Người sống ngất ngưởng là người sống khác đời nhưng không phải là lập dị. Đây là sự khác đời của người hơn đời nên bộc lộ cá tính và bản lĩnh cá nhân hết sức mạnh mẽ. Nhà nho ít khi bộc lộ sở thích, nhu cầu hưởng thụ cá nhân, họ thường sống theo quan niệm “khắc kĩ phục lễ” của Khổng Tử: “Khắc kì phục lễ vi nhân” [Kiềm chế cái cá nhân, uốn mình theo lễ là người có đạo nhân]. Trong khi đó “ông ngất ngưởng” có thể dạo chơi, thưởng ngoạn phong cảnh: Kia núi nọ phau phau mây trắng, hoặc thưởng thức ...
ĐỀ: Cảm nhận của anh[chị] về phong cách của Nguyễn Công Trứ qua tác phẩm “BàiCa Ngất Ngưởng”BÀI LÀM:Trong xã hội, nhiều người có những phong cách sống khác nhau. Có người thíchphong cách cao sang, quý phái, có người lại thích một cuộc sống giản dị, nhàn nhã. Mộtphong cách nữa rất đặc biệt được Nguyễn Công Trứ thể hiện trong ‘Bài Ca NgấtNgưởng’, đó là phong cách sống ngất ngưởng, một phong thái sống ngang tàng, kiêu bạctrong suốt cuộc đời của nhà thơ.‘Bài Ca Ngất Ngưởng’ như một cuốn sách sử tổng kết lại cuộc đời của Nguyễn CôngTrứ. Và thật đặc biệt, khi nhìn lại cuộc đời mình, ông tự đánh giá mình bằng hai từ ‘ngấtngưởng’. Ông không ngất ngưởng ở một thời điểm, một giai đoạn nào đó, mà ông ngấtngưởng trong cả cuộc đời. Ngất ngưởng tại triều, ngất ngưởng cả khi mình đã ‘cởi mũcáo quan’. Có thể nói rằng, với phong cách sống ‘ngất ngưởng’ này, Nguyễn Công Trứđã tự khẳng định mình là một con người sống rất ung dung, tự do, không bị chói buộcvào cái vòng danh lợi hay những cái trang nghiêm của lễ giáo phong kiến.Trong chế độ xã hội xưa, cái nợ ‘công danh’ mà nam nhi, những đấng mằy râu phảitrả, đó là cái nợ ‘đeo đẳng’ suốt cuộc đời của mỗi người con trai. Có lẽ vì thế mà NguyễnCông Trứ phải dấn thân vào chốn quan trường như tất cả những nhà Nho hành đạo. Cáisống ‘ngất ngưởng’ của tác giả cũng bắt đầu từ đây. Nhà thơ đã ‘vơ’ tất cả mọi việc trongthiên hạ này vào cái ‘túi phận sự’ nghiễm nhiên của mình:“Vũ trụ nội mạc phi phận sự”Thật sự, không có nhiều nhà Nho có thể thốt lên câu nói đầy tự tin và bản lĩnh nhưNguyễn Công Trứ. Mọi việc trong trời đất này đều là trách nhiệm của nhà thơ phải đảmđương, gánh vác trên vai. Và qủa thật, trong 28 năm làm việc trong triều đình, ông đã làmđược rất nhiều điều:“Khi thủ khoa,khi thám tán,khi Tổng Đốc ĐôngGồm thao lược đã nên tay ngất ngưởngLúc bình Tây, cờ đại tướngCó khi về phủ doãn thừa thiên”Nhà thơ không ngần ngại, ngượng ngùng khi ‘khoe’ với đời về những thành tíchtrong cuộc đời ông. Đó là những ‘công danh’ mà hiếm ai trong cuộc đời có thể làm được.Phong cách sống ‘ngất ngưởng’ của ông được nêu rõ hơn trong câu thơ thứ hai:“Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng”Ông tài chí đấy, thông minh đấy nhưng ông coi thường tất cả, không màng đến cáivinh, cái lợi trước mắt. Nhà thơ coi việc làm quan như cái ‘nợ’ trong cuộc đời, tài hoa đãbị trói buộc trong cái lồng vô hình. Chính vì cái sống ‘ngất ngưởng’ của ông mà đã nhiềulúc ông giữ chức vụ cao trong triều đình, có lúc lại chỉ là một anh lính quèn. NguyễnCông Trứ thời trai trẻ với nhiều chức tước cao sang nhưng ông xem thường chúng, chỉbiết cống hiến tất cả những gì mình có cho dân, cho đời. Tất cả những điều đó đã tạo nêncho Nguyễn Công Trứ một cách sống khác người, khác đời, đầy ngang tàng, kiêu bạc.Sự kiện ‘gác mũ về hưu’ là một việc hết sức hệ trọng trong cuộc đời người làm quan,điều đó càng quan trọng hơn với Nguyễn Công Trứ. Khi đã về quê, sống một cuộc sốngdân dã, thôn quê ông lại có một cách sống mới không kém phần đặc biệt. Nếu như khicòn làm quan, ông sống thoải mái, coi vinh nhục chỉ là chuyện ‘tầm phào’ thì khi đã annhàn tuổi hưu, ông sống rất trái khoáy, khác đời.Ông tìm cho mình những thú vui chốnthôn quê. Ông đã đeo đạc ngựa cho bò vàng một cách ngất ngưởng. Tay cầm kiếm, cầmcung mà giảng dạy từ bi, hiền lành. Nhà thơ còn phá tan cái thiêng liêng, uy nghi của nhàchùa, khi đi chùa mà còn đủng đỉnh dắt theo hai cô hầu. Không biết đã có bao nhiêungười đánh giá về những việc làm của ông, nhưng ông không quan tâm, không để ý, chỉcoi đó là những lời khen, lời chê không đáng bận tâm đến, nhà thư vãn tiếp tục với cáchsống của riêng mình:“Được mất dương dương, người thái thượngKhen chê phơi phới ngọn đong phong”Nguyễn Công Trứ đã có một lối sống đầy tự do, thoải mái không màng đến chuyệnđời, chuyện được mất. Rốt lại, Nguyễn Công Trứ không phải là người của Phật, lại càngkhông phải là ông Tiên râu dài, ông chỉ là một con người của cuộc đời chỉ có điều khôngvướng tục:“Khi ca, ki tửu, khi cắc, khi tùngKhômg phật, không tiên, không vướng tục”Nhịp điệu hai câu thơ gợi nên các hóm hỉnh, vui tươi trong phong thái cụ ‘TamNguyên’, một phong thái nhẹ nhàng, ung dung tự tại. Ông luôn bày ra những trái ngượcvới mọi người khác nhưng trong sâu thẳm của tâm hồn, lí tưởng mà ông luôn theo đuổisuốt cuộc đời đó là lòng trung quân, giúp đời:“Chẳng Trái, mà nhạc cũng vào phường Hàn, PhúNghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung”Tôrng kết lại đời mình, ông tự rút ra kết luận cho mọi người nam nhi, đó là phải có tráchnhiệm ‘kinh bang tế thế’ và ‘đạo nghĩa vua tôi’. Nguyễn Công Trứ đã giữ chọn vẹn, hoànthành tốt những trách nhiệm của mình. Nhà thơ đã tư khẳng định mình là một con người‘ngất ngưởng’, sống không giống bất cứ một ai:“Trong triều ai ngất ngưởng như ông”Qủa thật, khó có thể tìm thấy ai có cuộc sống, phong cách sống như nhà thơ NguyễnCông Trứ.Qua bài thơ, người đọc, người nghe đã nhìn thấy rất rõ ràng phong cách sống đầythanh tao, nhưng ngang tàng, kiêu bạc. ‘Bài Ca Ngất Ngưởng’ là những câu ca, câu hátthay lời những quan niệm, suy nghĩ của nhà thơ về một cuộc sống mới được tác giảNguyễn Công Trứ coi là ‘ngất ngưởng’. Nếu trong cuộc sống tấp nập, nhộn nhịp ngàynay mà ai sống như Nguyễn Công Trứ thì vui vẽ, đẹp đẽ biết bao.Tác giả: Đoàn Công Đại.
Dàn ý Lối sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ
Mở bàiLối sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ
Bài ca ngất ngưởng là một bài tự tổng kết về cuộc đời mình của Nguyễn Công Trứ. Và thật đặc biệt cả cuộc đời, nhìn lại, ông đã tự đánh giá chỉ bằng một từ “ngất ngưởng”.
Thân bàiLối sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ
- Sự ngất ngưởng trong tài và chí:
+ Lập trí ở việc “kinh bang tế thế” như những nhà Nho dấn thân hành đạo. Đó là sự nghiệp đương nhiên ắt có công danh. à Nguyễn Công Trứ coi đó là lẽ sống “không công danh thà nát với cỏ cây”, “phải có danh gì với núi sông”
+ Nhận trách nhiệm với đời “vũ trụ nội mạc phi phận sự à Qủa thực trong suốt 28 năm từ khi thi đỗ đến khi làm quan, ông đã chứng tỏ tài thao lược của mình bằng cách liệt kê hàng loạt sự việc lớn:
-
Khi Thủ khoa, thi Tham tán, khi Tổng dốc phong…
-
Lúc bình Tây, cờ đại tướng
Có khi về phủ Doãn thừa thiên
→ Tất cả đều thực hiện một cách “ngang ngửa với đời”
⇒ Nguyễn Công Trứ tỏ ra tự bằng lòng về mình. “Ngất ngưởng” là lời tự khen, thể hiện sự đánh giá cao tài năng, nhân cách và cả phong cách cá nhân mình trong thời gian ở cương vị mà những con người thiếu bản lĩnh rất dễ bị tha hóa: quyền cao chức trọng.
+ Công danh không chỉ là vinh, là nợ mà còn là trách nhiệm. Vì thế ông coi đó là sự “dấn thân”, tự nguyện đem tự do, tài hoa nhốt vào vòng trói buộc.
⇒ Nguyễn Công Trứ với tài năng và sự từng trải trong cuộc đời nhiều thăng trầm, nhìn lại ông đã nhận ra tất cả đều không hẳn là quan trọng, vững bền và dường như còn không hoàn toàn nghiêm chỉnh cũng gần như một thứ trò đùa.
+ Sự kiện cởi áo nghi quan là một bước ngoặt trong cuộc đời thường có những nghi lễ biểu hiện sự trọng thi, lưu luyến của triều đình nhưng Nguyễn Công Trứ không hề nhắc đến mà “ngày đô môn giải tổ” chỉ còn đọng lại trong ông duy nhất có một sự kiện ngất ngưởng. Ông làm một việc ngược đời, bày ra một đối nghịch: ngất ngửa trên lưng con bò vàng nghênh ngang giữa kinh đô…
→ Hành động để hiện sự trêu ngươi, khinh thị cả thế gian kinh kì
+ Cương vị, chức phận và cuộc sống thay đổi sâu sắc và ông đã để lại đằng sau cả một thời vẫy vùng ngang dọc, còn phía trước, chờ đón ông dường như là một sự trống vắng.
+ Ở Nguyễn Công Trứ và thế gian diễn ra những điều trái ngược: dạng từ bi nhưng lại sống tiên cách. Ông không đi tu khổ hạnh, không theo những phương pháp nghiên cứu Thiên học để giác ngộ mà sống phóng túng, thảnh thơi.
+ Nhà thơ đã định nghĩa con người mình với từng giai đoạn: một tay ngất ngưởng ở quan trường, một cách làm người ngất ngưởng khi nghỉ quan và một cách sống ngất ngưởng khi đã là một hưu quan. Ông không bận tâm chuyện được mất hay bận lòng vì sự khen chê, có những khi hành lạc: uống rượu, ca hát nhưng không phải người của tiên, Phật mà là một người đời không vướng tục và cuối cùng là một bậc Nho sĩ.
→ Trong sâu thẳm tâm hồn, lí tưởng mà ông theo đuổi suốt cuộc đời không bao giờ từ bỏ chính là lòng trung quân, giúp đời:
“Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung.”
KếtbàiLối sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ
Tổng kết cuộc đời mình, Nguyễn Công Trứ tự cho rằng hai điều quan trọng nhất đối với kẻ nam nhi là trách nhiệm “khinh bang tế thế” và đạo nghĩa vua tôi. Ông đã giữ trọn vẹn, đã thực hiện một cách xuất sắc sánh được với những danh tướng thời xưa. Chính vì vậy, ông dám ngông ngạo buông lời thách thức “Trong triều ai ngất ngưởng như ông”.