Chọn trường chọn ngành thế nào cho phù hợp
Trích dẫnPhoenix Ho và Kieu Tri Hoa (2021). Các bước chọn ngành và chọn trường (dành cho học sinh cấp 3). Truy xuất từhttps://huongnghiepsongan.com/cac-buoc-chon-nganh-va-chon-truong/ Show Các bước chọn ngành và chọn trường là sản phẩm trí tuệ của Doanh nghiệp Xã hội Hướng nghiệp Sông An và các tác giả. Công cụ được nhà nước cũng như các cơ quan chuyên trách bảo hộ quyền tác giả. Bản quyền năm 2021. Phiên bản in ấnSông An chia sẻ về phiên bản này để các bạn HS và GV tiện tham khảo trên máy tính hoặc in ra thành tập tài liệu:https://bit.ly/tailieuchonnganhchontruong Lời mở đầuCác bạn học sinh cấp 3 thân mến, Mỗi năm, thời điểm mà các học sinh lớp 12 phải điền nguyện vọng trong hồ sơ thi THPT Quốc gia cũng là lúc mà chúng tôi nhận được rất nhiều băn khoăn, trăn trở, yêu cầu trợ giúp khẩn cấp liên quan đến quyết định chọn ngành và chọn trường. Và cũng mỗi năm, bên cạnh việc giúp các bạn học sinh lớp 12 đang có nhu cầu khẩn cấp, chúng tôi có thêm động lực để làm công tác giáo dục và tư vấn hướng nghiệp sao cho các học sinh bắt đầu quá trình chọn ngành và chọn trường từ đầu năm lớp 10. Bài viết này nằm trong chuỗi những nỗ lực để đạt được mục tiêu trên. Bài viết này dành cho tất cả học sinh cấp 3 đang cần sự trợ giúp về hướng nghiệp trong bước ngoặt quan trọng cuối đời học sinh. Sẽ rất lý tưởng nếu các bạn học sinh bắt đầu đọc và làm theo bài viết này từ học kỳ 1 của năm lớp 10, sau đó lặp lại ở học kỳ 1 của năm lớp 11, để rồi xác nhận lần nữa vào học kỳ 1 của năm lớp 12. Tuy nhiên, trong trường hợp các bạn tình cờ đọc được bài viết này vào đầu học kỳ 2 của lớp 12, hay chỉ một thời gian ngắn trước ngày điền nguyện vọng trong hồ sơ thi THPT Quốc gia, thì miễn là các bạn nghiêm túc và cam kết làm tất cả các bước mà chúng tôi hướng dẫn trong bài viết này, chúng tôi tin rằng các bạn sẽ có được một quyết định ổn thỏa hơn là không làm gì cả. Các bạn học sinh cấp 3 thân mến, chúng tôi viết bài hướng dẫn này dựa trên hai trong sáu nguyên tắc đạo đức hành nghề mà các chuyên viên hành nghề trong lĩnh vực hướng nghiệp cần tuân theo, đó là tự chủ và sinh lợi. Nói cách khác, chúng tôi hướng đến việc tạo điều kiện cho các học sinh kiểm soát chính đời mình và các học sinh sẽ gia tăng sức khỏe tinh thần và sự an lạc sau khi thực hiện các bước trong bài viết này. Nói cụ thể hơn, điều này có nghĩa là chúng tôi sẽ không cho các bạn câu trả lời cho những trăn trở về hướng nghiệp. Thay vào đó, chúng tôi trao cho các bạn những kiến thức khoa học và các công cụ thiết thực. Chúng tôi cũng đề nghị các bạn đừng mong ai cho mình câu trả lời. Các bạn hãy tự tìm ra câu trả lời bằng cách sử dụng các công cụ hay hướng dẫn trong bài viết này. Chúng tôi rất tự tin để đoan chắc rằng khi các bạn làm hết các bước dưới đây một cách nghiêm túc, các bạn sẽ tìm ra được một câu trả lời cho bản thân có thể không hoàn toàn phù hợp 100% như mong muốn, nhưng tối thiểu các bạn sẽ có một câu trả lời tốt hơn rất nhiều so với việc nhắm mắt nghe theo lời khuyên ai đó để điền đại vào hồ sơ. Lời nhắc cuối cùng là các bạn cứ tìm hiểu kỹ, đồng thời đừng để việc quá nhiều thông tin làm các bạn bị loạn, rồi không quyết định được. Hãy nhớ rằng các bạn là người phải sống với quyết định của mình mỗi ngày. Các bạn là người sẽ học ngành mình chọn, tới trường mình chọn, do đó, hãy đọc thật kỹ bài viết của chúng tôi, làm theo từng bước, và quyết định với sự rõ ràng, có mục tiêu. Hãy nhớ chia sẻ và thảo luận với ba mẹ suốt quá trình làm bài, không phải để chiều theo ý ba mẹ cho khoẻ, mà để ba mẹ hiểu quá trình quyết định của các bạn. Và nếu như chọn lựa không được 100% như ý muốn thì cũng không sao cả các bạn nhé vì hướng nghiệp là một cuộc hành trình mà rất nhiều lúc các bạn phải học từ sai lầm và học qua trải nghiệm thực tiễn thì mới biết được mình nên chọn làm gì tiếp theo. Hãy làm thật tốt những việc các bạn có thể làm ở thời điểm hiện tại, và tương lai sẽ ổn thôi các bạn nhé. Bài viết này chia làm 4 bước: Riêng ở bước I, chúng tôi sẽ để 2 phiên bản:
Để hỗ trợ các bạn hiệu quả hơn, chúng tôi làm sẵn biểu mẫu (bit.ly/tuhuongnghiepHScap3). Các bạn có thể tạo bản sao (make a copy) hoặc in ra, và dùng biểu mẫu để ghi lại các kết quả chính ở mỗi bước nhé. Bước I: Tìm hiểu bản thânMở đầu Ở bước này, chúng tôi lại chia thành 3 phần nhỏ:
Có thể sẽ nhiều khó khăn nếu lần đầu tiên bạn làm bước này, nhưng chúng tôi tin rằng, bước này là bước quan trọng nhất, cũng như cần đầu tư nhất (cả về công sức lẫn thời gian); và bước này không chỉ có giá trị trong việc chọn ngành chọn trường mà còn cho sự lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. A. Sở thích nghề nghiệp Đầu tiên các bạn phải hiểu mình có những đặc điểm về sở thích nghề nghiệp nào. Khi hiểu những đặc điểm này, các bạn sẽ dễ dàng nối chúng vào một ngành đào tạo ở các trường trung cấp, cao đẳng, đại học, hay chương trình dạy nghề phù hợp. Phiên bản 1:
Phiên bản 2:
B. Học lực Các bạn học trường điểm hay trường thường, thuộc loại xuất sắc, giỏi, khá, trung bình, hay yếu? Phải biết rõ mình đang ở mức nào. Đây không phải là lúc xấu hổ. Học yếu chẳng có gì xấu hổ cả. Nhưng học yếu mà cứ giấu đi, không đối diện với bản thân, rồi chọn đại một trường có tên tuổi thi cho oai thì sẽ tốn tiền và thời gian của mình, cha mẹ, và xã hội. Hệ thống giáo dục các bạn đang học không khuyến khích những môn sáng tạo như nhạc, họa hay môn kỹ thuật như thể thao, sửa chữa, hoặc các môn kinh tế như Marketing, kế toán, do đó bạn học yếu văn hoá không có nghĩa là bạn không có khả năng gì cả. Vậy, hãy tự đối diện với mình xem trình độ học của mình tới đâu. Đây là điểm quan trọng trong việc chọn ngành chọn trường. Phiên bản 1:
C. Các yếu tố gia đình, kinh tế, xã hội Riêng phần này chúng tôi sẽ không chia phiên bản 1 hay 2, chúng tôi nghĩ rằng mỗi học sinh sẽ có điều kiện gia đình, môi trường sống, phong cách sống khác nhau. Các bạn nên ngồi xuống với cha mẹ hoặc người giám hộ của mình để nói chuyện với nhau và trả lời được những câu hỏi rất quan trọng sau:
Đôi khi ngành các bạn chọn chỉ là ngành phù hợp với bản thân các bạn thứ 2 hay thứ 3 mà thôi (theo hai tiêu chí thích và giỏi), nhưng vì cha mẹ các bạn muốn các bạn theo, nên khi chọn nó các bạn sẽ dễ chịu hơn (gia đình yên tĩnh, bình an không áp lực mỗi ngày phải đối diện với sự lo lắng của cha mẹ). Vậy thì các bạn sẽ làm gì với chọn lựa 1 của các bạn? Hoàn toàn bỏ nó chăng? Thật ra, không học được cái mình phù hợp (thích và giỏi) nhất cũng không hẳn là hết hy vọng, vì trong lúc ở trung cấp/cao đẳng/đại học, ngoài giờ học các bạn có thể tham gia các hoạt động ngoài giờ, từ thiện, làm thêm, câu lạc bộ, v.v để theo đuổi thứ mình thích. Như vậy các bạn sẽ tăng thêm kỹ năng, kiến thức, và cũng tạo thêm nhiều mối quan hệ cho cơ hội việc làm sau này. Vì vậy, nếu phải quyết định theo chọn lựa 2, thì các bạn đừng bỏ quên chọn lựa 1 hoàn toàn, mà hãy trải nghiệm và học hỏi thêm về nó trong những hoạt động thiện nguyện, ngoài giờ, các bạn nhé. Bước II: Tìm hiểu thị trường lao độngMở đầu Vừa rồi là bước tìm hiểu bản thân để giúp các bạn xác nhận sở thích, học lực, cùng những yếu tố gia đình, kinh tế, xã hội có ảnh hưởng đến bản thân. Tiếp theo đây là hướng dẫn để giúp các bạn tìm hiểu thị trường lao động. Phần này bao gồm hai nội dung chính. Nội dung đầu đi sâu vào Bản đồ thế giới nghề nghiệp để các bạn có thể xác định tên của ba đến năm nhóm ngành nghề phù hợp nhất với bản thân ở thời điểm hiện tại. Nội dung sau hướng dẫn chi tiết cách tìm hiểu ruột của một số nghề cụ thể. Chúng tôi dám đảm bảo rằng khi các bạn nghiêm túc hoàn tất hai nội dung này, các bạn sẽ tự tin hơn nhiều trong hành trình hướng nghiệp không những ở giai đoạn cấp 3 mà còn cho cả hành trình phát triển nghề nghiệp cả đời còn lại. A. Bản đồ thế giới nghề nghiệp A. Bản đồ thế giới nghề nghiệp
Khi hoàn tất các hướng dẫn trên cũng là lúc các bạn tìm ra tên của ba đến năm nhóm ngành nghề phù hợp nhất với bản thân (ví dụ như nhóm ngành Marketing & Bán hàng, nhóm ngành Công nghệ Y học, nhóm ngành Nghệ thuật Ứng dụng Thị giác). Hoặc may mắn hơn, bạn có thể đã tìm ra hai đến ba tên nghề cụ thể mà mình quan tâm. Trong mục B kế tiếp chúng tôi sẽ hướng dẫn để các bạn tìm hiểu ruột của một số nghề cụ thể, nhờ đó các bạn có thể thu hẹp phạm vi tìm kiếm để xác nhận ba đến năm nghề mà ở thời điểm hiện tại các bạn thấy thích hợp với mình nhất (ví dụ như Nhân viên Du lịch & Lữ hành, Kỹ thuật viên X-quang, Nhà thiết kế trình bày, sắp xếp hàng mẫu). B. Tìm hiểu 'ruột' nghề Ghi xuống biểu mẫu ba đến năm nhóm ngành nghề có được sau khi hoàn thành các bước trong mục A. Vì tên nghề chưa phản ánh đầy đủ công việc trong thực tế nên việc tìm hiểu chi tiết hơn về tính chất bên trong của công việc (nói nôm na là ruột nghề) sẽ giúp các bạn xác định được liệu nghề đó có phù hợp với bản thân không. Thông thường việc tìm hiểu cụ thể ruột nghề có thể thực hiện bằng ba cách như sau:
Hướng dẫn thực hiện ba cách tìm hiểu nghề trên đã được ghi chi tiết tạibit.ly/timhieunghe. Phiên bản 1: Với các bạn không có nhiều thời gian thì nên tập trung vào 2 cách đầu tiên.
Phiên bản 2: Với các bạn còn nhiều thời gian thì hãy chú ý điều này. Bước tìm hiểu ruột nghề là bước cần các bạn kiên trì và nhẫn nại. Vì cần nhiều thời gian và công sức nên các bạn không cần phải gấp gáp trong bước này. Thay vào đó, các bạn hãy chia đều nhiệm vụ ra để thực hiện (ví dụ như mỗi tuần dành ra hai giờ vào chiều Chủ Nhật cho nhiệm vụ này). Hãy xem đây là một dự án cho lợi ích tương lai, và hãy tìm hiểu ngành nghề với sự tò mò nghiêm túc dành cho hành trình phát triển cả đời của mình. Bước III: Tìm hiểu thị trường đào tạo (tìm hiểu về ngành học và cơ sở đào tạo sau THPT)Mở đầu Các bạn thân mến, năm nào cũng vậy, chúng tôi nhận được những câu hỏi xoay quay nội dung tìm hiểu thị trường đào tạo như:
Đấy chỉ là ba trong rất nhiều câu hỏi về ngành học và cơ sở đào tạo, mà chúng tôi nhận được từ các bạn học sinh cấp 3. Và đây là những câu hỏi không hề dễ để trả lời. Chúng tôi cần nhấn mạnh là các bạn chỉ có thể tìm ra ngành học phù hợp sau khi nghiêm túc hoàn thành bước hiểu mình và bước tìm hiểu thị trường lao động ở trên. Lý do bao gồm:
Lời nhắn nhủ chúng tôi dành cho các bạn trong phần này là:
Giờ thì mình bắt đầu nghen. A. Tìm hiểu ngành học
Vào bảng đầu tiên trong bước III tại biểu mẫubit.ly/tuhuongnghiepHScap3, ở cột bên trái, các bạn ghi xuống tất cả những từ khóa liên quan đến:
Trong trường hợp các đường dẫn đến trang web ở trên bị lỗi khi nhấp vào, hãy sao chép đường dẫn và dán vào 1 cửa sổ mới. B. Tìm hiểu trường (cơ sở hoặc nơi đào tạo) Sau khi xác định được ba ngành học, các bạn tiến hành tìm hiểu thông tin trường đào tạo như sau:
Nhớ xem thật kỹ thông tin từng trường các bạn nhé; quan trọng là chất lượng giảng dạy ở đấy cho ngành các bạn đang thích. Lưu ý, các bạn đừng nên chọn một nơi chỉ vì đó là đại học nhé. Có rất nhiều trường cao đẳng hay trung cấp đào tạo chất lượng rất tốt. Có các trường nghề bên ngoài đào tạo nhân viên ra trường được đánh giá cao (ví dụ như Trung tâm Saigon Tourist hay Trung tâm KOTO). Tương tự vậy, không phải trường đại học nào cũng tốt hơn trường cao đẳng. Cũng không phải trường tốt thì ngành đào tạo nào cũng chất lượng. Có trường chỉ nổi bật 1 hay 2 ngành thôi. Để biết được chất lượng, các bạn chịu khó vào Google để tìm diễn đàn trường ấy, đọc xem sinh viên đang học nói gì về trường. Ở những diễn đàn confession thường các sinh viên rất thật thà trong việc nêu ra ý kiến tiêu cực của mình vì nặc danh, nên phải cẩn thận là không tin hết các bạn nhé. Đọc để tham khảo thôi vì mạng xã hội thì không đúng 100% đâu. Các bạn đọc các bài báo về trường hay xem phim về trường, nếu được hãy tự đến thăm trường luôn. Cần thật cẩn thận khi tìm hiểu trường, cứ như tìm hiểu bạn bè vậy đó. Bề ngoài hay tên tuổi không nói lên nhiều đâu các bạn; thực lực đôi khi nằm rất sâu bên trong và cần các bạn đi thực tế mới hiểu rõ. Thị trường lao động, nơi một cá nhân tìm được một nghề nghiệp và vị trí công việc, có sự liên hệ chặt chẽ với thị trường đào tạo, nơi một cá nhân tham gia một chương trình học để trau dồi năng lực hành nghề, chuẩn bị cho khả năng tìm được việc làm ưng ý trong tương lai. Chúng tôi muốn các bạn nhớ những điều rất quan trọng sau đây:
Bước IV: Hướng đi sau THPT và cách thức điền nguyện vọng trong hồ sơ thi Tốt nghiệp THPTA. Quyết định hướng đi sau THPT Sau các bước tìm hiểu ở phía trên, đây là lúc các bạn cân nhắc và quyết định hướng đi phù hợp cho bản thân sau THPT. Nếu các bạn tự tin mình học tốt ở đại học:
Nếu bạn không tự tin về khả năng đậu đại học, hoặc những hướng học sâu như trên đại học thì:
Nếu các bạn nghĩ rằng mình có khả năng rớt tốt nghiệp:
*Cao đẳng có hệ 9+ có nghĩa là các bạn chỉ cần có bằng tốt nghiệp THCS (cấp 2) dù có rớt tốt nghiệp THPT, các bạn vẫn có thể học trường cao đẳng đó. các bạn có thể hỏi thêm thông tin tuyển sinh tại trường cao đẳng nhé. Sau khi đã ghi ra hết các phương án, nếu cần thiết, các bạn hãy dành thời gian ngồi lại với gia đình, chia sẻ con đường sắp tới của các bạn, xin cha/mẹ xác nhận là có thể hỗ trợ các bạn, đồng thời an tâm với con đường các bạn lựa chọn sắp tới. Nghe có vẻ nghiêm trọng quá, nhưng chúng tôi đã gặp những trường hợp tâm sự với chúng tôi rằng các bạn đã đậu vào trường đại học mơ ước, nhưng cha mẹ hoàn toàn không đủ khả năng để có thể hỗ trợ các bạn đóng học phí (các bạn cứ TƯỞNG rằng cha mẹ có thể lo được), và các bạn đã phải xuống học cao đẳng trong nước mắt. B. Tìm hiểu thông tin tuyển sinh của trường (cơ sở hoặc nơi đào tạo) Từ năm 2019 trở về trước, các trường Đại học có trách nhiệm cập nhật thông tin tuyển sinh chính thức của mình lên trang web của Bộ GDĐT (thituyensinh.vn), đồng thời hướng xét tuyển bằng điểm thi THPT Quốc Gia** là hướng xét tuyển chính (chiếm tỷ trọng 60-90% chỉ tiêu của các trường, đặc biệt là các trường công lập). **từ năm 2020 được đổi tên thành thi Tốt nghiệp THPT từ giờ chúng tôi sẽ gọi là thi Tốt nghiệp. Tuy nhiên, năm 2020 có 1 sự thay đổi rất lớn: các trường Đại học có trách nhiệm tự niêm yết thông tin tuyển sinh của mình lên trang web chính thức của trường, còn trên trang thông tin chính thức của Bộ chỉ có thông tin của các hướng xét tuyển bằng điểm thi Tốt nghiệp. Chúng tôi có tổng hợp danh sách các trường ở khu vực TP. Hồ Chí Minh ở đây: bit.ly/DsTruongTS (chỉ dùng tham khảo, các bạn nên kiểm chứng lại trên trang web chính thức của các trường). Vì thế, chúng tôi đề xuất các bạn dành ra 1 khoảng thời gian ít nhất là 15 phút để nghiên cứu thật kỹ thông tin tuyển sinh cho mỗi trường các bạn muốn đăng ký xét tuyển.
Các bạn cần theo dõi thông tin: thời hạn nộp hồ sơ, các loại hồ sơ, cách thức nộp hồ sơ, cách thức tính điểm xét tuyển (mỗi trường có cách tính điểm xét tuyển khác nhau) để có thể tăng cơ hội trúng tuyển của mình.
C. Điền nguyện vọng trong hồ sơ thi Tốt nghiệp THPT Hiện giờ chưa có công văn chính thức về kỳ thi THPT Quốc gia 2021. Chúng tôi dựa trên kỳ thi năm 2020 để giúp các bạn chuẩn bị trước, vì chúng tôi đã gặp rất rất nhiều tình trạng đặt nguyện vọng sai 1 ly, đi 1 dặm để rồi có kết quả rớt đại học rất đau đớn. Một số đề xuất của chúng tôi như sau:
Lời kếtTựu chung lại, các bạn đừng chạy theo học các ngành hot mà nên học ngành nào phù hợp với sở thích và khả năng của bản thân, phù hợp với hoàn cảnh gia đình. Nhu cầu tuyển dụng có thể thay đổi, nghĩa rằng ngành hot có thể thay đổi sau 1, 2 năm, nhưng sở thích và khả năng của ta, nếu ta biết rõ thì sẽ vững vàng. Lúc ấy, dù nhu cầu của thị trường tuyển dụng có đổi, mình vẫn có thể uyển chuyển để đáp ứng với nhu cầu mới sau này với điều kiện ta phải giỏi chuyên môn một ngành nào đó, và ta phải có những năng lực hành nghề (bao gồm thái độ, kỹ năng chuyên môn và kỹ năng con người, và kiến thức). Khi ta học một ngành vì người khác muốn ta học, vì ngành đó nổi tiếng, hay vì lý do khác, rất khó để ta học giỏi được trong ngành ấy. Hướng nghiệp đúng mất nhiều thời gian và sự chuẩn bị. Vậy nên các bạn đọc từng bước và làm theo. Sau đó hãy bàn với gia đình, thầy cô chủ nhiệm, thầy cô phụ trách công tác hướng nghiệp trong trường, các anh chị đi trước. Chúc các bạn vui và bình an. Phoenix Ho & Kiều Trí Hoà |