Năm 2019, gia đình ông bán hạt giống và sâm củ thu lãi hơn 60 triệu đồng, hiện gia đình đang tiếp tục đầu tư mở rộng diện tích trồng sâm lên 1,3 ha.
Bước đầu việc trồng sâm Bố Chính đang mang hiệu quả kinh tế tốt, song để đầu ra đảm bảo, rất cần sự vào cuộc của chính quyền địa phương trong việc quản lý, định hướng quy hoạch vùng trồng; liên kết, bảo đảm cung – cầu, tránh việc phát triển trồng ồ ạt.
[Theo Báo Sơn La]
Cây Sâm bố chính [Abelmoschus sagittifolius Kurz] là dược liệu quý có nhiều lợi ích cho sức khỏe như bồi bổ cơ thể, hạ sốt, trị ho,… Hiện nay Sâm bố chính được quy hoạch và được trồng ở nhiều nơi như vùng núi thấp, vùng đồi núi trung du Thanh Hoá, ở xã Cẩm Bình huyện Cẩm Thủy, trên núi Báo xã Vĩnh Hùng huyện Vĩnh Lộc hay ở vườn quốc gia Bến En huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa. Dưới đây là quy trình trồng Sâm bố chính bạn có thể tham khảo thêm nhé!
Phần I: Đặc điểm chung
1. Đặc điểm thực vật
- Sâm bố chính là cây thân thảo, sống lâu năm, cao từ 30 – 50 cm có khi hơn, rễ củ hình trụ có màu trắng nhạt. Thân cành có thể mọc đứng cũng có khi bò lan toả ra mặt đất, cành hình trụ, không có lông.
- Cây có lá hầu hết hình mũi tên, gốc rộng, lá phía trên rất hẹp. Lá mọc so le, cuống lá dài khoảng 2 – 3 cm.
- Hoa có hai dạng màu đỏ hoặc màu vàng mọc đơn độc ở kẽ lá, cuống hoa dài từ 5 – 8 cm.
- Quả hình trứng nhọn, có khía dọc khi chín nứt ra theo khía dọc thành 5 mảnh; hạt hình thận, màu nâu đen, cây thường mọc vào mùa xuân, tàn lụi vào mùa đông, mùa hoa quả tập trung từ tháng 6 – 8.
2. Giá trị làm thuốc
Bộ phận sử dụng: Toàn bộ phần rễ củ sâm báo được phơi hoặc sấy khô.
Công dụng:
- Sâm bố chính có vị ngọt nhạt, có chất nhầy, tính bình, có tác dụng bổ mát, nhuận phế, dưỡng tâm, sinh tân dịch, sao với gạo thì tính ấm bổ tỳ vị, giúp tiêu hoá, tăng thêm sức dẻo dai.
- Sâm bố chính phối hợp với các vị thuốc khác để chữa các chứng ho, sốt nóng, trong người khô, táo, khát nước, gầy còm, giúp tăng cường thể lực, hạ đường huyết và bảo vệ dạ dày.
Phần II: Kỹ thuật trồng trọt
1. Chọn vùng trồng
Sâm bố chính thích hợp với đất nhiều mùn, tơi xốp, có lớp đất mặt sâu, thoát nước, nhiều ánh sáng ở vùng trung du và đồng bằng.
2. Giống và kỹ thuật làm giống
Hạt giống thu từ ruộng sản xuất hạt giống từ tháng 11 – 12 năm trước liền kề với năm sản xuất dược liệu, hạt giống chắc đều, có tỷ lệ nảy mầm đạt 90% trở lên.
Số lượng hạt để sản xuất 1 ha dược liệu sâm bố chính 8 – 10 kg.
Xử lý hạt giống trước khi gieo:
- Phơi trong nắng nhẹ 1 – 2 giờ, ngâm trong nước ấm có nhiệt độ 45 – 50oC từ 1 – 2 giờ, vớt ra rửa lại, để ráo nước và đưa vào ủ nóng, khoảng 2 – 3 ngày.
- Khi hạt có hiện tượng nứt nanh trắng ngà, gieo thẳng ra ruộng sản xuất dược liệu [chú ý khi ủ nóng, hàng ngày rửa lại bằng nước sạch, để ráo nước cho vào ủ].
3. Thời vụ trồng
Thời vụ sản xuất dược liệu: Trồng vào giữa tháng 2 [từ 15 – 20/2].
4. Kỹ thuật làm đất
- Chọn đất đồi núi, có độ dốc từ 5 – 10o, tầng canh tác sâu 30 – 40 cm, giàu mùn, dễ thoát nước, không bị ngập úng.
- Đất trồng sâm báo cần được luân chuyển hàng năm, sau 2 – 3 năm mới có thể trồng lại. Đất cày bừa kỹ, nhặt sạch cỏ, xử lý đất bằng vôi bột 600 kg/ha rải đều khắp ruộng.
- Bố trí luống phải theo đường đồng mức, đảm bảo thoát nước tốt trong mùa mưa. Lên luống cao 25 – 30 cm, mặt luống rộng 80 – 100 cm, rãnh rộng 30 cm.
5. Mật độ và khoảng cách trồng
- Mật độ trồng: 333.000 [cây/ha].
- Khoảng cách trồng: 20 x 15 cm.
6. Phân bón và kỹ thuật bón phân
Thời kỳ bón
Bón lót: Toàn bộ phân chuồng và 40% NPK tổng hợp.
Bón thúc: Chia làm 4 lần bón:
- Lần 1: Khi cây đã ra lá thật.
- Lần 2: Khi ổn định cây.
- Lần 3: Khi cây bắt đầu giao tán làm củ vào tháng 5.
- Lần 4: Vào tháng 8 – 9. Bón lần cuối trước khi thu hoạch ít nhất 25 – 30 ngày.
7. Kỹ thuật trồng và chăm sóc
Kỹ thuật trồng:
Rạch luống gieo hạt, phủ đất lên hạt, kết hợp phủ rơm. Hàng ngày tưới nước giữ ẩm. Sau 7 – 10 ngày hạt mọc đều, dỡ rơm và chăm sóc.
Chăm sóc:
- Thường xuyên làm cỏ, xới xáo. Chú ý không làm ảnh hưởng tới bộ rễ của cây. Bón thúc sau những đợt làm cỏ theo chỉ dẫn ở trên. Khi bón đạm cần pha loãng theo nồng độ 2 – 3% để tưới, sau đó tưới lại bằng nước lã.
- Bón NPK thúc cần rắc xung quanh gốc, kết hợp với tưới đủ ẩm để phân dễ hòa tan.
- Khi cây bắt đầu ra nụ, ngắt nụ để dinh dưỡng tập trung vào củ. Cây thường ra hoa vào hai đợt tháng 6 và tháng 9.
Tưới tiêu: Thường xuyên đảm bảo đủ độ ẩm cho cây.
8. Phòng trừ sâu bệnh
Sâm bố chính ít bị bệnh, chủ yếu bị rệp sáp và các loại sâu ăn lá như sâu gai, sâu xanh gây hại.
Đặc điểm gây hại: Rệp sáp gây hại trên nhiều bộ phận của cây như lá non, chồi non, chùm hoa, cuống quả, quả non, gốc cây. Trên thân mình chúng thường có một lớp sáp màu trắng trông giống như những sợi bông không thấm nước. Rệp sáp gây hại bằng cách chích hút nhựa cây làm cho vàng và rụng lá, hỏng hoa, rụng quả, làm cho cây còi cọc dẫn đến chết khô cả cây nếu bị nặng. Rệp sáp sống tập trung thành đàn, gây hại hầu như quanh năm, nhất là các tháng mùa khô.
Biện pháp phòng trừ:
- Tăng cường vệ sinh vườn cây như cắt tỉa hết các cành sâu bệnh, cành sát mặt đất làm cho vườn cây thông thoáng, dọn sạch cỏ rác, lá cây mục quanh gốc để phá vỡ nơi trú ngụ của kiến, hạn chế môi trường sinh sống, lan truyền của rệp sáp.
- Có thể dùng các loại thuốc sau đây: dầu khoáng [ví dụ Citrole 96,3EC; Vicol 80 EC]; hoạt chất Buprofezin [ví dụ Applaud 10WP, 25SC; Map – Judo 25 WP, 800WP]; hoạt chất Acetamiprid [ví dụ Actatoc 150EC, 350EC]; hoạt chất Acetamiprid + Thiamethoxam [ví dụ Goldra 250WG]. Phun ướt đều trên cây, phun 2 lần cách nhau 7 – 10 ngày để diệt tiếp lứa non mới nở.
9. Thu hoạch, sơ chế và bảo quản
Thu hoạch: Thời điểm từ tháng 11 – tháng 12 cây bắt đầu vàng lụi, chọn những ngày nắng tiến hành cho thu hoạch lấy dược liệu. Loại bỏ phần thân lá, thu hoạch củ.
Sơ chế:
- Dược liệu được rửa sạch, loại tạp, bỏ rễ phụ, cạo nhẹ loại bỏ lớp bần ngoài củ.
- Để nguyên củ hoặc có thể cắt lát 0,3 – 0,5 cm theo chiều ngang củ [tùy theo thị trường của người sử dụng], sấy hoặc phơi trên bạt đến khi dược liệu khô, có độ ẩm 12%.
Cây sâm bố chính có khả năng cho năng suất dược liệu cao. Năng suất dược liệu sâm báo thu được từ 1,5 – 2 tấn/ha.