Nguồn: GD&TĐ – Trong bối cảnh thực hiện “giãn cách xã hội” để chống sự lây lan của dịch bệnh, thì việc dạy học trực tuyến trở thành giải pháp đảm bảo việc học tập không bị gián đoạn trước tình hình diễn biến dịch Covid – 19 rất phức tạp,
Những khó khăn thực tế trong việc triển khai dạy học trực tuyến
Hình thức dạy học trực tuyến thường áp dụng hiệu quả hơn ở nhóm thanh thiếu niên, và người trưởng thành, những đối tượng người học đã hình thành năng lực tự học và có trình độ nhận thức, kĩ năng CNTT phát triển ở một mức độ nhất định.
Đối với những học sinh nhỏ tuổi, thầy cô phải dành khá nhiều thời gian của buổi học để ổn định lớp học. Các kĩ năng sử dụng máy tính, điện thoại đơn giản để đăng nhập vào phần mềm học trực tuyến, các bạn nhỏ có thể thực hiện thành thạo qua vài buổi phụ huynh kiên trì hướng dẫn; song những sự cố xảy ra bất ngờ như đường truyền kém khiến các em đang học bị gián đoạn hay việc giáo viên phải thay đổi tài khoản lớp học do những vấn đề về kĩ thuật, an ninh khiến các em phải đăng nhập lại vào tài khoản khác, thậm chí phải chuyển buổi học khi chính giáo viên không thể đăng nhập vào lớp được do chất lượng internet không đảm bảo,…
Khi đó, sẽ là không quá nếu ai đó nói rằng “con lên lớp, phụ huynh cũng lên lớp theo”, luôn phải để ý tin nhắn trên điện thoại và giữ kết nối với cô, với con để kịp thời xử lý các tình huống phát sinh,… và có thể là “cô giáo” giảng giải và hướng dẫn con để hoàn thành nhiệm vụ học tập,… Có thể nói, chưa bao giờ vai trò “phối hợp của gia đình” với thầy cô khăng khít, cập nhật như vậy.
Công việc của giáo viên cũng vất vả hơn. Họ phải nhanh chóng tìm hiểu và bắt nhịp ngay với những yêu cầu của hình thức dạy học mới. Rất nhiều công việc mà nhiều giáo viên trước đây chưa phải thực hiện nhưng nay nó trở thành nhiệm vụ bắt buộc. Các thầy cô phải soạn bài giảng cho phù hợp với thời lượng và hình thức trực tuyến; quay các video hướng dẫn học để gửi cho học sinh; đồng thời phải tăng cường thời gian cho việc đánh giá thường xuyên thông qua các sản phẩm học tập của các con thay vì chủ yếu tập trung đánh giá trong khoảng thời gian trên lớp như trước đây.
Đối với người học ở những độ tuổi lớn hơn, việc dạy học trực tuyến thuận lợi hơn song không có nghĩa là không có những khó khăn. Với các lớp học truyền thống thông thường, thầy cô và học trò tương tác trực tiếp với nhau [face to face] nên người thầy dễ dàng nhận thấy những biểu cảm, sắc diện, các hoạt động của trò để điều chỉnh hoạt động giảng dạy của mình.
Việc trao đổi, phản hồi giữa thầy và trò cũng diễn ra một cách tự nhiên hơn và giúp mang lại hứng thú cho cả người dạy và người học. Trong dạy học trực tuyến, điều này khó hơn rất nhiều. Mọi tương tác diễn ra trên máy tính và đòi hỏi người thầy phải quan sát kĩ lưỡng hơn để nhận biết kịp thời những “tín hiệu” từ học trò chỉ từ cửa sổ chat hoặc hình ảnh từ camera trên màn hình. Trên lớp, học trò thường được yêu cầu tắt mic trong khi thầy giảng và chỉ bật mic lên khi muốn phát biểu để đảm bảo chất lượng âm thanh của lớp học. Đó là chưa kể có những lúc chất lượng đường truyền không tốt, thầy và trò buộc phải tắt hình ảnh đi, khi đó hứng thú giảng dạy và học tập cũng giảm đi.
Ngoài ra, còn nhiều khó khăn khác phải kể đến như việc người học có điều kiện kinh tế khó khăn, không có vô tuyến và máy tính hay điện thoại để học trực tuyến. Hay thầy và trò ở những vùng khó khăn, chưa có Internet hoặc chất lượng mạng Internet kém,….
Buổi học trực tuyến của sinh viên học viên Học viện Quản lý Giáo dục
Những yếu tố cơ bản giúp việc dạy học trực tuyến được hiệu quả
Ngoài các yếu tố thuộc về cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục [như cần có không gian dạy – học riêng; cần có máy tính hoặc điện thoại kết nối với Internet cùng các thiết bị cho phép thu và truyền âm thanh, hình ảnh; và chất lượng mạng Internet] thì việc dạy học trực tuyến được hiệu quả hay không phụ thuộc rất nhiều vào người dạy và người học.
Chúng ta thường nhắc đến vai trò của người dạy trong việc tạo ra một buổi học chất lượng, hiệu quả với những yêu cầu đặt ra là người dạy phải dạy như thế nào để người học muốn học, thích học và dễ dàng tiếp thu, lĩnh hội tri thức để chuyển thành của mình.
Điều này không chỉ đúng với dạy học truyền thống mà còn đúng cả trong hình thức dạy học trực tuyến với những yêu cầu còn cao hơn nữa, đó là: nội dung bài giảng cần cô đọng với những slide đẹp, sinh động; thời gian của mỗi buổi học cũng cần được rút ngắn hơn so với lớp học truyền thống, đặc biệt là với những học sinh nhỏ tuổi; giáo viên cần có “kịch bản” trước cho mỗi buổi lên lớp; tăng thêm nhiều thời gian cho việc trao đổi, thảo luận, giải quyết các nhiệm vụ học tập; kết hợp với những hình thức đánh giá nhanh, phong phú, đa dạng,….
Để làm được điều này, các nhà trường cần tổ chức tập huấn chuyên sâu cho các thầy cô về kĩ năng dạy và quản lý lớp học trực tuyến; xây dựng các diễn đàn và lập các nhóm trên mạng xã hội để thông tin và chia sẻ kinh nghiệm lẫn nhau giữa các giáo viên nhằm tạo ra những giờ học sinh động và hứng thú hơn [như việc ứng dụng các phần mềm Kahoot, Quizizz, Padlet,…để tạo các trò chơi kết hợp với việc đánh giá; khai thác các tính năng Grid view trong Google Meet để giúp tăng khả năng bao quát lớp học của giáo viên và tương tác lớp thân thiện hơn; hay việc sử dụng Google Form để cho sinh viên, học viên làm các bài kiểm tra nhanh,…].
Dạy học trực tuyến với lứa tuổi mầm non và tiểu học sẽ không thể hiệu quả nếu không có sự trợ giúp và giám sát tích cực của phụ huynh. Với những lứa tuổi lớn hơn, việc dạy học trực tuyến lại đòi hỏi người học phải rất tự giác và kỉ luật.
Chúng ta đều biết, học là nhu cầu tự thân của mỗi người, không thể ép buộc, hay nói vui là “nhét chữ vào đầu người học” được. Nếu bản thân người học không muốn học và không tích cực trong học tập thì hẳn là việc dạy học sẽ thất bại.
Người học cần nghiên cứu trước nội dung bài học đã được giảng viên gửi để chủ động trong việc tham gia các hoạt động học tập trên lớp theo sự dẫn dắt của giảng viên và tránh những khoảng “thời gian chết” ở lớp học trực tuyến. Người học cũng cần thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ học tập trong và sau các buổi học để thông qua đó giảng viên có thể đánh giá được chất lượng dạy và học để có những điều chỉnh kịp thời.
Thông điệp gửi gắm tới các vị phụ huynh và người học
Dịch bệnh covid đã đặt cả thế giới vào một bối cảnh mới. Nhiều việc chưa từng nghĩ, chưa từng làm thì nay chúng ta đã phải đối mặt và giải quyết. Dạy học trực tuyến tuy không mới và xa lạ song trong những tình huống bất ngờ và khẩn cấp như thế này, ít nhiều cả người dạy, người học, nhà quản lý và phụ huynh đều gặp rất nhiều khó khăn, lúng túng.
Trong xã hội hiện đại ngày nay, việc học tập của mỗi cá nhân đã trở nên quan trọng tới mức có lẽ nhu cầu này chỉ xếp sau những nhu cầu thiết yếu nhất để tồn tại của con người. Biện pháp giãn cách xã hội để chống “giặc covid” mà Việt Nam thực hiện đã và đang chứng minh được tính hiệu quả và được bạn bè thế giới khâm phục, ngưỡng mộ.
Dạy học trực tuyến được xem là giải pháp phù hợp nhất hiện nay nhằm đảm bảo “giãn cách xã hội” nhưng “không dừng học”. Và để việc dạy học trực tuyến được hiệu quả, không cách nào khác là phụ huynh – nhà trường– người học và toàn xã hội cần quyết tâm, chung sức, đồng lòng khắc phục khó khăn.
Những kiến thức được truyền tải tới học sinh, sinh viên, học viên qua lớp học trực tuyến có thể chưa thật đủ đầy so với lớp học truyền thống nhưng cái mà người học có được là sự cải thiện kĩ năng công nghệ thông tin; hình thành và phát triển năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; tính độc lập,… – những năng lực, phẩm chất mà họ chưa có điều kiện để rèn luyện và phát huy tốt trong bối cảnh thông thường.
– TS. Đặng Thị Minh Hiền –
Do đặc thù của dạy học trực tuyến nên khi tiến hành bài giảng, các thầy cô giáo cần xác định rõ mục đích, yêu cầu để lựa chọn trọng tâm kiến thức truyền đạt đến cho học sinh, cần chú trọng đến chất lượng bài giảng nhiều hơn để giúp thầy và trò có những giờ dạy học trực tuyến đạt hiệu quả cao.
Dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, không chỉ các trường phổ thông mà hầu hết trường đại học, cao đẳng đều đã điều chỉnh phương thức giảng dạy từ trực tiếp sang trực tuyến. Đây được xem là giải pháp hữu hiệu trong thời điểm này, để đảm bảo an toàn cho học sinh. Nhưng để có được những giờ học online chất lượng và thực sự hiệu quả, cần nỗ lực rất lớn của cả thầy và trò.
Hiện nay, trong tình hình dịch COVID-19 đang diễn biến phức tạp, đối với các nhà trường, dạy học trực tuyến là giải pháp hữu hiệu để thực hiện phương châm “Tạm dừng đến trường nhưng không ngừng việc học” đối với học sinh các cấp học, giúp các em củng cố kiến thức cơ bản, đặc biệt là học sinh cuối cấp, chuẩn bị bước vào kỳ thi. Từ việc khắc phục những khó khăn gặp phải khi dạy học trực tuyến, các thầy cô giáo cũng cần phải chuẩn bị tốt những điều kiện về phương tiện để phục vụ cho công việc dạy học, dạy trực tuyến sao cho đạt hiệu quả cao nhất.
Để đạt được mục tiêu chất lượng từ mỗi bài giảng, trước hết mỗi thầy cô giáo cần lựa chọn kỹ thuật dạy học trực tuyến. Căn cứ vào đặc thù và điều kiện của học sinh để lựa chọn các phần mềm sao cho phù hợp. Từ đó, kiểm tra tốt hệ thống đường truyền, máy móc và các điều kiện phục vụ cho dạy trực tuyến. Giáo viên cần hướng dẫn phụ huynh, học sinh cách khai thác bài giảng, tài liệu, câu hỏi, bài tập gửi qua Email, Zalo, facebook… để sau mỗi bài giảng, học sinh có được tài liệu để thực hành thêm ở nhà.
Trước khi tiến hành bài giảng, mỗi thầy cô giáo phải xác định mục tiêu cần đạt trong bài giảng, xác định trọng tâm kiến thức hay kiến thức cơ bản cần truyền đạt đến học sinh. Do điều kiện thời gian, yếu tố tương tác nên trong một khoảng thời gian nhất định, giáo viên không thể dạy hết các đơn vị kiến thức trong bài mà cần chú trọng đến kiến thức trọng tâm, lược bỏ những phần không nhất thiết phải dạy trong bài.
Đồng thời, khi xây dựng kế hoạch giảng dạy trực tuyến, các thầy cô giáo nên dựa trên hai tiêu chí, đó là kiến thức trọng tâm cần bồi dưỡng thêm và kiến thức trọng tâm cần phụ đạo thêm cho học sinh. Muốn làm được việc này, giáo viên phải nắm bắt được lực học của học sinh lớp mình đang dạy, phân loại học sinh thành hai đối tượng là học sinh khá, giỏi và học sinh yếu kém để từ đó, giáo viên thiết kế những đơn vị kiến thức cơ bản phù hợp với cả hai đối tượng.
Để dạy học trực tuyến được khoa học, học sinh dễ tiếp nhận, các thầy cô giáo nên xây dựng các chuyên đề dạy học theo đơn vị lớp, cấp học để tạo thành một bài giảng mang tính hệ thống kiến thức. Trong đó, chú trọng đến dạy củng cố, ôn tập kiến thức cơ bản của bài, sau đó dạy thực hành thông qua hệ thống bài tập với các cấp độ kiến thức.Giáo viên có thể đưa vào bài giảng những trò chơi liên quan đến kiến thức để tạo cho bài học sự sinh động, phát huy tính tích cực của học sinh. Các bài giảng cần lưu lại để đáp ứng nhu cầu tổng hợp kiến thức, lưu giữ làm tư liệu của phụ huynh và học sinh.
Song song với dạy kiến thức trọng tâm, các thầy cô giáo cần đan xen dạy kỹ năng làm bài cho học sinh. Phần dạy kỹ năng có thể lồng ghép vào nội dung dạy phần thực hành sau mỗi bài giảng hoặc phần chữa bài tập. Trên thực tế, kỹ năng làm bài là nội dung quan trọng để quyết định kết quả học tập của học sinh, nhất là ở các bài thi trong các kỳ thi.
Trên cơ sở kiến thức cơ bản của bài học, mỗi học sinh cần xác định nội dung nào, phần nào cần củng cố, nâng cao, phần nào cần phụ đạo thêm, những kỹ năng nào còn thiếu hụt khi làm các dạng bài. Đồng thời, để bài giảng đạt hiệu quả về chất lượng thì ý thức tự giác học tập của học sinh là rất quan trọng, mang yếu tố quyết định. Mỗi em học sinh cần xác định tâm thế, tư tưởng, tác phong học tập ở nhà cũng như đang học tập ở trường. Sau mỗi bài giảng, các em cần khai thác hệ thống tư liệu, câu hỏi và thực hiện theo yêu cầu của thầy cô giáo. Tăng cường tương tác với thầy cô giáo và bạn bè trong lớp để chia sẻ những khó khăn khi ôn tập.
Sự chủ động, linh hoạt, sáng tạo của thầy cô giáo, phụ huynh và học sinh sẽ là những yếu tố quan trọng để mỗi bài giảng trực tuyến thực sự giúp ích hiệu quả cho quá trình học tập của học sinh.
Tham khảo thêm:
7 phần mềm miễn phí trong lớp học dành cho giáo viên
Hướng dẫn sử dụng Công cụ lớp học Google Classroom
Cẩm nang dạy học – Theo báo Dân tộc